KELME TRLER SMLER KELME TRLER Morfemler kelimelerin yap

  • Slides: 19
Download presentation
KELİME TÜRLERİ: İSİMLER

KELİME TÜRLERİ: İSİMLER

KELİME TÜRLERİ • Morfemler, kelimelerin “yapı malzemesi”dir. • Anlamlı morfemler (kökler) hariç, görevli morfemler

KELİME TÜRLERİ • Morfemler, kelimelerin “yapı malzemesi”dir. • Anlamlı morfemler (kökler) hariç, görevli morfemler (ekler) anlam taşımazlar. • Kelimeler; bir veya birden fazla morfemden oluşan, kendi anlamlı veya görevi olan, daha doğrusu cümlede anlam kazanabilen veya diğer sentaktik unsurların anlam kazanmalarına yardımcı olan en küçük bağımsız birimlerdir.

KELİME TÜRLERİ • Kelimeler kök halinde olan veya belirli kurallara göre türetilmiş unsurlardır. •

KELİME TÜRLERİ • Kelimeler kök halinde olan veya belirli kurallara göre türetilmiş unsurlardır. • Aynı dili konuşan insanlar arasında iletişimi sağlar. • Bazı kelimeler cümlede kendi başına kullanılabilirler, bazıları çekim veya yapım eki almıştır, bazıları hem cümlede hem de cümle dışında aynı anlamı taşır, bazıları ise cümle dışında anlamlarını kaybederler.

KELİME TÜRLERİ • Bazı kelimeler diğer kelimelerin özelliklerini belirtir, bazıları iş, hareket, oluş veya

KELİME TÜRLERİ • Bazı kelimeler diğer kelimelerin özelliklerini belirtir, bazıları iş, hareket, oluş veya kılış bildirir, bazıları bir nesne veya kavramı karşılarlar, bazıları ise cümlede bir kişi, nesne veya bir kavram yerine kullanılırlar. • Aslına bakılırsa, Türkçede iki temel kelime türü vardır: isimler ve fiiller. • İsim kökleri nesne ve kavramları karşılarlar. • Fiil kökleri ise iş, hareket, oluş veya kılış bildirirler.

KELİME TÜRLERİ • İsim soylu kelimeler, sentaktik ilişkilere göre isimler, sıfatlar, zamirler ve zarflar

KELİME TÜRLERİ • İsim soylu kelimeler, sentaktik ilişkilere göre isimler, sıfatlar, zamirler ve zarflar olabilir. • Bazen aynı bir isim cümlede farklı görevlerde bulunabilir: “yavaş” – kendi başına isimdir. Yavaş adam geldi. – sıfat. O, yavaş çalışıyor. – zarf. • Türkçede kelimelerin türlerini tespit etmek için, bunların cümledeki yerleri çok önemlidir.

KELİME TÜRLERİ • Kelime türlerini üç gruba ayırmak mümkündür: I. Anlamlı kelimeler; II. Görevli

KELİME TÜRLERİ • Kelime türlerini üç gruba ayırmak mümkündür: I. Anlamlı kelimeler; II. Görevli kelimeler; III. Anlamlı-görevli kelimeler.

I. ANLAMLI KELİMELER • Anlamlı kelimelerin kendi başına anlamları vardır. • Bu kelimeler iki

I. ANLAMLI KELİMELER • Anlamlı kelimelerin kendi başına anlamları vardır. • Bu kelimeler iki gruba ayrılır: - İsim soylu anlamlı kelimeler; - Fiil soylu anlamlı kelimeler.

I. 1. İSİM SOYLU ANLAMLI KELİMELER • Türkçede isim soylu anlamlı kelimeler dörde ayrılır:

I. 1. İSİM SOYLU ANLAMLI KELİMELER • Türkçede isim soylu anlamlı kelimeler dörde ayrılır: A) İsimler; B) Sıfatlar; C) Zamirler; Ç) Zarflar. • Bu yarıyıl, bunlar teker ele alınacaktır.

