MESLEK HASTALIKLARI 2 NSANLARIN EN TEMEL HAKKI NEDR

MESLEK HASTALIKLARI 2

İNSANLARIN EN TEMEL HAKKI NEDİR ? YAŞAMA HAKKI NASIL BİR YAŞAMA HAKKI ? 3

SAĞLIKLI, FİZİKSEL VE SOSYAL YÖNDEN TAM BİR İYİLİK HALİ İÇİNDE 4

YAŞAMA HAKKI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 5

SAĞLIK NEDİR ? YALNIZ HASTALIK VE ÖZÜRÜN OLMAMASI DEĞİL, FİZİKSEL, RUHSAL YÖNDEN TAM BİR İYİLİK HALİDİR. ( WHO) SAĞLIK = FİZİKSEL + RUHSAL + SOSYAL İYİLİK 6

SAĞLIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER KİŞİSEL ÖZELLİKLER ÇEVRE 7

MESLEK HASTALIĞI NEDİR? SİGORTALININ ÇALIŞTIRILDIĞI İŞİN NİTELİĞİNE GÖRE TEKRARLANAN BİR SEBEPLE VEYA İŞİN YÜRÜTÜM ŞARTLARI YÜZÜNDEN UĞRADIĞI GEÇİCİ VEYA SÜREKLİ HASTALIK, SAKATLIK VEYA RUHİ ARIZA HALLERİDİR. (5510 SGK 14. MD) 8

MESLEK HASTALIKLARININ TÜRLERİ HASTALIĞA SEBEP OLAN FAKTÖRE GÖRE SINIFLANDIRMA HASTALIĞIN ADINA GÖRE SINIFLANDIRMA 9

HASTALIĞIN ADINA GÖRE SINIFLANDIRMA A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B Grubu: Meslekî cilt hastalıkları, C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları, D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar, E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları olmak üzere beş grupta toplanmıştır. (Sağlık İşlemleri Tüzüğü Madde: 64) 10

HASTALIĞA SEBEP OLAN FAKTÖRE GÖRE SINIFLANDIRMA 1 - KİMYASAL KAYNAKLI MESLEK HASTALIKLARI: a) Ağır Metaller b) Çözücüler c) Gazlar 2 - FİZİKSEL KAYNAKLI MESLEK HASTALIKLARI: a) Gürültü ve Titreşim (Sarsıntı) b) Yüksek - Alçak Basınçta Çalışma c) Soğuk - Sıcakta Çalışma d) Tozlar e) Radyasyon (iyonizan, non-iyonizan) 11

HASTALIĞA SEBEP OLAN FAKTÖRE GÖRE SINIFLANDIRMA 3 - BİYOLOJİK KAYNAKLI MESLEK HASTALIKLARI: a) Bakteri Kaynaklı Olanlar b) Virüs Kaynaklı Olanlar c) Biyoteknoloji Kaynaklı Olanlar 4 - PSİKOLOJİK KAYNAKLI MESLEK HASTALIKLARI: 5 - ERGONOMİYE ÖZENSİZLİKTEN KAYNAKLANAN M. H : 12

YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ? SİGORTALININ MESLEK HASTALIĞINA SEBEP OLAN İŞİNDEN FİİLEN AYRILDIĞI TARİH İLE MESLEK HASTALIĞININ MEYDANA ÇIKTIĞI TARİH ARASINDA GEÇECEK AZAMİ SÜREDİR 13

YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ; HERHANGİ BİR MESLEK HASTALIĞI DURUMUNDA, İŞÇİNİN DAHA ÖNCE ÇALIŞTIĞI İŞYERİNİN, DOLAYISIYLA İŞVERENİN SORUMLULUĞUNU TANIMLAMAKTADIR. MESLEK HASTALIĞI TANISI KONULAN BİR İŞÇİNİN DAHA ÖNCE ÇALIŞMIŞ OLDUĞU İŞYERLERİNİN, BU HASTALIĞIN MEYDANA GELMESİNDEKİ SORUMLULUK PAYLARI YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ OLARAK İFADE EDİLİR. 14

YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ İŞTEN FİİLEN AYRILDIĞI TARİH MESLEK HASTALIĞININ ÇIKTIĞI TARİH

ÖNCEKİ İŞYERİ YÜKÜMLÜ KRONİK KURŞUN ZEHİRLENMESİ YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ 3 YIL BİR İŞ DEĞİŞİMİNDE 3 YIL İÇİNDE Pb ZEHİRLENMESİ ORTAYA ÇIKARSA; BİR İŞ DEĞİŞİMİNDE 3 YILDAN SONRA Pb ZEHİRLENMESİ ORTAYA ÇIKARSA; ÖNCEKİ İŞTEN FİİLEN AYRILDIĞI TARİH MESLEK HASTALIĞININ ÇIKTIĞI TARİH

MESLEK HASTALIĞI SAYILMASI? HASTALIĞIN MESLEKLE UYGUN SEBEP SONUÇ İLİŞKİSİNİN VARLIĞI. BAZI ÜLKELERDE NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN KURULMASI YETERLİDİR. BAZI ÜLKELERDE İSE LİSTE UYGULAMASI VARDIR. ANCAK LİSTEDE YER ALAN HASTALIKLAR, MESLEKLE NEDENSELLİK İLİŞKİSİ KURULMASI KAYDI İLE MESLEK HASTALIĞI SAYILIR (SSSİ TÜZÜĞÜ) 17

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ A- KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI A-1, a ARSENİK VE BİLEŞİKLERİ (arsenikli hidrojen dışında) A-1, b ARSENİKLİ HİDROJEN VEYA ARSİN (As. HS) A-2, BERİLYUM VE BİLEŞİKLERİ A-3, a KARBONMONOKSİT A-3, b FOSGEN (karbonilklorür) A-3, c HİDROSİYANİK ASİT, SİYANİTLER VE SİYAN BİLEŞİKLERİ A-4 KADMİYUM VE BİLEŞİKLERİ A-5 KROM VE BİLEŞİKLERİ A-6 CİVA VE BİLEŞİKLERİ, CİVA VE ANORGANİK CİVA BİLEŞİKLERİ A-7 MANGANEZ VE BİLEŞİKLERİ 18

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ A- KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI A-8, a NİTRİK ASİT A-8, b NİTROZ GAZLARI ( NO, NO 2 , N 2 O 3 , N 2 O 5) A-8, c AMONYAK A-9, a NİKEL VE NİKEL TUZLARI A-9, b NİKEL KARBONİL A-10, a FOSFOR VE ANORGANİK FOSFOR BİLEŞİKLERİ (beyazfosfor, fosforlu hidrojen, klorlu fosfat bileşikleri, tetrafosfortirisülfit) A-10, b ORGANİK FOSFOR BİLEŞİKLERİ A-11, a KURŞUN VE KURŞUN BİLEŞİKLERİ A-11, b ORGANİK KURŞUN BİLEŞİKLERİ 19

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ A- KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI A-12, a A-12, b A-12, c A-12, d A-13, A-14, A-15, a A-15, b A-15, c A-15, d KARBON SÜLFÜR KÜKÜRTLÜ HİDROJEN SÜLFÜRİK ASİT KÜKÜRT DİOKSİT TALYUM VE BİLEŞİKLERİ VANADYUM VE BİLEŞİKLERİ HALOJENLER KLOR BROM İYOT BROM 20

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ A- KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI A-17, ALİFATİK VE ALİSİKLİK HALOJENLİ HİDROKARBONLAR -METİL KLORÜR, METİL BROMÜR, -TETRAKLOR ETAN VE KARBON TETRAKLORÜR, -TRİKOLORETİLEN, TETRAKLORETİLEN -HALOJENLİ ALİFATİK VE ALİSİKLİK ENSEKTİSİTLER ( DDT vb) -METAN VE ETANIN KLOR VE FLUORLU TÜREVLERİ -SENTETİK MADDELERİN HALOJENLİ MONOMERLERİ (vinilklorür) A-18, a ALKOLLER A-18, b GLİKOLLER A-18, c ETER VE TÜREVLERİ A-18, d -KETONLAR, A-18, e -ORGANİK ESTERLER 21

