YANIK DONMA VE SICAK ARPMALARINDA LKYARDIM Giri n

YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMALARINDA İLKYARDIM

Giriş n n n Yüksek ısı, aşırı soğuk ve kimyasal etkiler sonucu deri bütünlüğünün bozulmasına yanık denir. Deri, dokunma, soğuk, sıcak, ağrı duyumlarını alan, sinir ve kan damarları olan bir duyu organımızdır. Deri kaybı, enfeksiyona zemin hazırlar.

Nedenleri: n n Ateş, alev, kaynar su, su buharı, kızgın yağ. Güneş ışınları, radyasyon. Elektrik akımı, yıldırım çarpması. Kimyasal maddeler.

Belirtileri: n n Yanık yerinde ağrı vardır. Kızarma, kabarma, derinin soyulması görülebilir. Derin yanıklarda deri donuk bir renk alır, bazen kararır ve duyarsızlaşır. Şok belirtilerine rastlanabilir.

Yanık Sınıflaması n Yanıklar, derinliğe ve genişliğe göre sınıflandırılır:

Derinlik: n n n 1. Derece yanıklar, derinin dış dokularını etkiler. Ciltte kızarıklık ve acı vardır. 2. Derece yanıklarda, bül denilen, içi sıvı dolu kabarcıklar ve ağrı görülür. 3. Derece yanıklar, cilt ve cilt altı dokularını etkiler. Cilt, kuru deriye benzeyebilir. Kömür gibi, kahverengi veya beyaz olabilir. Yanık yeri hissiz, çevresi ağrılıdır.

Genişlik n n Yanığın genişliği, "dokuz"lar kuralıyla hesaplanır. Vücut kısımları %9’luk bölümlere ayrılmıştır. Örneğin baş, kollardan biri, üst bacak, alt bacak, %9’luk bölümleri oluşturur. Gövdenin bir yüzü %18, arka sırt kısım ise %18 olarak hesaplanır. Genital bölge %1 dir.

Genişlik n n Pratik olarak yanık genişliğini hesaplamak için, her kişinin kendi el ayası kendi vücudunun %1’ini oluşturur ve bu şekilde hesaplanabilir. Bunun önemi vücudun ne kadar kısmının yandığı ve tedavinin buna göre planlanabilmesidir.

Yanığın şiddetini belirleyen nedenler: n n n Derinlik, Genişlik, Kritik bölgelerin yanması (el, ayak, yüz), Kişinin yaşı (çok genç veya çok yaşlı olması), Genel sağlık durumu.

Yanıkta İlkyardımın Amacı n n n Yanmayı sona erdirip, daha fazla yaralanmayı önlemek. Enfeksiyonu ve şoku engellemek. Acıyı hafifletmek.

Hafif yanıklar: n n n Ağrı duruncaya kadar yanık olan yeri musluğun altına tutun veya soğuk suya batırın (en az 10 dakika) Şişme başlamadan önce yüzük, bilezik saat gibi takıları çıkarın. Yanık yeri temiz bir bezle örtün.

Ağır yanıklar: n n n n Hastayı yanan yer zemine değmeyecek şekilde yatırın. Yanık yerin üzerine soğuk su dökün. Yanık kol bacak gibi organlardaysa, şişmeyi önlemek için yükseğe kaldırın. Yaralının üzerindeki takıları çıkarın, sıkı giysileri gevşetin. Yanık kaynar su ile haşlanma ise ıslanan giysileri çıkarın Yanık yeri, temiz bir bezle örtün. Yanık yerinde damar dışına çıkan sıvının kaybı şoka zemin hazırlar. Bu nedenle şoku önlemeye çalışın. Yaralının bilinci yerinde değilse, hava yolunu açık tutun.

DİKKAT!. . n n İçi su dolu kabarcıkları asla patlatmayın, yanık deri parçalarını çıkarmayın. Yapışan giysileri çıkarmaya çalışmayın. Losyon, kolonya, merhem, yağ, diş macunu, yoğurt gibi maddeler sürmeyin. Pudra ve benzeri sıvı emici maddeler dökmeyin.

