ZMIANY W NOWEJ PODSTAWIE PROGRAMOWEJ KATECHEZY KOCIOA KATOLICKIEGO

ZMIANY W NOWEJ PODSTAWIE PROGRAMOWEJ KATECHEZY KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POLSCE 29. 03. 2019 r. Prowadzące: Anna Domurat Bogumiła Rzepnicka Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 1

Zagadnienia: 1. Struktura Podstawy programowej katechezy Kościoła Katolickiego w Polsce. 2. Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła Katolickiego w Polsce. 3. Podstawa programowa nauczania religii– cele katechetyczne (wymagania ogólne). 4. Podstawa programowa nauczania religii – treści, wymagania szczegółowe i postawy uczniów. 5. Katecheza– wskazania dla katechetów. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 2

Nowa Podstawa Programowa Katechezy Kościoła katolickiego w Polsce została przyjęta 8 czerwca 2018 r. podczas Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski w Janowie Podlaskim. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 3

Nowa podstawa programowa katechezy nawiązuje do podstawy programowej ogólnej, przygotowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i jest treściowo skorelowana z tym, co proponuje dzisiaj polska szkoła. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 4

Struktura podstawy programowej KK w Polsce Przedszkole • Wprowadzenie w relację z osobowym Bogiem poprzez osobę Jezusa Chrystusa • Kształtowanie relacji z Bogiem i ludźmi w oparciu o przykazanie miłości Szkoła specjalna • Rozwijanie zdolności wzrastania w świętości poprzez postrzeganie siebie jako dzieci Bożych stworzonych na Boży obraz i podobieństwo • Wprowadzenie do funkcjonowania we wspólnocie wierzących, wyposażenie w wiadomości i umiejętności, które pozwolą na pełne uczestnictwo w życiu sakramentalnym Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 5

Struktura podstawy programowej KK w Polsce Klasy I-IV Klasy V-VIII Szkoła ponadpodstawowa • Katecheza przygotowująca do Pierwszej Komunii • Katecheza pokomunijna, wdrażająca w praktykę częstej komunii świętej • Przygotowanie do bierzmowania • Katecheza podkreśla związek z wydarzeniami historii zbawienia, sakramentalnym oraz praktykowaniem wiary w codziennym życiu znakiem • Wychowanie do dorosłości chrześcijańskiej, pogłębienie znajomości Biblii i Tradycji Kościoła • Kształtowanie tożsamości chrześcijańskiej, element apologii wiary, wymiar apostolski i misyjny Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 6

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce W przyjętej koncepcji kształcenia zintegrowanego preferowany jest model, określony mianem percepcyjno-innowacyjnego stylu uczenia się. Zawiera on najważniejsze umiejętności niezbędne uczniom w przystosowaniu się do dorosłego życia w szybko zmieniającym się współczesnym świecie. Dlatego nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego bardzo mocno akcentuje rolę kompetencji kluczowych umożliwiających samorealizację i rozwój osobisty. Proces kształtowania i rozwijania w sobie kompetencji kluczowych trwa przez całe życie i nigdy się nie kończy. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 7

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Wiadomości i umiejętności, które uczeń nabywa na każdym etapie edukacyjnym przedstawione są jako efekty kształcenia. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 8

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce wprowadzając pojęcie celów katechetycznych określa je jako wymagania ogólne. Są to ogólnie sformułowane efekty kształcenia religijnego, które należy osiągnąć w toku nauczania religii na danym etapie edukacyjnym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 9

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Tym celom katechetycznym równoznacznym wymaganiami ogólnymi odpowiadają treści oraz wymagania szczegółowe zawierające wiadomości oraz oczekiwane umiejętności, które uczeń powinien przyswoić na danym etapie edukacyjnym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 10

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Postawy ukazują, w jaki sposób treści i wymagania szczegółowe powinny wpływać na zachowanie katechizowanych (nie podlegają one ocenie szkolnej). Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 11

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce KORELACJA NAUCZANIA RELIGII Z EDUKACJĄ SZKOLNĄ Uwzględnia te treści przedmiotów nauczania, które są istotne z punktu widzenia celów katechetycznych nauczania religii. Integracja treści nauczania dotyczy następujących zagadnień: ü początek świata i sens historii, ü fundament wartości etycznych, ü funkcja religii w kulturze, ü przeznaczenie człowieka, ü relacja ze środowiskiem naturalnym (DOK 73). Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 12

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Korelacja nauczania religii z całością edukacji szkolnej w tych obszarach wymaga nie tylko funkcji integrującej ale także uzupełniającej lub polemicznej. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 13