A) İSİMLER (ADLAR) • İsimler; canlı veya cansız tüm varlıkların, uzaydaki tüm nesnelerin, insanların

A) İSİMLER (ADLAR) • İsimler; canlı veya cansız tüm varlıkların, uzaydaki tüm nesnelerin, insanların hayal gücünün ürünü olan tüm somut ve soyut nesnelerin isimlerini karşılar. • Türkçede isimler, farklı sentaktik bağlamlarda bazen farklı görevler üstlenebilirler. • Bundan dolayı, burada verilecek olan bazı isimler öteki kelime türlerinde de verilecektir. • İsimler temel kelimelerdir. • Küçük çocuklar ilk önce isimleri öğrenir.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Kökenlerine göre isimler şöyle olabilir: 1. Türk kökenli isimler: alın, ana,

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Kökenlerine göre isimler şöyle olabilir: 1. Türk kökenli isimler: alın, ana, aş, baba, boyun, göz, gün, kız, oğul, su, yüz, vb. 2. Yabancı kökenli isimler: ajanda, cam, jandarma, muhabbet, telefon, zabıta, zor, vb. 3. Karma kökenli isimler – Bu kelimelerin bir kısmı yabancı, bir kısmı da (genelde ek) Türk kökenlidir: sinema+cı, selâm+lık, telefon+cu, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Yapılarına göre isimler şöyle ayrılır: 1. Basit isimler – Kök halinde

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Yapılarına göre isimler şöyle ayrılır: 1. Basit isimler – Kök halinde olan isimlerdir: ayak, baş, burun, dün, el, gece, göz, gün, güzel, kol, kulak, ot, saç, suç, vb. 2. Türemiş isimler – İsim yapım ekleriyle türetilen isimlerdir: göz+lük, ye-mek, koş-u, ek-mek, vb. 3. Birleşik isimler – En az iki unsurun birleşmesiyle oluşan isimlerdir: bilgi + sayar > bilgisayar, cuma + ertesi > cumartesi, kahve + altı > kahvaltı, bay + kuş > baykuş, kırk + ayak > kırkayak, açık + göz > açıkgöz, koca + eli > Kocaeli, kaya + han > Kayahan, ağa + bey > ağabey (> abi), biçer + döver > biçerdöver, vb. 4. Kalıplaşmış isimler – Zamanla kendi esas görevini yitirmiş ve kalıplaşarak isim olarak kullanılan isimlerdir: ikiz, yediz, taşra, ondalık, bildik, ermiş, yazar, yiyecek, yemek, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Özelliklerine göre isimler şöyle ayrılır: 1. Varlıkların niteliklerine göre: a) Somut

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI • Özelliklerine göre isimler şöyle ayrılır: 1. Varlıkların niteliklerine göre: a) Somut isimler – Duyu organlarıyla algılanabilen ve doğada madde olarak var olan somut nesne ve varlıkların isimleridir: ağaç, bardak, bilgisayar, çocuk, masa, yıldız, yağmur, vb. b) Soyut isimler – Duyu organlarıyla algılanamayan ve doğada madde olarak var olmayan, sadece insan zihninde var olan soyut kavram, nesne ve varlıkların isimleridir: hayal, hatıra, korku, melek, peri, rüya, sevinç, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 2. Varlıklara verilişlerine göre: a) Özel isimler – Sadece tek bir kavram,

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 2. Varlıklara verilişlerine göre: a) Özel isimler – Sadece tek bir kavram, varlık veya nesneyi karşılayan isimlerdir. Büyük harfle başlarlar. İsim birden fazla kelimeden oluşmuşsa, o zaman bütün kelimeler büyük harfle başlar. - Şahıs isimleri: Ali, Beyhan, Goran, Gökhan, Mariya, Orhan, vb. - Hayvan isimleri: Minnoş, Nazlı, Pamuk, Reks, Tekir, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI - Millet, devlet, topluluk, kabile vb. isimleri: Almanya, Fransa, Makedon, Türk, Yunan,