Yangın veya Giysilerin Tutuşması n n n Yangında önce kurtarma, sonra söndürme işlemi yapılmalıdır. Isı ve dumandan daha fazla etkilenmemesi için kollarının altından kavrayıp, yerde sürükleyerek dışarı çıkarın. Zaman kaybetmeden 110‘a telefon ederek, yangını itfaiye’ ye haber verin.

n n Kazazedeyi yere yatırarak alevlerin yukarı doğru yayılmasını önleyin. Eğer yalnızken yanma tehlikesiyle karşılaşırsanız, yerde yuvarlanarak alevleri söndürün.

n n n Yanmakta olan kişinin koşmasını engelleyin. Koşmak yerine yuvarlanarak ilerlemesini sağlayın. Yaralının giysilerini çıkarın. Ancak giysiler vücuda yapışmışsa etrafındaki kısmı keserek çıkarın. Yanan bölgeyi, bol soğuk suyla yıkayın ve yaralıyı hemen en yakın hastaneye ulaştırın.

Ağız ve Gırtlak Yanıkları n n Kaynar bir maddenin içilmesi, kimyasal bir maddenin veya kızgın bir havanın solunması sonucu ağız ve gırtlak yanıkları meydana gelir. Hızla şişen dokuların, nefes borusunu tıkaması sonucu boğulma olabilir.

İlk Yardım n n n Hastanın boynundaki sıkı giysi ve takıları çıkarın. Bilinci yerindeyse aralıklarla soğuk su verin. Hava yolunu açık tutun.

Kimyasal Yanıklar n n n Cilt veya giysilere temas eden kuvvetli kimyasal maddelerle oluşan kimyasal yanıklar, içeriye de geçerek, ciddi zararlara yol açar. Asit Alkali

İlk Yardım n n n Kimyasal maddeyi ortadan kaldırın. Toz kimyasal madde önce bir fırça veya kuru bezle iyice vücuttan uzaklaştırılır. Etkilenen yeri yavaş akan bir musluk altında (en az 10 dk. süreyle) yıkayın. Kuru ve temiz bir bezle yanığın üzerini örtün. Maddenin bulaştığı giysileri çıkarın. Kazazedeyi hastaneye gönderin.

Göze kimyasal madde kaçtığında n n n Gözde ağrı, sızı, ışığa hassasiyet, kızarıklık ve sulanma görülür. Gözdeki kimyasal maddeyi temiz suyla yıkayarak almak gerekir. Etkilenen gözü yavaş akan bir musluk altında yıkayın. Kimyasal maddenin etrafa sıçramaması için yıkanan gözden akan suyun, temiz göze değmemesine dikkat edin. Bu nedenle temiz gözün üzerine bir tampon koyun. Her iki gözüne tampon konulan hastayı hastaneye ulaştırın.

Elektrik Yanıkları n n n Elektrik akımıyla temas sonucu oluşan elektrik yanıklarında; Doku hasarı, ciltte görülen yanıktan çok daha fazladır. Yanıkla beraber kalp ve solunum durması da olabilir. Akımın giriş ve çıkış noktalarında harabiyet ve yanık yarası vardır. Elektrik çarpması sonucu hastanın yere düşmesiyle kırık, çıkık ve başka yaralanmalar da olabilir.

İlkyardım Kazazedeyi elektrik kaynağından kurtarın. n Şalteri indirin, n Fişi çekin veya n Elektrik akımı iletmeyen bir nesneyle teli uzaklaştırın. n Hava yolunu açık tutun. n Kazazedeyi hastaneye gönderin n

Dikkat…! n n n Elektrikle ilgili onarım yapmadan önce mutlaka ana sigortadan akımı kesin. Islak ellerle prizlere dokunmayın. Elektrik akımına kapılmış kişiye, akım kesilene kadar temas etmeyin.

Sıcağa bağlı acil durumlar n n Sıcak çarpması : Hayatı tehdit eden bir durumdur, vücudun ısı regülasyonunun iflas ettiği durumlarda gözlenir ve acil tedavi gerektirir. Bulguları : n Kırmızı, sıcak ve kuru cilt. n Yüksek vücut ısısı. n Miyozis. n Bilinç değişiklikleri ileri vakalarda bilinç kaybı. n Taşikardi, filiform nabız, hipotansiyon. n Solunum sayısında artış. n Koma.