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ A- KİMYASAL MADDELERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI A-19, a ORGANİK ASİTLER (formik asit, asetik asit, oksalik asit) A-19, b ALDEHİTLER A-20, a ALİFATİK HİDROKARBONLARIN NİTRO TÜREVLERİ A-20, b NİTRİK ASİT ESTERLERİ A-21, a BENZOL (BENZEN) VE HOMOLOGLARI A-21, b NAFTALİN VE HOMOLOGLARI A-22, AROMATİK HİDROKARBONLARIN HALOJEN TÜREVLERİ A-23, FENOL, TİOFENOL, BUNLARIN HOMOLOGLARI VE HALOJENLİ TÜREVLERİ A-24, AROMATİK AMİN VE HİDRAZİNLER, BUNLARIN HALOJENLİ, FENOLLÜ VE NİTRO VEYA SÜFO TÜREVLERİ A-25, AROMATİK HİDROKARBONLARIN VE FENELLERİN NİTRO TÜREVLERİ 22

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ B- MESLEKİ DERİ HASTALIKLARI B-1, DERİ KANSERLERİ VE PREKANSERÖZ DERİ HASTALIKLARI (Kurum, zift, katran, asfalt, antrasen, mineral yağlar, parafin vb. maddeler) B-2, KANSERLEŞMEYEN CİLT HASTALIKLARI (Diğer bölümlerde bahsedilmeyen maddelerle/ alkaliler, çimento, deterjanlar, temizlik maddeleri, oksidasyon maddeleri, renksizleştiriciler, organik çözücüler vb) 23

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ C- PNÖMOKONYOZLAR VE DİĞER MESLEKİ SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI C-1, a SİLİKOZ VE SİLİKOTUBERKÜLOZ C-1, b ASBESTOZ C-1, c SİLİKATOZ C-2, ALÜMİNYUM VE BİLEŞİKLERİ İLE (toz veya duman) BRONKOPLUMONAL HASTALIKLARI) C-3, C-4, C-5, C-6, SERT METALLERİN TOZLERİ İLE OLAN BRONKOPÜLMONER HAST. THOMAS CÜRUFU İLE OLAN BRONKOPULMONAL HASTALIKLAR MESLEKİ BRONŞİYAL ASTMA BİSSİNOZ 24

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ D- MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR D-1, HELMİNTHİASİS D-2, TROPİK HASTALIKLAR D-3, HAYVANLARDAN İNSANA BULAŞAN HASTALIKLAR D-4, MESLEK GEREĞİ ENFEKSİYON HASTALIKLARINA ÖZELLİKLE MARUZ KİŞİLERDEKİ ENFEKSİYON HASTALIKLARI 25

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ E- FİZİK ETKENLERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI E-1, İYONLAYICI IŞINLARLA OLAN HASTALIKLAR E-2, ENFRARUJ IŞINLARI İLE KATARAKT E-3, GÜRÜLTÜ SONUCU İŞİTME KAYBI E-4, HAVA BASINCINDAKİ ANİ DEĞİŞMELERLE OLAN HASTALIKLAR E-5, TİTREŞİM SONUCU KEMİK-EKLEM ZARARLARI VE ANJÖNÖRATİK BOZUKLUKLAR E-6, a SÜREKLİ LEKAL BASKI SONUCU ARTİKÜLER BURSALARIN HASTALIKLARI E-6, b AŞIRI YÜKLEME SONUCU VETER, VETER KILIFI VE PERİEST HASTALIKLARI E-6, c MADEN OCAĞI VE BENZERİ İŞYERLERİNDEKİ MENİSKUS ZARARLARI 26

