ZRLLK VE SPOR R GR MAHMUT YARAN TANIMLAR

ÖZÜRLÜLÜK VE SPOR ÖĞR. GÖR. MAHMUT YARAN

TANIMLAR l l BM- ILO( ULUSLAR ARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ)-WHO ( DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ) BOZUKLUK (IMPAIRMENT) ÖZÜRLÜLÜK (DISABILITY) ENGELLİLİK (HANDICAP)

BOZUKLUK (IMPAIRMENT) l Psikolojik, fizyolojik ve anatomik yapı ve fonksiyonların kaybı ya da dengesizliğidir. Bozukluk geçici ya da kalıcı, fizyolojik veya psikolojik olabilir. Bir ekstremitenin kaybı, çift görme ya da ataksi örnek olarak verilebilir.

ÖZÜRLÜLÜK (DISABILITY) l Herhangi bir bozukluk sonucunda bir aktiviteyi normal kabul edilen sınırlar ve uyum içinde yapabilme yeteneğinin kısıtlanması veya yapılamamasıdır. Özürlülük geçici (malnütrisyon, bulaşıcı hastalık), sürekli (körlük, mental gerilik) ve ilerleyen tipte (dejeneratif hastalıklar, kalp hastalığı) olabilirler.

ENGELLİLİK ( HANDICAP) l Bir bozukluk ya da özür nedeniyle yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kişiden beklenen rollerin kısıtlanması ya da yerine getirilememesi halidir.

l l Bozukluk ya da özüre rağmen birey toplumda sosyal, ekonomik ve çevresel açıdan bütünleşebiliyor, yaşamdaki rollerini yerine getirebiliyorsa engelli değildir. Örn: ampute bir kişi yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak rollerini yerine getirebilir ve engelli olmayabilir.

l Engel durumundan bahsedebilmek için bazı aktivitelerin yapılamamasının kişinin ev, iş ve sosyal yaşamın gereği olan rollerini yerine getirmesini ne ölçüde etkilediğinin bilinmesi önemlidir. (Anonymous, 1999)

BM ENGELLİ HAKLARI SÖZLEŞMESİ (30 MART 2007) l Engellilik sadece bir kavramdır. Uygun tedbirler ve insan yaklaşımları ile engellilik ortadan kaldırılabilir.

BOZUKLUK ÖZÜR ENGELLİLİK Belirgin olarak Dışarıya tek artmış anksiyete, başına anksiyetenin çıkamama kontrolünde zorluk Sosyal izolasyon Bir gözün kaybı Ehliyet alamama Derinlik değerlendirmesi gerektiren işleri yapamama

ÖZÜRLÜ PSİKOLOJİSİ l l l Aşağılık duygusu Özürlülük ikilemi Normal davranışları yüceltme Suçlanma Grup stereotipi davranışlar

ÖZÜRLÜLÜK VE NEDENLERİ 1. Doğum Öncesi ve Doğum Dönemi Nedenler 2. Bulaşıcı Hastalıklar 3. Kazalar 4. Mental Bozukluklar 5. Beslenme Bozuklukları 6. Yaşlılık-Kronik Hastalıklar

1. Doğum Öncesi ve Doğum Dönemi Nedenler l l l l Doğumsal ve Genetik Bozukluklar Kan Uyuşmazlığı Riskli Gebelikler Uteroplasental Nedenler Annenin Hamileliğinde Karşılaştığı Sorunlar Doğum Sırasında Karşılan Sorunlar Doğum Sonrasında Karşılan Sorunlar

2. Bulaşıcı Hastalıklar l Polio, trahom, lepra vb……

3. Kazalar l l Trafik kazaları, iş kazaları, ev kazaları (düşme, yanık) Spor kazaları: Türkiye'de özürlülüğe neden olan spor kazaları içinde deniz ve havuz yaralanmaları önemli bir yer tutmaktadır. Sakatlığın oluşmasında önemli bir nokta da kaza sonucu tutum ve ilk yardımdır. Paraplejik ve tetraplejik hastaların %10'unun sakatlığı, kaza sonucu yanlış tutuma bağlıdır. Türkiye'de ise yaklaşık olarak yılda 20. 000 kişinin kazalar (ev kazası, trafik kazası, iş kazası, topluluk kazası -sinema, tiyatro, okul, kahvehane, spor salonu gibi yerlerde oluşan kazalar- diğer kazalar) sonucu öldüğü tahmin edilmektedir. Ölümle sonuçlanan her bir kazaya karşılık 1. 5 -2 sürekli sakatlık, 100 -200 geçici sakatlık oluşmaktadır.

4. Mental Bozukluklar l Şizofreni, demans, epilepsi, mental retardasyon, alkol ve ilaç bağımlılıkları

5. Beslenme Bozuklukları l Özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde sakatlık nedenlerinin en önemlilerinden biri de çocukluk çağındaki malnütrisyondur. Mental retardasyondan gelişme geriliğine, kronik hastalıklardan körlüğe kadar pek çok sakatlığın ve ölümün nedenidir.

6. Yaşlılık-Kronik Hastalıklar l Yaşlı nüfus, 65 yaş ve üzeri bireyler olarak tanımlanmaktadır. Yaşlanma, özürlülüklerin artması ve başkalarına daha fazla bağımlılaşma anlamına gelmektedir.