Temat nr 10 Doktryna spoecznopolityczna Kocioa katolickiego w

Temat nr 10 Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego w XIX i XX wieku cz. I dr Michał Urbańczyk mur@amu. edu. pl Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPi. A UAM Poznań http: //upload. wikimedia. org/wikipedia/commons/8/81/Emblem_of_the_Papacy

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Takie zjawiska jak: �rozwój doktryny socjalistycznej, �wzrost znaczenia i popularności ruchów robotniczych, �procesy demokratyzacji, zmusiły Kościół katolicki do odejścia od dotychczasowych tradycyjnych treści (Grzegorz XVI i Pius IX) i spowodowały narodziny nowej doktryny: nauczania społecznego (Leon XIII i Pius XI), tj. katolickiej nauki społecznej.

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII �„Rerum Novarum” (Vincenzo Gioacchino Pecci) http: //www. rzeczynowe. pl/rerum_novarum_tekst_encykliki. html �pontyfikat 1878 -1903, �reformator Kościoła, http: //pl. wikipedia. org/wiki/Leon_XIII zapoczątkował politykę aggiornamento, tj. uwspółcześnienia Kościoła i jego doktryny, �sprawny dyplomata (przyczynił się do zakończenia Kulturkamfu w Niemczech, zawarł konkordat z Rosją wznowił stosunki dyplomatyczne z Belgią, , utworzył 248 (!) nowych diecezji (gł. w państwach Azji i Ameryki)

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII http: //pl. wikipedia. org/wiki/Leon_XIII �Rechrystianizacja świata poprzez powrót do nauk głoszonych przez Jezusa Chrystusa, �Neotomizm jako fundament nauczania, �Krytyka ideologii socjalistycznej, komunistycznej, �Socjalistyczna idea równości jest obietnicą nie do zrealizowania, � hasła socjalistów wywołują konflikty w społeczeństwie, �„… ani praca bez kapitału, ani kapitał bez pracy istnieć nie może …”

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII �Protest przeciwko likwidacji własności prywatnej, �Własność pozbawiona właściciela jest rzeczą niczyją, �Zniszczy to autorytet, hierarchię społeczną oraz rodzinę, �Socjaliści tak naprawdę postulują zrównanie wszystkich ludzi w niedoli, �Własność prywatna to prawo naturalne, �Własność ma źródło w pracy ludzkiej, jest wiec wcześniejsza niż państwo,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII �Program upowszechnienia własności, �Postulat płacy rodzinnej, �Realizacja praw naturalnych: prawa do życia, do założenia rodziny, do utrzymania potomstwa i do posiadania własności, �Społeczeństwo oparte na idei solidaryzmu, �Liberalne ujęcie celów i zadań państwa, �subsydiarna (pomocnicza) rola państwa, które szanuje autonomie jednostki i pełni przede wszystkim

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Leon XIII �prawem naturalnym jest także prawo robotników do zakładania związków zawodowych (ale o katolickim charakterze), a) zadania związków zawodowych: b) - tworzenie kas pomocy wzajemnej, c) - negocjowanie układów zbiorowych, d) - wpływ na zmiany przepisów (wprowadzenie prawa do wypoczynku, poprawę losu kobiet i dzieci, zmniejszenie czasu pracy), �nie jest zadaniem związków zawodowych mieszanie się do kwestii czysto

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI (pont. 1922 -1939) Pius XI (Ambrogio Damiano Achille Ratti) � „Quadragesimo Anno” („Czterdzieści lat”, c. d. społecznej nauki Kościoła), http: //www. opoka. org. pl/biblioteka/W/WP/pius_xi/encykliki/quadragesimo_anno_15051931. html � „Mit brennender Sorge” („Z palącą troską” – o położeniu Kościoła katolickiego w III Rzeszy), http: //www. nonpossumus. pl/encykliki/Pius_XI/mit_brennender_sorge/ � „Divini Redemptoris” („Przyobiecany Odkupiciel Boży”, o komnizmie radzieckim), http: //www. nonpossumus. pl/encykliki/Pius_XI/divini_redemptoris/ � kontynuator http: //it. wikipedia. org/wiki/Papa_Pio_XI myśli Leona XIII (neotomizm, solidaryzm, subsydiaryzm państwa), � krytyka socjalizmu i komunizmu, � brak potępienia faszyzmu w całości (jedynie pewne jego aspekty),