MESLEK HASTALIKLARI LİSTESİ E- FİZİK ETKENLERLE OLAN MESLEK HASTALIKLARI E-6, d FAZLA ZORLAMA SONUCU VERTABRA PROSESSUSLARIN YIRTILMALARI E-6, e SÜREKLİ LOKAL BASKI SONUCU SİNİR FELÇLERİ E-6, f KAS KRAMPLARI E-7, MADEN İŞÇİLERİ NİSTAGMUSU 27

MESLEK HASTALIKLARINDA TANI MESLEK HASTALIKLARINDA DOĞRU BİR KLİNİK TANI ÖNEMLİDİR. ANCAK; KLİLİNK TANI YETERLİ OLMAYIP, BUNUN YANI SIRA MESLEKLE İLİŞKİSİNİN (belirli bir işte çalışıyor olması) ORTAYA KONULMASI GEREKLİDİR. MESLEK ÖYKÜSÜ ÖNEMLİ 28

TANI YÖNTEMLERİ KLİNİK DEĞERLENDİRMELER LABORATUVAR DEĞERLENDİRMELERİ MESLEKLE İLİŞKİ KURULMASI FİZİK MUAYENE ÖYKÜ - RADYOLOJİK YÖNTEMLER -BİYOKİMYASAL YÖNTEMLER -PATALOJİK İNCELEMELER 29

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA 30

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA KAYNAĞINDA KONTROL KİŞİSEL KORUYUCULAR TIBBİ YAKLAŞIM 31

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA KAYNAĞINDA KONTROL: - İŞYERİNDEKİ TEHLİKELERDEN KORUNMADA EN ETKİLİ YAKLAŞIMDIR. -BUNU SAĞLAMAK AMACIYLA ÇEŞİTLİ MÜHENDİSLİK UYGULAMALARI YAPILIR. TOZA KARŞI ETKİLİ HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ. . . -GÜRÜLTÜYE KARŞI UYGUN TASARIM. . . 32

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA KAYNAĞINDA KONTROL: HAVALANDIRMA KAPATMA AYIRMA KULLANILAN TEKNOLOJİYİ DEĞİŞTİRME 33

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA KİŞİSEL KORUYUCULAR RİSKLERİN KAYNAĞINDA KONTROLU ETKİLİ BİR KORUNMA YAKLAŞIMI OLMAKLA BİRLİKTE; BUNA İMKAN BULUNMAYAN HALLERDE KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR KULLANILMALIDIR. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM UYGULAMASI, ÖNCELİKLE VE YALNIZ BAŞINA UYGULANACAK BİR ÖNLEM DEĞİLDİR. 34

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA TIBBİ YAKLAŞIM İŞE GİRİŞ MUAYENELERİ PERİYODİK KONTROL MUAYENELERİ İŞE DÖNÜŞ MUAYENELERİ SAĞLIK EĞİTİMİ 35

Ø Ø Ø Ø Ø Meslek hastalıklarını önlemedeki başarı aşağıdaki yararları sağlar: Çalışanlar korunmuş olur. İşletme güvenliği sağlanır. Üretim güvenliği sağlanır. Çevre güvenliği sağlanır ve korunur. İş kazaları ve meslek hastalıkları sıfıra yaklaşır. Ekonomik kayıplar azalır. Maliyetler azalır. Çalışanların, müşterinin ve iş yerinin memnuniyeti sağlanır. Verimlilik artar. 36

37

İLK YARDIM KURSUNUN KONULARI İLKYARDIMDA TEMEL UYGULAMALAR ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ ŞUBESİ EĞİTİM BİRİMİ 38

İLKYARDIM NEDİR? Herhangi bir hastalık veya kaza sonucu yaşamı tehlikeye girmiş olan kişiye, Olay yerinde, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar hayatının kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile tıbbi araç-gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır. 39

ACİL TEDAVİ NEDİR? Acil tedavi ünitelerinde, olay yerinde ya da ambulansta hasta ve yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. 40