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce Stosowanie korelacji pomiędzy treściami religijnymi, a edukacją szkolną jest potrzebne zarówno ze względów katechetycznych (łączenie doświadczenia życia z wiarą chrześcijańską), dydaktycznych (łatwiejsze przyswojenie tych samych treści, które omawia się w różnych aspektach na poszczególnych lekcjach), jak i wychowawczych (ukazanie uczniom jedności prawdy oraz szacunku do niej). Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 14

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce FORMACJA Proces wychowania doceniający istniejącą w człowieku sferę duchową. Proces ten charakteryzuje dostarczanie wewnętrznych impulsów do zgodnego współdziałania oraz wzajemnego oddziaływania na siebie człowieka i środowiska społecznego, poprzez uświadamianie uczniowi osobistego potencjału w postaci posiadanych przez niego mocnych i słabych stron. Tak rozumiana formacja zakłada pobudzanie potrzeby nieustannego rozwoju. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 15

Terminologia Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce EDUKACJA RELIGIJNA Ogół oddziaływań służących formowaniu zdolności życiowych człowieka w wymiarze religijnym. Zmierza ona do tego, by człowiek stawał się istotą bardziej dojrzałą i świadomie się realizującą, zadomowioną w danej kulturze, zdolną do twórczej krytyki i refleksyjnej afirmacji otaczającej go rzeczywistości. Edukacja religijna jest ukierunkowana na rozwój świadomości i kompetencji osoby oraz jej obecności w świecie. Ma za zadanie doprowadzić osobę do samodzielnego i rozumnego interpretowania ludzkiej egzystencji oraz udzielać jej pomocy w zrozumieniu siebie i świata w kontekście treści wyznawanej religii. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 16

Przedszkole Wprowadzenie w życie religijne Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 17

Podstawa programowa nauczania religii w przedszkolu – cele katechetyczne (wymagania ogólne) Dziecko na tym etapie edukacyjnym pokazuje swoją istotę (naturę) poprzez wytwarzanie obiektów wyrażających atrybuty człowieka, takie jak dobro, piękno. Aktywność dziecka urzeczywistnia się poprzez poznawanie tego, co prawdziwe, czynienie tego, co dobre i kształtowanie tego, co piękne. W ten sposób dziecko nastawione w swej aktywności na wytwarzanie dzieł użytecznych wyraża swą oryginalność, indywidualność jako twórca kultury, twórca historii samego siebie. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 18

Cele katechetyczne – wymagania ogólne Stara podstawa (2010) Nowa podstawa (2018) 1. Codzienne doświadczenia i ich interpretacja w świetle wiary. Dziecko doświadcza miłości Boga w codziennym życiu, wyjaśnia swoje przeżycia w świetle wiary, odkrywa piękno przyrody i otaczającego świata oraz Boga jako jego Dawcę, odkrywa też, kim jest Bóg i buduje Jego prawdziwy obraz. 1. Odkrywanie tajemnicy osobowego Boga objawiającego ludziom swoją miłość. Pomoc w odkrywaniu Pisma Świętego jako słowa Pana Boga skierowanego do ludzi. Ukazanie Boga objawiającego swoją miłość do ludzi poprzez stworzenie i odkupienie. 2. Zainteresowanie tematyką religijną. Dziecko rozwija uzdolnienia oraz kształtuje czynności intelektualne potrzebne w codziennym życiu i dalszej edukacji religijnej poprzez poznanie pierwszych pojęć religijnych i kształtowanie mentalności wiary, a ponad to poznaje Pismo Święte jako słowo Boga. 2. Ukazanie Jezusa Chrystusa – Syna Bożego zrodzonego z Maryi. Zapoznanie z Osobą Jezusa Chrystusa, który przychodzi do ludzi, naucza, uświęca i zbawia. Ukazanie roli Maryi w dziele zbawienia. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 19

Cele katechetyczne – wymagania ogólne 3. Kontakt z Bogiem w modlitwie i liturgii. Dziecko poznaje istotę modlitwy, rozwija sposoby kontaktowania się z Bogiem; poznaje zwyczaje chrześcijańskie związane z obchodami roku liturgicznego. 3. Zapoznanie z najważniejszymi wydarzeniami z życia Jezusa Chrystusa świętowanymi w roku liturgicznym. Świętowanie zbawczych wydarzeń w rodzinie i wspólnocie Kościoła. 4. Postawa społeczno – moralna. Dziecko buduje podstawy systemu wartości oraz uczestniczy w procesie wychowania moralno – społecznego, poznaje chrześcijańskie pojęcia dobra i zła, odkrywa znaczenie przykazania miłości Boga i bliźniego oraz jego konsekwencje; nabywa i rozwija umiejętności społeczne niezbędne do życia w rodzinie, grupie rówieśniczej i kontaktach z dorosłymi; pogłębia swój związek ze wspólnotą Kościoła i odnajduje w niej swoje miejsce. 4. Kształtowanie miłości do Boga i opartej na niej relacji z ludźmi. Zapoznanie z przykazaniem miłości Boga i bliźniego. Ukazanie świętych jako przyjaciół Pana Boga. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 20