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI �Twórca tradycji rocznicowych encyklik (w 10 -lecie „Rerum Novarum”) tworzących katolicjka nauke społeczną, �Twórca ustrojowej idei korporacjonizmu (system oparty na związkach pracowników i pracodawców danej branży), �Jedni i drudzy realizowaliby wspólny interes swego przedsiębiorstwa, �Samodzielność korporacji (w odróżnieniu od faszystowskiej idei

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XI http: //pl. wikipedia. org/wiki/Pius_XI �wyłącznie subsydiarne funkcje państwa, �prawo do tworzenia związków zawodowych także niekatolickich, �zróżnicowanie nurtów socjalistycznych – wszystkie łączy oparcie się na materializmie, racjonalizmie i ateizmie, �„… nie można być równocześnie dobrym katolikiem i prawdziwym socjalistą … „ �radziecki bolszewizm to groźba końca cywilizacji chrześcijańskiej, �zawarcie konkordatu z III Rzeszą, �niepełna krytyka narodowego socjalizmu.

Zasada subsydiarności �Zasada pomocniczości, choć jeszcze nie sformułowana w dzisiejszym brzmieniu, jest obecna w katolickiej nauce społecznej od pierwszej wielkiej encykliki społecznej. �Leon XIII w Rerum novarum bronił rodziny przed zakusami socjalistów wskazując na to, że rodzina stanowi naturalną i starszą od państwa Sławomir Zatwardnicki, O dobre zrozumienie zasady pomocniczości http: //ekonomia. opoka. org. pl/nauka-kosciola-oekonomii/5153. 1, O_dobre_zrozumienie_zasady_pomocniczosci. html

�W związku z tym z jednej strony zdecydowanie postulował niezależność praw rodziny (w tym prawa własności) od państwa [1], a z drugiej wskazywał jednak na jego ograniczoną rolę wykonywaną tylko i wyłącznie w duchu – jak to dziś formułujemy – pomocniczości:

�Z pewnością jeśli się jakaś rodzina znajdzie w wielkich trudnościach i bez rady, że sama z nich się wyzwolić nie może, jest rzeczą słuszną, by jej w tych ostatecznościach państwo udzieliło pomocy; rodziny bowiem są cząstkami państwa. Tak samo, kiedy w obrębie czterech ścian domu przyjdzie do poważnego podeptania praw wzajemnych, niech wówczas władza państwowa odda każdemu, co mu się należy; będzie to nie pochłanianiem praw obywatelskich, ale ich obroną i wykonywaniem słusznej, a powinnej opieki [2].

�Piusowi XI przypisuje się oficjalne sformułowanie zasady pomocniczości. �Autor encykliki Quadragesimo anno stwierdziwszy spowodowaną indywidualizmem redukcję życia społecznego do samych że prawie jednostek i państwa, rozszerza prawo przypomniane czterdzieści lat wcześniej przez swojego poprzednika z rodziny na społeczności niższe, a samo prawo nazywa „prawem filozofii społecznej”:

�nienaruszalnym i niezmiennym pozostaje to nader ważne prawo filozofii społecznej: jak nie wolno jednostkom wydzierać i na społeczeństwo przenosić tego, co mogą wykonać z własnej inicjatywy i własnymi siłami, podobnie niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłóceniem porządku jest zabierać mniejszym i niższym społecznościom te zadania, które mogą spełnić, i przekazywać je społecznościom większym i wyższym.

�Wszelka bowiem działalność społeczności mocą swojej natury winna wspomagać człony społecznego organizmu, nigdy zaś ich nie niszczyć ani nie wchłaniać [3].