İlkyardım Ve Acil Tedavi Arasındaki Fark İLKYARDIM • Olay yerinde • Eğitim almış herkes ACİL TEDAVİ • Acil tedavi ünitelerinde • Doktor ve sağlık personeli • Tıbbi • İlaçsız Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

İlkyardımın Öncelikli Amaçları • Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması • Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması • Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi • İyileşmenin kolaylaştırılması Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDİR? • İlkyardımcının temel görevleri Korumak, Bildirmek, Kurtarmak ( K. B. K. ) olarak ifade edilir. 43

Koruma • Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. • En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Bildirme • Olay / kaza, mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. • Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Kurtarma • Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı, ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

112’nin Aranması Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir? • Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı • 112 merkezi tarafından sorulara net bir şekilde cevap verilmeli • Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmeli Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli • Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalı • Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmeli • 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

İlkyardımcının Öncelikli Yapması Gerekenler Nelerdir? • Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir, • Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir, • Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunulur, • Kırıklara yerinde müdahale edilir, • Hasta/yaralı sıcak tutulur, • Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapılır, • Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112) (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır). Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

İlkyardımın ABC si • Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: • A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi • B. Solunumun değerlendirilmesi ( Bak. Dinle-Hisset) • C. Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır) Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

A. Havayolu Açıklığının Değerlendirilmesi A • Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Baş – Çene Pozisyonu • Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. • Dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. • Önce ağız içine gözle bakılır, eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Bir el alına yerleştirilir, • Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, • Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye itilir, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

B. Solunumun Değerlendirilmesi B • İlkyardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır, • Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenir ve hastanın soluğunu yanağında hissetmeye çalışılır, • Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

C. Dolaşımın Değerlendirilmesi C • Dolaşımın değerlendirilmesi için ilkyardımcı; çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

ÇEŞİTLİ ACİL DURUMLARDA İLK YARDIM UYGULAMALARI

Dış Kanamalarda İlkyardım • İlkyardımcı kendini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir, • Hasta/ yaralı sırt üstü yatırılır, • Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC), • Tıbbi yardım istenir (112), • Yara ya da kanama değerlendirilir, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır, • Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır, • Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır, • Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır, • Kanayan bölge yukarı kaldırılır, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Karın Ortası Boyun Köprücük Kemiği Kasık Koltuk Altı Uyluk Kolun Üst Bölümü Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür, • Şok pozisyonu verilir, • Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (boğucu sargı uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır, • Yaşam bulguları sık aralıklarla (2 -3 dakikada bir) değerlendirilir • Hızla sevk edilmesi sağlanır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

İç Kanamalarda İlkyardım • İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. • Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. • İç kanama şüphesi olanlarda : • Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir, • Tıbbi yardım istenir (112) Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır, • Asla yiyecek ve içecek verilmez, • Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa), • Yaşamsal bulguları incelenir, • Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Uzuv Kopması Var İse 1 - Kopan parça temiz, su geçirmez, ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir, 2 - Kopan parçanın konduğu torba, buz içeren ikinci bir torbanın içine konur, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

