ZAPODNIENIE IN VITRO W NAUCZANIU KOCIOA KATOLICKIEGO 25

ZAPŁODNIENIE IN VITRO W NAUCZANIU KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

25 lipca 1978 r. - Przyjście na świat Luise Brown, pierwszego dziecka z probówki, poczętego dzięki pracy angielskich naukowców Patricka Steptoe i Roberta Edwardsa Według ostrożnych szacunków ekspertów na początku 2000 r. na całym świecie żyło ok. 300 000 istot ludzkich, które zostały poczęte dzięki jednej z metod sztucznego zapłodnienia. POCZĄTKI I SKALA ZJAWISKA

Zapłodnienie in vitro (łac. vitrum - szkło) jest techniką medyczną, za pomocą której pobrana uprzednio komórka jajowa zostaje zapłodniona nasieniem mężczyzny poza organizmem kobiety. W zależności od pochodzenia gamet możemy mieć do czynienia z zapłodnieniem homologicznym (gamety małżonków) lub heterologicznym (do zapłodnienia używa się gamet przynajmniej jednego dawcy, nie będącego małżonkiem).

Przykładem skali tego zjawiska może być Wielka Brytania, gdzie produkcja embrionów podlega rejestracji i jest nadzorowana przez Human Fertilisation and Embryo Authority. Zgodnie z danymi tej komisji w latach 1991 -1998 wyprodukowanie 763 509 embrionów. Z tej liczby 351 617 embrionów transferowano do macic kobiet, natomiast 183 786 zachowano dla późniejszych transferów. 237 603 embrionów zostało zniszczonych jako nieprzydatne, z tego 48 444 zostało „darowanych” przez dawców gamet w celu zużycia ich w ramach eksperymentów, a kolejnych 118 zostało wykorzystanych w celu doskonalenia metody in vitro. PROBLEM NADLICZBOWYCH EMBRIONÓW

Pytanie to jest w przypadku technik prokreacyjnych tym bardziej nurtujące, że człowiek jest tu nie tylko eksperymentującym i badającym podmiotem, lecz staje się przedmiotem badań, obiektem doświadczeń. CZY WOLNO NAM RZECZYWIŚCIE ROBIĆ TO, CO, TECHNICZNIE RZECZ BIORĄC, ZROBIĆ MOŻEMY?

Australijski etyk, Julian Savulescu, opowiada się za takim rozszerzeniem prawa rodziców do selekcji własnych, poczętych in vitro embrionów, zależnie od tego, jaka jest pożądana przez nich płeć oczekiwanego dziecka, bądź też w zależności od innych pożądanych cech. Savulescu formułuje zasadę „prokreacyjnej dobroczynności” (ang. procreative beneficence), która przyznaje rodzicom (bądź też „pojedynczym reproducentom”) prawo selekcji dzieci z wykorzystaniem wszelkich dostępnych informacji o ich kondycji. PROBLEMATYCZNA DIAGNOSTYKA PREIMPLANTACYJNA

Innym przykładem jest selekcja embrionów za pomocą diagnostyki preimplantacyjnej z innych względów, niż zdrowie dziecka. Szeroką dyskusję wywołała historia poczęcia i urodzenia w USA w roku 2000 Adama Nasha, który został wyselekcjonowany jako żywy bank tkanki dla swojej sześć lat starszej siostry Molly, cierpiącej na rzadką odmianę anemii o podłożu genetycznym. W wyniku diagnostyki preimplantacyjnej pięć embrionów spośród piętnastu innych zostało implantowanych, z których jeden, Adam, rozwinął się i przyszedł na świat. Po urodzeniu z jego krwi pępowinowej wyhodowano materiał do transplantacji dla Molly. Jedyną racją, dla której Adam uzyskał prawo do życia, w odróżnieniu od czternastu innych embrionów, była jego przydatność jako banku tkanki PRZYPADEK ADAMA NASHA

Ekstremalnym, choć autentycznym przypadkiem uprzedmiotowienia dziecka dla własnych celów, jest decyzja o dokonaniu aborcji dziecka, poczętego z wielkimi komplikacjami poprzez zapłodnienie in vitro, ponieważ jego matka w trzecim miesiącu ciąży doszła do wniosku, że macierzyństwo jest jednak ponad jej siły UPRZEDMIOTOWIENIE DZIECKA

Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania „Donum vitae” (1987), nr II, 2. 5: „Sztuczne zapłodnienie heterologiczne sprzeciwia się jedności małżeńskiej, godności małżonków, właściwemu powołaniu rodziców oraz prawu dziecka do poczęcia i urodzenia się w małżeństwie i z małżeństwa. [. . . ] FIVET homologiczny dokonuje się poza ciałem małżonków za pośrednictwem działania osób trzecich, których kompetencje i działania sprawia powodzenie zabiegu. FIVET powierza więc życie i tożsamość embrionów w ręce władzy lekarzy i biologów oraz ustala panowanie nad pochodzeniem i przeznaczeniem osoby ludzkiej. Tego rodzaju relacja panowania sama w sobie sprzeciwia się godności i równości, które powinny być wspólne rodzicom i dzieciom. Poczęcie w probówce jest wynikiem czynności technicznej, która kieruje zapłodnieniem; nie jest ono ani faktycznie uzyskane, ani pozytywnie chciane jako wyraz i owoc właściwego aktu małżeńskiego. [. . . ] Kościół jest przeciwny, z moralnego punktu widzenia, sztucznemu zapłodnieniu homologicznemu w probówce GŁOS KOŚCIOŁA CZ. 1

„Donum vitae”, nr II, 6: „Sumienie moralne niekoniecznie odrzuca używanie pewnych sztucznych środków przeznaczonych jedynie, czy to dla ułatwienia aktu naturalnego, czy to dla osiągnięcia właściwego celu aktu naturalnego dokonanego w sposób normalny. Jeśli środek techniczny ułatwia akt małżeński lub pomaga osiągnąć jego naturalny cel, może być uznany za moralnie godziwy. Przeciwnie, jeśliby interwencja zastępowała akt małżeński, musi być uznana za moralnie niedopuszczalną. ” GŁOS KOŚCIOŁA CZ. 2

Donum vitae”, nr I, 6: „Zamrożenie embrionów, nawet jeśli jest dokonywane dla zabezpieczenia życia embrionu – kriokonserwacja – stanowi obrazę dla szacunku należnego istotom ludzkim, jeśli wystawia się je na wielkie niebezpieczeństwo śmierci lub szkodę dla ich integralności fizycznej, pozbawia się je przynajmniej czasowo przyjęcia przez ciążę matczyną i pozostawia się je w sytuacji podatnej na dalsze szkody i manipulacje. ” GŁOS KOŚCIOŁA CZ. 3 PROBLEM ZAMROŻONYCH EMBRIONÓW

Papieska Rada ds. Duzpasterstwa Służby Zdrowia. Karta Pracowników Służby Zdrowia (1995), nr 25: „Pragnienie posiadania dziecka ze strony rodziców, jakkolwiek szczere i głębokie, nie usprawiedliwia stosowania technik, które stoją w sprzeczności z prawdą o ludzkiej prokreacji i godnością nowej ludzkiej istoty. Pragnienie posiadania dziecka nie stwarza żadnego prawa do dziecka. Dziecko jst osobą obdarzoną ‘podmiotową’ godnością. Jako takie nie może być ono chciane jako ‘przedmiot’ prawa. Jest ono raczej ‘podmiotem’ prawa: istnieje prawo dziecka do tego, by począć się w pełnym szacunku wobec faktu, że jest ono osobą. ” GŁOS KOŚCIOŁA CZ. 4 PRAGNIENIE I PRAWO DO DZIECKA

Jan Paweł II, Przemówienie podczas audiencji dla uczestników kongresu Włoskiego Towarzystwa Ginekologii i Położnictwa „Kościół otacza życie wielkim szacunkiem i wzywa do jego obrony” (1992), nr 3 -4: „Kościół nie akceptuje żadnych metod inicjowania procesu rozrodczego poza w pełni ludzkim kontekstem, jaki jest owo spotkanie miłości, w którym przez wzajemny całkowity dar małżonkowie stają się jednym ciałem. [. . . ] Magisterium Kościoła opiera swoją naukę na ustanowionym przez Boga nierozerwalnym związku – którego człowiekowi nie wolno samowolnie rozrywać – między dwojakim znaczeniem tkwiącym w stosunku małżeńskim: między oznaczeniem jedności i oznaczeniem rodzicielstwa. ” GŁOS KOŚCIOŁA CZ. 5