�Widać wyraźnie, że sformułowana przez Kościół zasada pomocniczości nie polega – wbrew temu, co sama nazwa mogłaby sugerować – na (nad)opiekuńczości państwa, które we wszystkim chciałoby wyręczać swoich obywateli, ale na takiej i tylko takiej pomocy, której jednostki i społeczności niższe ze strony państwa rzeczywiście potrzebują.

�Chodzi więc nie tyle o pomaganie czy tym bardziej wyręczanie, ale o wspieranie i popieranie tych zadań, które pośrednie ciała społeczne mogą spełnić same „bez konieczności odstępowania ich innym organizacjom i instytucjom społecznym wyższego szczebla, przez które mogłyby zostać wchłonięte i zastąpione, by w końcu podważyć ich godność i przestrzeń życiową” [4].

�Warto podkreślić, że zasada pomocniczości normuje nie tylko relacje jednostka (społeczność niższa) – państwo, ale ma również zastosowanie do niesienia pomocy „przez społeczności większe – mniejszym, oraz przez społeczność poszczególnym osobom (…). Najogólniej można powiedzieć, że społeczność jako taka, świadczy pomoc osobie ludzkiej, a społeczność większa społeczności mniejszej” [5].

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII (pont. 1939 -1958) Pius XII Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli � „Summi Pontificatus” (dot. ludzkiej solidarności i totalitaryzmu), http: //www. opoka. org. pl/biblioteka/W/WP/pius_xii/encykliki/summi_pontificatus_20101939. ht ml �„Optatissima Pax” (dot. publicznym modlitw o pokój) http: //www. opoka. org. pl/biblioteka/W/WP/pius_xii/encykliki/optatissima_pax_18121947. html �personalizm http: //it. wikipedia. org/wiki/Papa_Pio_XII chrześcijański, �poparcie dla demokracja i uznanie praw człowieka, �podkreślał znaczenie

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII http: //pl. wikipedia. org/wiki/Pius_XII �w 1949 roku mocą dekretu Świętego Officjum nałożono ekskomunikę na komunistów, �nowe idee, które wyprzedzały reformę II soboru Watykańskiego, �personalizm chrześcijański – filozofia osoby ludzkiej, �Człowiek to unikatowy byt cielesnoduchowy, �Dbałość o rozwój swojej osobowości, �Rehabilitacja ludzkiej fizyczności,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII �Promocja aktywnej postawy człowieka, �alternatywa dla liberalnego homo oeconomicus czy materialistycznego determinizmu Marksa, �Przekonanie o godności ludzkiej zaowocowało uznanie praw człowieka, �W 1942 roku ogłosił katalog praw człowieka m. in. : prawo do życia, posiadania rodziny i dzieci, prawo swobodnego wyboru stanu, prawo do prywatnej i publicznej czci Boga, prawo do pracy, prawo własności,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII �zmienione ujecie prawa własności, �podmiotowy charakter własności, �wskazywanie na społeczną funkcję własności, dopuszczenie wywłaszczenia za odszkodowaniem dla celów społ. i gosp. �Udzielenie poparcia dla demokracji, �Demokracja to zrozumienie przez ludzi dobra powszechnego (bonum commune), �Podkreślał znaczenie narodu i patriotyzmu (podstawa wspólnoty i

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII �koncepcja „społeczności międzynarodowej”, �odrębna, organiczna całość, ograniczająca suwerenność poszczególnych państw, �zwrócenie uwagi na państwa Trzeciego Świata, �idea pokoju integralnego – nie tylko powstrzymywanie się od wojny, ale szereg obowiązków pozytywnego działania, �podobnie jak jego poprzednicy uważał,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Pius XII Krytyka Piusa XII: �duże ambicje polityczne �germanofil (b. nuncjusz apostolski w Niemczech), �brak potępienia i nałożenia (nawet po wojnie) ekskomuniki na faszystów i nazistów, do poczytania: �J. Cornwell, „Papież Hitlera. Tajemnicza historia Piusa XII”, Warszawa 2000. http: //i 51. fastpic. ru/big/2013/0217/d 4/e 5 c 500 fd 99 c 1 f 8377 d 5415 cc 06 d 347 d 4. jp