Zalecane warunki i sposoby realizacji: ü Wspomaganie dziecka w nabywaniu: umiejętności religijnego interpretowania życiowych wydarzeń oraz otaczającej go rzeczywistości. ü Procesom wychowania religijnego powinno towarzyszyć: wtajemniczenie chrześcijańskie, dążeniach do spotkania z Jezusem, współpraca katechetów z rodzicami dziecka. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 21

Korelacja nauczania religii z wychowaniem przedszkolnym Rozwój fizyczny dziecka Rozwój emocjonalny dziecka Nauczanie religii Rozwój poznawczy dziecka Rozwój społeczny dziecka Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 22

Korelacja nauczania religii z wychowaniem przedszkolnym W obszarze rozwoju fizycznego: ü Wykorzystanie zabaw ruchowych, konstrukcyjnych oraz ćwiczeń kształtujących nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 23

Korelacja nauczania religii z wychowaniem przedszkolnym W obszarze rozwoju emocjonalnego: ü Stwarzanie warunków do: • rozpoznawania i nazywania podstawowych emocji, radzenia sobie z ich przezywaniem; • szanowanie emocji swoich i innych osób; • adaptacji w otoczeniu; • rozróżniania emocji i uczuć. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 24

Korelacja nauczania religii z wychowaniem przedszkolnym W obszarze rozwoju społecznego: ü Wspomaganie w rozwijaniu: • poczucia wartości własnej i innych osób; • nawiązywania relacji rówieśniczych w duchu wartości; • poczucia przynależności do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej i innych; • nawyków stosowania zwrotów grzecznościowych; • zdolności w ocenie swojego zachowania; • współdziałania z innymi dziećmi i dorosłymi. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 25

Korelacja nauczania religii z wychowaniem przedszkolnym W obszarze rozwoju poznawczego: ü Wspomaganie w : • odróżnianiu elementów świata fikcji od rzeczywistości; • odpowiadaniu na pytania i ustalaniu kolejności zdarzeń; • czytaniu obrazów, nazywaniu symboli i znaków; • posługiwaniu się pojęciami dotyczącymi następstwa czasu; • rozumieniu pojęć dotyczących zjawisk przyrodniczych. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 26

Współpraca środowisk wychowawczych - parafia 1. Katecheza, dzieci w wieku przedszkolnym jest ściśle powiązana z wychowaniem w wierze, dlatego powinna wprowadzać dzieci do świętowania wiary w rodzinie i z rodziną. Katecheza dzieci w wieku przedszkolnym winna być uzupełniona doświadczeniem spotkania Boga we wspólnocie świętującej wydarzenia zbawcze w liturgii oraz inne wydarzenia parafialne, takie jak: nabożeństwa okolicznościowe, procesje itp. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 27

Ogólne cele kształcenia w wychowaniu przedszkolnym Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W tym procesie wspomaga dziecko katecheza. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 28

KLASY I –IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ KATECHEZA INICJACJI W SAKRAMENTY POKUTY I POJEDNANIA ORAZ EUCHARYSTII Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 29

Podstawa programowa nauczania religii w klasach I-IV – cele katechetyczne (wymagania ogólne) �Dzieci na tym etapie wkraczają w świat nauki. Bardzo chętnie używają w większości urządzeń multimedialnych. Nauka w szkole staje się głównie obowiązkiem oraz podstawowym czynnikiem ich rozwoju. Rozwój moralny na tym etapie opiera się coraz bardziej na rozumowaniu. Dzieci na tym etapie przejawiają skłonności do kierowania się zasadą wzajemności: , , oko za oko, ząb za ząb”. �Religijność dzieci łączy się nadal z autorytetem dorosłych (rodzice, dziadkowie, katecheci), których cechy przenoszone są na obraz Boga. Powinność religijna jest ujmowana jako obowiązek i posłuszeństwo ze względu na starszych. Dużą rolę w kształtowaniu postaw religijnych odgrywa zaufanie i poczucie bezpieczeństwa w relacjach międzyludzkich. Znaczącą rolę odgrywa właściwe przygotowanie i przeżycie sakramentu pokuty i Eucharystii. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 30