3 - Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba, ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• 4 - Torba, hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir, • 5 - Tıbbi birimler haberdar edilir (112). Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Şok • Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Nedenlerine Göre Şok Çeşitleri –Kardiyojenik şok (Kalp kökenli) –Hipovolemik şok (Sıvı eksikliği) –Toksik şok (Zehirlenme ilgili) –Anaflaktik şok (Alerjik) Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Şok Belirtileri • • • Kan basıncında düşme Hızlı ve zayıf nabız Hızlı ve yüzeysel solunum Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik Endişe, huzursuzluk Baş dönmesi, Dudak çevresinde solukluk ya da morarma Susuzluk hissi Bilinç seviyesinde azalma Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Şokta İlkyardım • Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır, • Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır, • Hava yolunun açıklığı sağlanır, • Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır, • Varsa kanama hemen durdurulur, • Şok pozisyonu verilir, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Hasta/yaralı sıcak tutulur, • Hareket ettirilmez, • Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112), • Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Şok Pozisyonu • Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır, • Bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye vb. ), • Üzeri örtülerek ısıtılır, • Yardım gelinceye kadar yanında kalınır, • 2– 3 dakikada bir yaşam bulguları değerlendirilir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Burun Kanaması • Hasta / yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir, • Oturtulur, • Başı hafifçe öne eğilir, • Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır, • Uzman bir doktora gitmesi sağlanır Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Kulak Kanaması • Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir, • Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir, • Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır, • Bilinci yerinde ise sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yara Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yara Çeşitleri • Kesik yaralar • Ezikli yaralar • Delici yaralar • Parçalı yaralar • Kirli (enfekte) yaralar Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Enfeksiyon Riski Yüksek Yaralar • Gecikmiş yaralar (6 saatten fazla), • Dikişleri ayrılmış yaralar, • Kenarları muntazam olmayan yaralar, • Çok kirli ve derin yaralar, • Ateşli silah yaraları, • Isırma ve sokma yaraları. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yaraların Ortak Belirtileri • Ağrı • Kanama • Yara kenarının ayrılması Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yaralanmalarda İlkyardım • Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC), • Yara yeri değerlendirilir, • Oluş şekli • Süresi • Yabancı cisim varlığı • Kanama vb. • Kanama durdurulur, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Yara üzeri kapatılır • Sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır, • Tetanos konusunda uyarıda bulunulur, • Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır! Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Ciddi Yaralanmalar • Kenarları birleşmeyen veya 2 -3 cm olan yaralar, • Kanaması durdurulamayan yaralar, • Kas veya kemiğin göründüğü yaralar, • Delici aletlerle oluşan yaralar, • Yabancı cisim saplanmış olan yaralar, • İnsan veya hayvan ısırıkları, • Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Ciddi Yaralanmalarda İlkyardım • Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz, • Yarada kanama varsa durdurulur, • Yara içi kurcalanmamalıdır, • Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez), • Yara üzerine bandaj uygulanır, • Tıbbi yardım istenir (112). Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yanık • Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşabilir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yanık Çeşitleri 1 - Fiziksel Yanıklar: • Isı ile oluşan yanıklar, • Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar, • Işın ile oluşan yanıklar, • Sürtünme ile oluşan yanıklar, • Donma sonucu oluşan yanıklar, 2 - Kimyasal Yanıklar: • Asit alkali madde ile oluşan yanıklar Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yanığın Ciddiyetini Belirleyen Faktörler • Derinlik, • Yaygınlık, • Bölge, • Enfeksiyon riski, • Yaş, • Solunum yoluyla görülen zarar, • Önceden var olan hastalıklar. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Yanık Dereceleri 1. derece yanık: • Deride kızarıklık, • Ağrı, • Yanık bölgede ödem • Yaklaşık 48 saatte iyileşir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

2. Derece Yanık: • Deride içi su kabarcıklar (bül) • Ağrılıdır. dolu • Derinin kendini yenilemesi ile kendine iyileşir. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

3. Derece Yanık: • Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. • Kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etki • Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar • Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğu • Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok • Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur. Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Isı İle Oluşan Yanıklarda İlkyardım • Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir, • Hasta/yaralının üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır, • Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC), • Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır, • Yanık bölge en az 20 dakika çeşme suyu altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez), • Ödem oluşabileceği için yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Takılan yerler varsa kesilir, • Hijyen ve temizliğe dikkat edilir, • Su toplamış yerler patlatılmaz, • Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir, • Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür, • Hasta/yaralı battaniye ile örtülür, Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

• Yanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır, • Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta/yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir, • Tıbbi yardım istenir (112). Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

Kimyasal Yanıklarda İlkyardım • Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir, • Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15– 20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır, • Giysiler çıkarılmalıdır, • Hasta/yaralı örtülmelidir, • Tıbbi yardım istenmelidir (112). Nevşehir İl Sağlık Müdürlüğü

YANIK YÜZEYİNE DİŞ MACUNU, SALÇA, YOĞURT GİBİ MADDELER KESİNLİKLE SÜRÜLMEMELİDİR.

