YAZI TRLER 8 HAFTABLGLENDRC YAZILAR METNLER Giri Bilgilendirici

YAZI TÜRLERİ 8. HAFTA-BİLGİLENDİRİCİ YAZILAR

METİNLER Giriş Bilgilendirici Metin Türleri; v Bir konuda bilgi vermek, açıklama yapmak veya öğretmek için yazılmış metin türleridir. Bilgiler ve düşünceler hem gerçektir hem de değiştirilmeden aktarılır. v Bilgilendirici metin türlerinde kurguya genellikle yer verilmez. Hedef kitleye katkı sağlamaya yönelik yazılardır.

METİNLER Bilgilendirici Yazılar ü Bilgilendirici metinlerin bazıları bilgi vermek, bazıları yönlendirmek, bazıları da uyarı gayesiyle yazılır. ü Gerçeğe dayalı olduğu için söz sanatları, oyunları vb. genellikle kullanılmaz. ü Günlük, tarihsel veya bilimsel gerçekler konusunda yazılır.

Yaşam Öyküsü (Biyografi) q Bir kimsenin başka birinin yaşamını kronolojik olarak anlattığı yazılara yaşam öyküsü (biyografi) denir. q Yaşam öyküsü yazılan kişiler genellikle sıradan insanlar değildir. Toplum için önemli görülen bu kişilerin yaşamı, gelecek nesillerin istifade etmesi gayesiyle kaleme alınır.

Yaşam Öyküsü (Biyografi) q Divan edebiyatında tezkire denilen biyografinin Türkçedeki ilk örneği Ali Şir Nevai’nin 15. yy’da kaleme aldığı Mecalisü’n Nefais adlı tezkiresidir. q Mithat Cemal Kuntay’ın Mehmet kif, Namık Kemal ve Ali Suavi q Yakup Kadri’nin Atatürk ve Ahmet Haşim q Behçet Necatigil’in Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü gibi eserler Türk edebiyatındaki biyografik eserlere örnek verilebilir. v Bir yazarın başka bir kişinin hayatını kurgusallaştırdığı biyografik romanlar da bulunmaktadır. Ø Oğuz Atay-Bir Bilim Adamının Romanı (Hocası Mustafa İnan’ı anlatır) Ø Beşir Ayvazoğlu- Bozgunda Fetih Rüyası (Yahya Kemal’i anlatır)

Öz Yaşam Öyküsü (Otobiyografi) q Bir kimsenin kendi yaşamını kronolojik olarak anlattığı yazılara öz yaşam öyküsü (otobiyografi) denir. q Anıya benzese de öz yaşam öyküsünde merkezde yazar olmasına karşın anı türünde yazarın çevresiyle ilişkisinin anlatılması yönüyle ondan ayrılır.

Anı (Hatıra) q Anı (hatıra), bir kişinin başından geçen olay ve durumları üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra anlattığı yazılara denir. q Anılar yaşamın geniş bir dilimini veya kısa bir kesitini anlatabilir. Ayrıca uzun veya kısa olarak da yazılabilir. Günlükten farkı üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra yazılması, öz yaşam öyküsünden farkı ise yazarın merkezde olmaması ve diğer insanlarla etkileşim içerisinde bulunmasıdır.

Anı (Hatıra) v Önemli kişilerin anıları tarihî belge olabilmesi açısından dikkate değerdir. Sıradan kişilerin anıları çok değerli olmasa da önemli kişilerin yaşamları, etkileşimde bulunduğu insanlarla yaşadıkları ve bunu ifade güçleri dikkate alındığında bunun neden önemli olabileceği daha iyi anlaşılabilir. Ø Edebiyatımızda bu türün Atatürk’ün ülkeyi nasıl kurduklarını ve bu süreçte yaşadıklarını anlattığı Nutuk Ø Falih Rıfkı Atay’ın Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Çankaya Ø Sezai Karakoç’un Hatıralar gibi eserleri anı örnekleridir.

Günlük q Günlük, bir kişinin yaşamını gününe kaleme aldığı yazılardır. q Aynı gün yazılmasından dolayı genellikle öznel değerlendirmeler içerir. Bu yönüyle de anıdan ayrılır. Anının daha nesnel diline karşılık günlüğün sıcağına yazılması ona bakış derinliği ve analiz zamanı yaratamaması açısından sınırlılık yaratır. Ø Nurullah Ataç (Günce I-II vs. ) , Cemil Meriç (Jurnal III vs. ), Salah Birsel ve Tanpınar gibi isimlerin günlükleri önemlidir.

Gezi Yazısı q Gezilip görülen yerlerin çeşitli özelliklerini(tarihî, mimari, dinî, estetik vs. ) anlatmak için kaleme alınan yazılara gezi (seyahat) yazısı denir. v Gezi yazıları anılara benzer ancak onlardan farkı olay, durum veya kişilerden ziyade mekâna yani coğrafyaya odaklanmasıdır.