Podstawa programowa nauczania religii w szkole podstawowej w klasach I – IV �Cele katechetyczne – wymagania ogólne Celem katechezy na poziomie edukacyjnym w klasach I – IV jest przede wszystkim przygotowanie uczniów do pełnego uczestnictwa w Eucharystii oraz w sakramencie pokuty i pojednania. Źródłem poznania są w szczególności: Biblia, liturgia oraz doświadczenia uczniów. Katecheza skoncentrowana na Osobie i nauczaniu Jezusa Chrystusa ma wspomagać uczniów w budowaniu systemu wartości, kształtowaniu postaw zgodnych z wyznaczoną wiarą oraz świętowaniu zbawczych wydarzeń w roku liturgicznym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 31

Cele katechetyczne – wymagania ogólne Stara podstawa (2010) Nowa podstawa (2018) 1. Interpretacja życia w świetle wiary. Uczeń pog 1. Przygotowanie do sakramentu pokuty i pojednania ora Eucharystii. 2. Ukazanie miłości Boga w darach życia, chrztu i wiary. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 32

Cele katechetyczne – wymagania ogólne 3. 4. 4 5. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 33

Cele katechetyczne – wymagania ogólne 5. 6. 6 7. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 34

Zalecane warunki i sposoby realizacji: Religia jako przedmiot nauczany w szkole podstawowej ma realizować zarówno cele dydaktyczne, jak i praktyczno – wychowawcze oraz formacyjne. Bardzo ważne jest przyswajanie wiedzy religijnej, ze względu na wyjątkowy charakter tego etapu, jakim jest przygotowanie do przyjęcia sakramentu pokuty i pojednania oraz Pierwszej Komunii Świętej. Celem zajęć jest ukazanie wartości, kształtowanie poglądów, a także formowanie postaw i konkretnych zachowań. Konieczne jest już na tym etapie kształtowanie osobowej więzi z Chrystusem i ukazywanie wartości wiary w tym procesie. Istotnym zadaniem katechety jest wspieranie ucznia w dostrzeganiu godności każdego człowieka wynikającej z jego stworzenia przez Boga. Ważnym zadaniem katechety jest poznanie ucznia, umiejętne dobieranie i pogłębianie treści nauczania, a także cierpliwe kształtowanie przekonań i postaw dzieci. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 35

Zalecane warunki i sposoby realizacji: Katecheta musi zwracać uwagę na fakt, iż język teologiczny w dużej mierze jest niezrozumiały dla dziecka. Podając konkretne wiadomości należy stosować wiele porównań, stosować ilustracje przybliżając przekazywane treści. Celem działań katechetycznych w klasach I – IV jest położenie większego nacisku na emocjonalne i wolitywne przylgnięcie do głoszonych treści. Istotna jest postawa katechety oraz ukazanie wzorców postaci biblijnych, świętych, a także świadectwa osób znanych i bliskich dzieciom. Specyfiką tego etapu rozwojowego, a także przygotowanie dziecka do pierwszej spowiedzi i Pierwszej Komunii Świętej domaga się zaangażowania rodziców w działania edukacyjno- wychowawcze. Od rodziców należy oczekiwać pomocy w kształtowaniu postaw i przekonań religijnych. Cykl komunijny domaga się zorganizowania dla dzieci pielgrzymki do sanktuarium maryjnego. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 36

Zalecane warunki i sposoby realizacji: Program i podręczniki winny zawierać następujące treści przeznaczone do zapamiętania: Ø Słowa związane z czynionym znakiem krzyża Ø Modlitwy: Ojcze nasz, Zdrowaś, Maryjo oraz akty strzeliste Ø Dialogi występujące w liturgii mszalnej Ø Formuły wyznania wiary w Boga Ø Treść przykazania miłości Boga i bliźniego, Dekalog oraz przykazań kościelnych. Ø Siedem sakramentów świętych Ø Warunki sakramentu pokuty i pojednania Ø Zwięzłe określenia Objawienia, Pisma Świętego, Kościoła, zbawienia, sakramentu, Eucharystii, łaski Bożej, sumienia i grzechu. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 37

Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną Ø Edukacja polonistyczna Ø Edukacja muzyczna Ø Edukacja plastyczna Ø Edukacja społeczna Ø Edukacja przyrodnicza Ø Edukacja informatyczna Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 38

Współpraca środowisk wychowawczych - rodzina Ø Systematyczna współpraca katechety z rodzicami ( rodzeństwem, dziadkami i innymi członkami rodziny) Ø Dążenie do stworzenia katechezy rodzinnej ( praktyka niedzielnej Eucharystii) Ø Współpraca trzech środowisk (szkoła, rodzina, parafia) Ø Spotkania z rodzicami powinny mieć charakter wychowawczy - wspomagający rodziców w wypełnianiu obowiązków. Podczas spotkań należy dążyć do pogłębienia wiary przez odpowiednio dobrane zagadnienia oraz przeżywanie Mszy św. Ø Spotkania takie należy organizować na terenie parafii. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 39