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI - Millet, devlet, topluluk, kabile vb. isimleri: Almanya, Fransa, Makedon, Türk, Yunan, vb. - Kıta, yer, dağ, ırmak, göl, deniz, okyanus vb. isimleri: Avrupa, Şar Dağı, Matka, Vardar, Adriyatik Denizi, Atlantik Okyanusu, vb. - Dil, din, mezhep vb. isimleri: Makedonca, Türkçe, Hıristiyan, Müslüman, Ortodoks, Yahudi, Katolik, Bektaşi, Sünni, vb. - Kurum, dernek, okul, üniversite vb. isimleri: Çevrecilik Derneği, Dış İşleri Bakanlığı, Filoloji Fakültesi, „Tefeyyüz“ İlkokulu, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI - Gemi, uçak, tren, dini bina, şato, otel vb. isimleri: Titanik, Orient

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI - Gemi, uçak, tren, dini bina, şato, otel vb. isimleri: Titanik, Orient Express, Sultan Murat Camisi, „Aziz Spas“ Kilisesi, Topkapı Sarayı, Hilton Oteli, vb. - Gazete, dergi, ansiklopedi, kitap vb. basın isimleri: Benim Adım Kırmızı, Köprü, Türk Dili, Utrinski Vesnik, Yeni Balkan, Wikipedia, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI b) Cins isimler – Sayıca birden fazla ve aynı cinsten olan nesne

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI b) Cins isimler – Sayıca birden fazla ve aynı cinsten olan nesne ve varlıkları karşılayan isimlerdir. Kendi aralarında tamamen aynı veya benzer olabilirler. Küçük harfle yazılırlar: ağaç, bilgisayar, göz, masa, pencere, sandalye, vb. • Dikkat: Cins isimlere özel bir isim verildiğinde, özel isim olur. Örneğin, Atatürk Salonu (aslında salon).

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 3. İş, hareket, oluş ve kılış isimleri – Bunlar, aslında, fiillerin isimleridir.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 3. İş, hareket, oluş ve kılış isimleri – Bunlar, aslında, fiillerin isimleridir. Şu üş ekle elde edilirler: a) /-m. Ak/: bil-mek, çal-mak, çiz-mek, düşün-mek, evlen-mek, kazan-mak, koş-mak, kullan-mak, kurtulmak, patla-mak, sev-mek, söyle-mek, ver-mek, yapmak, yaz-mak, ye-mek, vb. b) /-m. A/: acı-ma, al-ma, çalış-ma, değerlendir-me, delme, dinle-me, doğur-ma, döv-me, em-me, git-me, görüş-me, gülümse-me, konuş-ma, öp-me, sat-ma, sor -ma, tat-ma, tartış-ma, uzan-ma, ver-me, vb. c) /-İş/: al-ış, anla-(y)ış, ara-(y)ış, ba-kış, bekle-(y)iş, bul-uş, çık-ış, davran-ış, de-(y)iş, dön-üş, dur-uş, geliş, gör-üş, gülümse-(y)iş, işle-(y)iş, kalk-ış, koş-uş, oku -(y)uş, ol-uş, otur-uş, sat-ış, söyle-(y)iş, sun-uş, var-ış, ver-iş, yapıl-ış, yaratıl-ış, yürü-(y)üş, vb.

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 4. Yüklem olabilen isimler - Hint-Avrupa dillerinden farklı olarak, Türkçede yüklem olabilen

İSİMLERİN SINIFLANDIRILMASI 4. Yüklem olabilen isimler - Hint-Avrupa dillerinden farklı olarak, Türkçede yüklem olabilen iki isim vardır: “var” ve “yok”. Kendilerinden önce isim unsurları gelebilir ve isim grupları kurabilirler. Fakat, cümlede yüklem de olabilirler: Yolculuğun da, bilirsin, binbir tehlikesi var. İyi değilim, cesaretim yok.

BUGÜNLÜK BU KADAR.

BUGÜNLÜK BU KADAR.