Gezi Yazısı q Tu rk edebiyatında seyahatname tu ru ne o rnek verilebilecek ilk eser Hoca Gıyaseddin Nakkaş’ın Hatay Sefaretnamesi olarak da bilinen 1422 tarihli Aca ibu ’l-Leta if adlı eseridir. Ø Evliya Çelebi’nin 17. yy’daki 10 ciltlik Seyahatnamesi de Türk edebiyatının en önemli ve ayrıntılı gezi yazılarını içeren eserlerdendir. , Ø Hasan li Yücel’in Kıbrıs Mektupları ve İngiltere Mektupları Ø Haldun Taner’in Düşsem Yollara ve Berlin Mektupları gezi yazılarına örnek olarak verilebilir.

Mektup, Farklı yerlerde bulunan kişi veya kurumların birbirlerine genellikle bir duyguyu veya bir isteği iletme gayesiyle yazdıkları özel veya resmî yazılara denir. Mektuplar konularına ve üsluplarına göre; 1. Özel mektuplar, 2. İş mektupları, 3. Edebî ve felsefi mektuplar, gibi çeşitlere ayrılırlar.

Dilekçe, q Bir isteği, bir şikâyeti bildirmek veya belirli bir konuda bilgi vermek amacıyla kurum veya kuruluşlara yazılan ve resmî değer taşıyan yazılardır. Aslında dilekçe aynı zamanda iş mektubu olarak değerlendirilir. v Ø Ø Ø Dilekçe yazarken şu kurallara dikkat edilmelidir: Hitaben yazılan kurum adında kısaltma kullanılmaz. Çizgisiz A 4 kâğıda, kompozisyon kurallarına uygun olarak yazılır. Tarih sağ alta veya bazen sağ üst tarafa yazılır. İmza ismin üstüne atılır. Dilekçe uzun değil, kısa ve öz biçimde genellikle üç cümle ve iki paragraf olarak yazılır. Ø Dilekçe mavi veya siyah tükenmez veya pilot kalemle yazılır ve sadece mavi ile imzalanabilir. Ayrıca elektronik ortamda da oluşturulabilir.

Tutanak, v Bir olay veya durumun gerçekleşme biçimini açıklamak ve onu kayıt altına almak gayesiyle ilgililer(en az iki kişi) tarafından imzalanan resmî değeri olan yazı/belgelerdir. ØToplantı tutanağı, mahkeme tutanağı, meclis tutanağı gibi örnekleri bulunmaktadır. ØTutanaklar açık, sade ve nesnel olarak yazılır. Toplantı gibi örneklerinde yer, zaman ve kişiler gibi unsurlar da belirtilir.

Rapor q Rapor, alanında uzman bir kişinin araştırmainceleme yapılan bir konuya ilişkin değerlendirmelerini, sonuç ve gerekçelerini içeren yazılardır. Ø Raporlar bilimsel ve gerçekçi olmalıdır. ØDoktor raporu, deney raporu, ödev raporu gibi çeşitleri bulunmaktadır.

Röportaj q Röportaj, Fransızca toplamak, getirmek anlamlarında kullanılan «reportage» sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. ØBir konuyu araştırma veya soruşturma sonucu kaleme alınan gazete veya dergi yazılarıdır. ØRöportaj bir olay, durum, sorun vb. nin gerçek boyutlarını çok yönlü olarak ortaya koymaya çalışır. , kurgusal yazılar gibi gerçeğin dışına çıkmaz.

Mülakat § Arapçada görüşmek, karşılıklı konuşmak anlamına gelen mülakat, alanında uzman ve tanınmış kimselerle kendisi, yaşamı, eserleri vb. konular üzerine soru-cevap şeklinde yapılan görüşmelerin yazıya aktarılmasına denir. v Röportajın başlangıcı da denilebilecek mülakatlar röportaj kadar geniş ve esnek değildir. Röportajda soru ve cevaplar genişletilip yorumlanabilirken mülakatta böyle bir hareket alanı yoktur. Çünkü mülakatlar aynen aktarılmak zorundadır.

Davetiye q Davetiye, düğün, nişan, konferans, açılış, toplantı gibi etkinlik veya törenlere katılmak isteyenlere bunları duyurmak veya özellikle çağırmak için yazılan kısa ve öz yazılardır. Ø Davetiye seçimleri davetin içeriğine uygun olur. Ø Davetiyeler basılı olarak dağıtılabileceği gibi elektronik ortamda da üretilip gönderilebilir.

İlan (Duyuru), q. Belirli bir insan grubunu belirli bir konuda bilgilendirmek amacıyla yazılan ve çeşitli biçimlerde yayımlanan kısa ve öz yazılardır. Ø Satılık veya kiralık ev, araba ilanı, ölüm veya kayıp ilanı, ihale ilanı, iş veya eleman arama ilanı gibi türleri sayılabilir.

Bilgilendirici Yazılar Sonuç olarak bilgilendirici yazılar hedef kitleye bilgi ve deneyim aktarımı sağlamayı amaçlayan ve sıklıkla kullanılan yazılardır.