Współpraca środowisk wychowawczych - parafia Ø Przygotowanie do sakramentu pokuty i Eucharystii dokonuje się pośrednio podczas nauki religii w szkole, zaś bezpośrednie wprowadzenie w misterium tych sakramentów winno dokonać się w parafii; Ø Organizować spotkania pastoralne, specjalne nabożeństwa związane z przekazywaniem znaków religijnych; Ø Zaangażowanie całej rodziny w formację pastoralno- liturgiczną dzieci. Ø Zaangażowanie ucznia i jego dalsza formacja w grupach religijnych, które działają w parafii np. Oaza Dzieci Bożych, służba liturgiczna. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 40

KLASY V –VIII SZKOŁY PODSTAWOWEJ KATECHEZA MISTAGOGICZNA, WPROWADZAJĄCA W HISTORIĘ ZBAWIENIA Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 41

Podstawa programowa nauczania religii w klasach V-VIII – cele katechetyczne (wymagania ogólne) Katecheza w klasach V-VIII zakłada formowanie do uznania Objawienia jako prawdy o Bogu oraz o człowieku i sensie jego życia. Przygotowuje do przyjęcia sakramentu bierzmowania. Ponadto ukazuje historię zbawienia jako działanie Boga w dziejach ludzkości i każdego człowieka. Uczy modlitwy osobistej i pogłębionego przeżywania roku liturgicznego. Ukazuje działanie Boga w sakramentach świętych jako pomoc człowiekowi na każdym etapie życia. Kontynuuje formację sumienia w duchu nauczania Kościoła i przyzwyczaja do systematycznej pracy nad sobą. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 42

Cele katechetyczne – wymagania ogólne Stara podstawa (2010) Nowa podstawa (2018) 1. Przygotowanie do sakramentu pokuty i pojednania ora Eucharystii. 2. Ukazanie miłości Boga w darach życia, chrztu i wiary. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 43

Cele katechetyczne – wymagania ogólne 3. Przygotowanie do sakramentu pokuty i pojednania ora Eucharystii. 4. Ukazanie miłości Boga w darach życia, chrztu i wiary. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 44

Cele katechetyczne – wymagania ogólne 5. Przygotowanie do sakramentu pokuty i pojednania ora Eucharystii. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 45

Zalecane warunki i sposoby realizacji: W trosce o prawidłowe wspieranie uczniów klas V-VIII szkoły podstawowej w formowaniu osobowości charakteru, interioryzacji wartości oraz kształtowaniu postaw społecznych, moralnych i religijnych katecheta jest zobowiązany do podejmowania różnorodnych zobowiązań dydaktycznych, wychowawczych i katechetycznych w szkole oraz w parafii. Należy otoczyć szczególną troską uczniów, którzy pochodzą z rodzin niepełnych i dysfunkcyjnych. Konieczna jest też ścisła współpraca katechety z pedagogiem i psychologiem szkolnym w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i profilaktycznych w środowisku szkolnym. W wychowaniu osobowym ważną rolę pełnią przykłady i autorytety. Katecheta powinien posługiwać się nowoczesnymi środkami dydaktycznymi. Jednocześnie współczesne technologie informacyjno-komunikacyjne rodzą nowe wyzwania związane z wychowaniem uczniów do odpowiedniego korzystania z nich. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 46

Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną Korelacja w nauczaniu religii na etapie szkoły podstawowej ( klasy V-VIII), rozumiana jako merytoryczne wiązanie ze sobą tych samych lub zbliżonych do siebie treści z różnych przedmiotów kształcenia ogólnego, służy wspieraniu uczniów w ich wszechstronnym rozwoju i kształceniu tożsamości chrześcijańskiej. Ma na celu uzupełnienie o aspekty aksjologiczne i religijne wiedzy przekazanej na innych przedmiotach. Podstawa programowa kształcenia ogólnego wyznacza także niektóre zadania i cele istotne dla działań formacyjnych w wychowaniu chrześcijańskim. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 47

Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną Język polski Muzyka i plastyka Historia Wiedza o społeczeństwie Geografia Biologia Wychowanie fizyczne Edukacja dla bezpieczeństwa Wychowanie do życia w rodzinie Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 48

Współpraca środowisk wychowawczych rodzina Rodzina pełni ważną funkcję w religijnym wychowaniu dziecka i dlatego rodzice są jego pierwszymi katechetami. Ważne są spotkania z rodzicami na każdym etapie edukacyjnym. Wskazana jest współpraca szkoły, rodziny i parafii w czasie przygotowania do sakramentu bierzmowania, obejmując klasy VI-VIII. Celem spotkań ma być pomoc rodzicom e pełnieniu funkcji pierwszych katechetów swych dzieci poprzez pogłębienie ich osobistej relacji z Panem Bogiem. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 49