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII (pont. 1958 -1963) Angelo Giuseppe Roncalli �„Ad Petri cathedram” („ Na Stolicę Piotra”, zwołanie soboru powszechnego) http: //www. opoka. org. pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/ad_petri_29061959. html �„Mater et Magistra” („Matka i mistrzyni”, encyklika rocznicowa c. d. społecznej nauki Kościoła) http: //www. opoka. org. pl/biblioteka/W/WP/jan_xxiii/encykliki/mater_magistra_15051961. h tml http: //pl. wikipedia. org/wiki/Jan_XXIII �„Pacem in terris” („Pokój na ziemi”, o stosunkach

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII �II Sobór Watykański (mimo funkcjonowania dogmatu o nieomylności papieża) i stworzenie kościała soborowego, �dalsze uwspółcześnienie doktryny Kościoła, �początek epoki ekumenizmu w Kościele (apel „Do drogich odłączonych braci”, powstanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan), �nowy pastoralny (zamist doktrynalnego)

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII �„Mater et Magistra” wskazywała na dynamiczne przemiany współczesnego świata („znaki czasu”), �Krytyka ideologii niepełnych i błędnych, fragment o ideologiach, które już się rozwiały, jak mgła w słońcu, �Wskazanie na prześladowanie ludzi wierzących w systemie komunistycznym, �Krytyka liberalnej idei państwa „nocnego stróża”,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII �Subsydiarna funkcja państwa, ale zwiększone jego zadania o sferę socjalną, �Pozytywna ocena procesu uspołeczniania, �Podkreślenie znaczenia pracy ludzkiej (nie jest wyłącznie towarem), �Apel o zminimalizowanie dysproporcji między państwami bogatymi a biednymi, �Zachęta dla katolików do aktywności i działania w sferze publicznej, �Tolerancja względedm innych postaw, ale bezkompromisowość w obronie swych własnych,

Doktryna społeczno-polityczna Kościoła katolickiego Jan XXIII �w „Pacem in Terris” zawarto katalog praw i obowiązków człowieka podobny do katalogu Deklaracji Praw Człowieka, �zdecydowane poparcie demokratycznych rozwiązań ustrojowych, �Podkreślenie konieczności zabezpieczenia socjalnego dla najuboższych, �Połączenie roli inicjatywy i własności prywatnej oraz socjalnej funkcji

Personalizm chrześcijański Emmanuel Mounier (1905 -1950) „Co to jest personalizm? ”, � „Wprowadzenie do egzystencjalizmów” � �in. humanizm integralny �główny przedstawiciel lewicy http: //wordonfire. org/getmedia/cc 58 afc 2 -9 e 8 d -468 d-a 65 c-3 cb 084 d 4 eba 9/Mournier. aspx katolickiej, francuski działacz społeczny, publicysta i filozof, �założyciel pisma „Ésprit”, �popierał stronę republikańską w czasie wojny domowej w Hiszpanii, �był przeciwnikiem faszyzmu i rządu Vichy, �spędził ponad rok w więzieniu za kontakty z francuskim ruchem oporu.

Personalizm chrześcijański Emmanuel Mounier (1905 -1950) �próba odpowiedzi na kryzys chrześcijaństwa w dobie społeczeństwa masowego, kryzysu kapitalizmu i rozkwitu faszyzmu, �irracjonalistyczny niepokój poszukiwania, �szczęście człowieka jest w rękach Boga, ale człowieka dzieli od Boga ogromny dystans, � „osoba jest raczej obecnością niż

Personalizm chrześcijański Emmanuel Mounier (1905 -1950) �Jest ono ogarnięte żądzą pieniądza i ulega procesom alienacji, �„mieszczanin jest człowiekiem, który stracił sens bytu”, �odrodzenie religii przyniesie związanie chrześcijaństwa z ruchem socjalistycznym, �Te marksistowskie koncepcje, które są słuszne, tak naprawdę pojawiały się już od dawna w autentycznym chrześcijaństwie, �Rewolucja społeczna to przede

Koniec cz. I