Risk Etmenleri Bir işyerinde İş sağlığı ve güvenliği açısından risk etmenlerini şu başlıklar altında sınıflandırılır, 1. 2. 3. 4. 5. FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ ERGONOMİK RİSK ETMENLERİ KİMYASAL RİSK ETMENLERİ BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ

Biyolojik Risk Etmenleri 114

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ TANIM Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde; akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir. Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri kapsamaktadır.

ENFEKSİYON VE ENFEKSİYON ETKENLERİ TANIM VE ETKENLERİ «Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan organizmasına girişlerine Enfeksiyon denir. » ETKENLER NELERDİR?

Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 grupta sınıflandırılır Grup 1: İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler

Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 grupta sınıflandırılır; Grup 2: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi olanağı bulunan biyolojik etkenler

Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 grupta sınıflandırılır Grup 3: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi olanağı olan biyolojik etkenler

Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 grupta sınıflandırılır Grup-4 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan; halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler

Enfeksiyonların Bulaşma Yolları

ENFEKSİYONUN BULAŞMASI İNFEKSİYONUN BULAŞMASI Bulaşmada temel mekanizmalar; v Doğrudan temas, v Plasental yol (anne karnında), v Fekal yol (dışkı ile), v Hava yolu, v Vektörler (Sivrisinek, keneler),

Enfeksiyon Hastalıklarından Korunma

ÖNLEMLER 1. İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan), 2. Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa yakalanabilecek olanlara), 3. Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara), 4. Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),

ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM STRATEJİ; ZAYIF HALKAYI KIRMAK İnfeksiyon hastalıklarından en önemli «infeksiyon zincirinin» kırılmasıdır. konu Bütün strateji, bulaşıcı hastalık çıkmadan önce ve/veya çıktıktan sonra bu zincir halkalarının bir ya da birkaç yerinden kırılmasıdır. İnfeksiyon hastalığı ile savaşın mantığı bu zincirin en zayıf halkasının kırılmasıdır.

ENFEKSİYON ZİNCİRİ YENİ KONAKÇI BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava ve Vektörler) KAYNAK-ETKEN (Patojenite - Virülans) ENFEKSİYON ZİNCİRİ KONAK (Duyarlılık)

Psikososyal Risk Etmenleri

ILO • Psikososyal tehlike; İş tasarımının, iş örgütlenmesinin ve yönetiminin ve işin gerçekleştirildiği toplumsal ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol açma potansiyelidir.

Temel bazı kavramlar İşyerinde Stres: Çalışanın, iş organizasyonu, çevresi, işin zararlı ve çekinilecek yönlerine duyusal, bilişsel, davranışsal ve fiziksel reaksiyonu. (Avrupa Komisyonu) İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing): İntikamcı, acımasız, şeytanca ve onur kırıcı eylemler aracılığı ile bir işçiye ya da işçi grubuna zarar vermeyi amaçlayan saldırgan davranış. (küçük düşürücü ya da yıkıcı, sürekli ya da tekrarlayan davranışlar) (ILO)

Temel bazı kavramlar İşyerinde Cinsel Taciz: Her türlü cinsel nitelikte sözlü, sözlü olmayan, aşağılayıcı, utandırıcı ve saldırgan davranış – (İşyerinde Psikolojik Taciz, Türk-iş yayınları, 2010)

Temel bazı kavramlar İşyerinde Şiddet: Çalışanların işle ilgili ortamda saldırı, istismar, tehdit ve diğer şiddet davranışlarına maruz kalmaları. (cinayet, tecavüz, hırsızlık, yaralamak, dövmek, fiziksel saldırı, tekmelemek, taciz, yumruk atmak, zorbalık, şantaj, ayrımcılık, tehdit, gözdağı vermek, küfür etmek, vb. ) (İşyerinde Şiddet, Türk-iş yayınları, 2011)

Temel Bazı Kavramlar Rol belirsizliği: Çalışan, işteki rolü hakkında yeterince bilgilendirilmediğinde, amaçlar, beklentiler, hedefler ve sorumluluklarda belirsizlik olduğu durumlarda ortaya çıkar. İş doyumu azalır, stres artar, işten ayrılma eğilimi artar. Rol çatışması: Çalışandan değerleriyle çatışan bir rol ya da birbiriyle uyuşmayan roller üstlenmesi istendiğinde ortaya çıkar. Çatışma arttıkça iş doyumu azalır. Rol yetersizliği: Örgütün çalışanın yeteneklerinden ve eğitiminden yararlanamadığı durumlarda ortaya çıkar. İş doyumunu azaltır, gerilimi artırır.