Współpraca środowisk wychowawczych parafia Parafia jest zaczynem każdej formy katechezy, także tej szkolnej, dlatego należy dążyć, aby lekcje religii prowadziły do czynnego udziału uczniów w liturgii poprzez systematyczne przystępowanie do sakramentów świętych, zwłaszcza sakramentu pokuty i pojednania oraz pełnego udziału w Eucharystii. Na początku przygotowania uczniów do sakramentu bierzmowania, warto zorganizować nabożeństwo połączone z uroczystym odnowieniem przyrzeczeń chrzcielnych, z udziałem rodziców i chrzestnych, uwieńczone wręczeniem tekstu Wyznania wiary. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 50

Współpraca środowisk wychowawczych parafia Przygotowanie do przyjęcia sakramentu bierzmowania ma realizować funkcję wtajemniczenia. Program działań katechetycznych tego przygotowania winien być wszechstronny i różnorodny. Jego stałe elementy powinny uwzględniać następujące założenia: Ø Środowiskiem formacji przygotowującej do bierzmowania jest zasadniczo parafia zamieszkania ucznia Ø Formy przygotowań to: spotkania w małych grupach, spotkania ogólne wszystkich kandydatów, celebracja w kościele, praca w grupach, działania o charakterze charytatywnym; Ø Każda diecezja angażuje młodzież do dalszej formacji w grupach religijnych takich jak: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Ruch Światło –Życie. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 51

SZKOŁA PONADPODSTAWOWA KATECHEZA TOŻSAMOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 52

Podstawa programowa nauczania religii w szkole ponadpodstawowej – cele katechetyczne (wymagania ogólne) Etap szkoły ponadpodstawowej to dla młodzież czas kształtowania własnej tożsamości oraz początek drogi ku samodzielności. Młodzi napotykają w tym okresie sytuacje dla siebie niezrozumiałe np. kłopoty osobiste, zawody miłosne, konflikty psychiczne, depresje, niepowodzenia szkolne, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Poszukują wzorców osobowych, z których mogliby korzystać. . Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 53

Podstawa programowa nauczania religii w szkole ponadpodstawowej – cele katechetyczne (wymagania ogólne) Pojawia się bunt i opór również wobec Kościoła jako instytucji. Kwestionuje jego standardy etyczne i moralne, w szczególności obejmujące moralność osobistą i społeczną, w szczególności odrzuca wpływ etyki Kościoła na sferę seksualności i na moralność małżeńsko – rodzinną. Zdarzają się osoby, które zrywają kontakt z wiarą i religią z drugiej strony odnotowuje się dużą liczbę nawróceń, obserwuje się niezwykłą żarliwość modlitewną. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 54

Cele katechezy – wymagania ogólne Stara podstawa (2010) Nowa podstawa (2018) 1. Analiza i interpretacja tekstów o charakterze religijnym. Uczeń potrafi rozpoznać teksty biblijne i religijne; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami religii; odkrywa wartość egzystencjalną analizowanych tekstów, wykorzystuje poznane teksty biblijne i religijne w pogłębionej dyskusji na temat Kościoła i religii. 1. Wspomaganie w osiąganiu dojrzałości w wierze. Ukazanie wiary jako relacji osobowej. Integrowanie przyjmowanych treści wiary. Dążenie do zgodności postaw z deklarowaną wiarą. 2. Socjalizacja kościelna. Uczeń odkrywa swoje miejsce i zadania w Kościele; potrafi scharakteryzować wyzwania stojące przed katolikiem po przyjęciu sakramentu bierzmowania. 2. Pogłębianie znajomości Biblii i Tradycji. Uzasadnienie natychmiastowego charakteru Biblii. Analizowanie tekstów biblijnych i religijnych oraz korzystanie z nich w uzasadnieniu wiary. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 55

3. Odkrywanie powołania chrześcijańskiego. Uczeń interpretuje egzystencjalnie wiedzę religijną, którą zdobył, posługując się cytatami biblijnymi; korzysta z różnorodnych źródeł informacji i hierarchizacji zadań spoczywających na katoliku względem rodziny i społeczności, w której żyje. 3. Odkrywanie słowa Bożego jako źródła odpowiedzi na pytania egzystencjalne. Aktualizacja orędzia biblijnego. Ukazanie w tekstach biblijnych Boga działającego na rzecz człowieka. Wspieranie interioryzacji tekstów biblijnych i nauczania Kościoła. 4. Tworzenie wypowiedzi, obserwacji i doświadczenia. Uczeń pogłębia umiejętności wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznanymi tekstami biblijnymi i innymi tekstami o charakterze religijnym i z własnymi zainteresowaniami; korzysta z różnych źródeł informacji ( własnych obserwacji, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów). 4. Kształtowanie hierarchii wartości w oparciu o Boże Objawienie. Pomoc w rozpoznawaniu i hierarchizacji wartości w celu dokonania własnych wyborów. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 56