Sıcak çarpması : İlk yardım n n Giysilerini çıkarıp, hastayı küvet içindeki soğuk suya sokarak, klimatize bir yere alarak ya da ıslak havlu, çarşaf gibi örtülerle serinletmeye çalışın ve en çabuk sürede bir sağlık merkezine ulaştırın. Özellikle bilinç sorunu olan hastalarda ağızdan bir şey vermeyin (özellikle kafeinli ve alkollü içecekler). Şokla mücadele edin. Aspirin vs. gibi ateş düşürücüler vermeyin.

Sıcak bitkinliği n n Sıcak bitkinliği: Sıcağa bağlı olarak aşırı sıvı ve elektrolit kaybı söz konusudur. Belirtiler : Cilt soğuk, soluk ve nemlidir, aşırı terleme, pupillerde dilatasyon, başağrısı, bulantı, kusma gözlenebilir. Vücut ısısı normale yakındır (hafif yüksek). İlk yardım : Kişi serin bir yere alınır ve yatırılır, giysileri çıkartılır, bilinci yerinde ise 15 dakika ara ile su içirin. Tedavisiz vakalar sıcak çarpmasına dönüşebilir *.

Sıcak krampları n n Genellikle aşırı egzersiz sonrası ortaya çıkan muskuler ağrı ve spazm durumudur. Bacak ve karın kaslarında sık görülür. İlk yardım : Hasta serin bir yere alınır, tolere edebiliyorsa her 15 dakikada bir yarım bardak su içmesini sağlayın ve hastanın dinlenmesini sağlayın.

Sıcaktan Korunma…! n n n Özellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır, Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir, Bol miktarda sıvı tüketilmelidir, Vücut temiz tutulmalıdır, Her öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır, Direk güneş ışığında kalınmamalıdır Kapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir

Soğuğa bağlı aciller n n n Hipotermi : Titreme, apati, bilinç kaybı, nabız ve solunum hızında yavaşlama ve ölüme kadar giden bir acil durumdur. Başta kardiyovasküler sistem ve MSS olmak üzere tüm organları etkiler. Vücut ısısındaki düşüşe göre hipotermi : n n n Hafif (34 -35 C). Orta (30 - 34 C). Ağır (<30 C) olarak değerlendirilir.

Hipotermide ilkyardım n n CAB’yi değerlendirin. Hastayı oda ısısında bir alana taşıyın. Varsa üzerindeki ıslak giysileri çıkartıp kuru giysiler giydirin ve battaniye gibi şeylerle örtün. Hastayı yavaş olarak ısıtmaya başlayın (sıcak su torbası vs ). Bilinci kapalı hastalara ağızdan bir şey vermeyin ve hastayı hastaneye ulaştırın.

Donuk ve lokal soğuk yaralanmaları n n Donma aşırı soğuk etkisi ile cilt ve cilt altı dokularında oluşan hasardır. Donma gözlenen kişilerin hipotermi ile karşıya olma riskleri vardır. En çok donma gözlenen vücut kısımları eller, ayaklar, kulaklar ve burundur. Ciddi vakalarda doku nekrozu ve amputasyon görülebilir.

Donma Tanı n n n Dokuda sertleşme ve soğukluk. Duyu kaybı. Ağrı. Kızarıklık. Ciddi vakalarda bül. İlkyardım n n n Hastayı ılık bir yere alın. Etkilenen alandaki sıkı giysi ve takıları çıkarın. Etkilenen bölgeyi ılık suya sokun ya da ılık örtülerle kademeli olarak ısıtmaya çalışın. Donuk kısmı steril, kuru örtülerle örtün. Bilinci iyi hastalarda ılık içecekler verin.

Donma n Dikkat edilecek durumlar : n n Donuk kısmı doğrudan yüksek ısı ile ısıtmayın. Donuk bölgeleri ovmayın ya da masaj yapmayın. Oluşmuş bülleri patlatmayın. Hastaya sigara ya da alkol içirmeyin (dolaşımı olumsuz etkiler).