5. Towarzyszenie w odkrywaniu powołania chrześcijańskiego. Wspieranie w odnajdywaniu miejsca w świecie. Wychowanie do odpowiedzialnego pełnienia różnych ról w społeczeństwie. Wskazanie zróżnicowanych zadań wynikających z przyjęcia sakramentów świętych. 6. Kształtowanie tożsamości eklezjalnej. Pomoc w odkrywaniu miejsca i zadań w Kościele. Wychowanie do identyfikacji i odpowiedzialności za wspólnotę. Przedstawienie wydarzeń z historii Kościoła ( poznanych współbieżnie z nauczaniem historii w szkole), ich religijnej interpretacji oraz związku ze współczesnością. 7. Przygotowanie do podejmowania działań apostolskich. Wprowadzenie do dojrzałego udziału w misji Chrystusa i Kościoła: kapłańskiej, prorockiej i królewskiej. Budzenie potrzeby dawania świadectwa wiary oraz odpowiedzialności za misje. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 57

Zalecane warunki i sposoby realizacji: Katecheza młodzieży w szkołach ponadpodstawowych stanowi dopełnienie formacji religijnej prowadzonej na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Kluczowe cele katechetyczne koncentrują się wokół przygotowania do dawania świadectwa wiary we wszystkich społecznościach, w których młody człowiek funkcjonuje i będzie funkcjonował. Katecheza w szkole ponadpodstawowej winna umożliwić przeżycie i doświadczenie wartości religijnych. Katecheza w szkole ponadpodstawowej jest dla wielu jedną z ostatnich możliwości systematycznego rozwoju na drodze wiary i konfrontacji własnych lub wyniesionych ze swego środowiska ocen i opinii na temat religii rzymskokatolickiej i Kościoła. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 58

Zalecane warunki i sposoby realizacji: Niezależnie od bogactwa zastosowanych metod, środków dydaktycznych i form organizacyjnych należy pamiętać o kluczowej roli katechety w procesie katechetycznym. Istotna jest zgodność czynów głoszoną nauką, czyli świadectwo katechety. Aktualne pozostaje stwierdzenie papieża Pawła VI, że , , człowiek naszych czasów chętniej słucha świadków, aniżeli nauczycieli; a jeśli słucha nauczycieli, to dlatego, że są świadkami” (EN 41). Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 59

Korelacja nauczania religii z edukacją szkolną Język polski Filozofia Język łaciński Muzyka Historia muzyki Plastyka historia sztuki Historia Wiedza o społeczeństwie Geografia Podstawy przedsiębiorczości Biologia Fizyka Wychowanie fizyczne Edukacja dla bezpieczeństwa Wychowanie do życia w rodzinie Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 60

Współpraca środowisk wychowawczych rodzina 1. Współpraca katechety z rodzicami zmniejsza swój kształt ze względu na coraz większe usamodzielnienie młodzieży. Niezmiennie należy wskazać na rolę integralności w działaniach środowisk wychowawczych, a także na znaczenie relacji w rodzinie dla harmonijnego rozwoju młodego człowieka, jego wizji rodziny i małżeństwa. 2. Konieczne jest poznanie środowiska, w którym dorasta i funkcjonuje młodzież. 3. Istotne jest nawiązanie kontaktów z rodziną przy różnych okazjach. Jest to zadanie pilne, ponieważ do szkół uczęszcza młodzież z różnych parafii. Tymczasem dzienniki elektroniczne, znacznie osłabiają relacje rodziców ze szkołą i osobiste kontakty z nauczycielem. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 61

Współpraca środowisk wychowawczych – parafia 1. Działania podejmowane w parafii zmierzają do zapoznania i wprowadzenia młodzieży w istniejące w Kościele parafialnym ruchy religijne i stowarzyszenia. Działania te powinny być naturalną konsekwencją wcześniejszych przygotowań do przyjęcia sakramentu bierzmowania. 2. W czasie nauki w szkole ponadpodstawowej zadania parafii dotyczą także formacji młodzieży do podjęcia zadań związanych z realizacją życiowego powołania. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 62

Współpraca środowisk wychowawczych parafia 3. W związku z tym , ocena roczna wystawiana na świadectwie szkolnym w miejscu religia/etyka w dalszym ciągu nie potwierdza udziału w zajęciach z religii rzymskokatolickiej, parafia na której terenie znajduje się szkoła ponadpodstawowa, powinna prowadzić rzetelną dokumentację udziału uczniów w nauce religii. Wydaje się uzasadnione wydanie młodzieży kościelnego dokumentu poświadczającego udział w nauczaniu religii w zakresie szkoły ponadpodstawowej. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 63

Szkoła specjalna Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie Mk 10, 14 Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 64

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce ü Obecnie w naszych szkołach coraz częściej spotykamy uczniów mających różnorodne potrzeby edukacyjne, które nie mogą być zaspokojone w szkole dostosowanej do przeciętnego ucznia. ü Najważniejszą cechą tych uczniów jest specyficzny sposób nabywania wiedzy i umiejętności w procesie uczenia się. Jest to związane z ich funkcjonowaniem poznawczo-percepcyjnym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 65

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce Prawo oświatowe wymienia różne grupy uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych: ü Dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi np. wady wymowy, obniżenie możliwości intelektualnych, dysharmonie rozwojowe, ü Dzieci i młodzież niepełnosprawna charakteryzująca się upośledzeniem umysłowym, wadą wzroku, wadą słuchu, niepełnosprawnością ruchową, autyzmem oraz przewlekle chore, Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 66

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce ü Dzieci i młodzież niedostosowana społecznie: z zaburzeniami w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym i trudnościami adaptacyjnymi, ü Dzieci i młodzież z trudnościami w nauce, powstałymi na skutek np. zaburzeń i odchyleń rozwojowych, niepełnosprawnością, niedostosowaniem społecznym, problemami w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym lub niewłaściwym procesem edukacyjnym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 67

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce Ojciec Święty Jan Paweł II w Adhortacji apostolskiej o katechizacji w naszych czasach (catechesi tradendae) apelował o dostosowanie katechezy do poziomu umysłowego jej uczestnika. Zwracał uwagę na to, że katecheza ma przetransportować Słowo Boże na sposób mówienia ludzi do których jest skierowane. Zwracał również uwagę, że do istoty katechizacji należy trwanie i spotkanie w wierze nauczyciela z uczniami. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 68

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce W przesłaniu do uczestników międzynarodowego sympozjum na temat "Godność i prawa osoby z upośledzeniem umysłowym" w 2004 roku Papież napisał: „Punktem wyjścia każdej refleksji nad niepełnosprawnością muszą być fundamentalne założenia chrześcijańskiej antropologii: osoba niepełnosprawna, także wówczas, gdy zraniony jest jej umysł lub zaburzona zdolność postrzegania czy rozumienia, jest podmiotem w pełni ludzkim, mającym święte i niezbywalne prawa przynależne każdemu człowiekowi”. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 69

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce Benedykt XVI w Posynodalnej adhortacji apostolskiej Sacramentum caritatis, będącej wyrazem troski o zapewnienie Komunii eucharystycznej wszystkim osobom niepełnosprawnym intelektualnie, podkreśla, że otrzymają one Eucharystię w wierze, również w wierze ich rodziny lub wspólnoty, która im towarzyszy (Sc 58). Każda osoba, niezależnie od jej ograniczeń, jest zdolna do relacji z Bogiem (por. DOK 189). Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 70

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce – cele katechetyczne (wymagania ogólne) Rozwijanie zdolności we wzroście w świętości Wprowadzenie do funkcjonowania we wspólnocie wierzących, rozumienia i przyjmowania za własne przykazania miłości Boga i ludzi. Wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości, które pozwolą na postrzeganie siebie jako dzieci Bożych, stworzonych na Jego obraz i podobieństwo oraz na pełne uczestnictwo w życiu sakramentalnym. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 71

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce W katechezie osób z różnymi niepełnosprawnościami chodzi zwłaszcza o doprowadzenie ich do odkrycia tajemnicy osobowego Boga, który kocha każdego człowieka i jest o niego zatroskany. Chodzi także o rozwijanie i wspieranie wiary wychowanka. U podstaw katechezy leży wychowanie liturgiczne, mające dokonywać się zarówno przez nauczanie, które wyjaśnia tajemnice wiary i sposoby jej celebrowania, jak i przez sam udział w liturgii, który pozostanie zawsze szczególnie ważnym punktem katechezy. Istotnym elementem jest formacja moralna, która stawia sobie za cel nauczenie odróżniania dobra od zła, a zwłaszcza rozbudzenie pragnień postępowania według przykazania miłości. Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 72

Katecheza osób ze SPE w świetle Nowej Podstawy Programowej KK w Polsce Podstawą katechezy specjalnej jest: üwychowanie do życia wspólnotowego üwychowanie do modlitwy, . Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 73

Bibliografia: 1. Podstawa programowa Katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2010 2. Podstawa programowa Katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Częstochowa 2018 Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 74

Centrum Edukacji Nauczycieli w Łomży 75