Psikolojik taciz kategorileri (mobbing) 1. İşe yönelik psikolojik taciz: mağdurun işyerinde kendini gereksiz hissetmesi ve dışlanmasına neden olur. Mağdurun iş yükünün artırılması, işlerinin yürümesinin zorlaştırılması, yetki ve sorumluluklarının azaltılması vb. *İşyerinde Psikolojik Taciz, Türk-iş yayınları, 2010

Psikolojik taciz kategorileri* 2. Sosyal dışlama: Mağdurla iletişim kesilir, çalışma ortamında yalnız bırakılır ve dışlanır. Mağdur odaya girdiğinde susulması ya da arkasından gülünmesi vb. 3. Kişiye yönelik saldırılar: Mağdur din, dil, ırk, cinsiyet, fiziksel özellikler vb. nedenlerle olumsuz davranışların hedefi olur. İşyerinde Psikolojik Taciz, Türk-iş yayınları, 2010

Psikolojik taciz kategorileri* 4. Sözlü tehdit: Mağdur herkesin önünde küçük düşürülür, olumsuz eleştirilere maruz bırakılır ve azarlanır. 5. İtibarın zedelenmesi: Mağdura onurunu, itibarını zedeleyici davranışlar yöneltilir. Asılsız dedikodular çıkarılması, söylentiler yayılması vb. İşyerinde Psikolojik Taciz, Türk-iş yayınları, 2010

Psikolojik tacizin sistematik olması Psikolojik tacize uğrayan kişinin sistematik olarak bu duruma maruz kalması gerekir. Bir kerelik azardan ziyade, sistematik şekilde devam eden baskı ve davranışlar psikolojik tacizi oluşturur. (sürekli ya da tekrar eden biçimde işçiye iş arkadaşları yanında küçük düşürücü sözlerle azarlamak, yalnızlaştırmak, dışlamak, diğer işçilere verilen haklarda eşit davranmamak, iş vermemek ya da aşırı iş vermek vb) MOBBİNG VARLIĞININ TESPİTİ İÇİN 3 -6 AYLIK SÜREYE İHTİYAÇ VARDIR

Psikososyal tehlikeleri belirleyen koşullar İŞİN YAPILDIĞI KOŞULLAR VE İŞ ÇEVRESİ KATEGORİ Örgütsel kültür ve işlev Örgütsel rol Kariyer gelişimi Karar serbestisi /Denetim İşte kişiler arası ilişkiler İş / ev çatışması AÇIKLAMA İletişim, sorun çözme, kişisel gelişim olanakları yetersiz, örgütsel amaçlar belirsiz. Rol belirsizliği, rol çatışması, rol yetersizliği, aşırı sorumluluk yüklenmek. Kariyer durgun ve belirsiz; düşük ya da aşırı statü tanınması; düşük ücret, güvencesiz iş; liyakate önem verilmemesi; işe verilen toplumsal değer yetersiz. Karar verme sürecinde yetersiz katılım ve iş üzerinde denetimin olmaması. Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma, işte şiddet, üstlerle yetersiz ilişki, yetersiz sosyal destek. İş ve evdeki beklentilerin çatışması, evde yetersiz destek, ikili kariyer çatışması, boş zaman yetersizliği.

Psikososyal tehlikeleri belirleyen koşullar İŞİN İÇERİĞİ KATEGORİ AÇIKLAMA İş çevresi ve donanımı Teçhizatın ve tesislerin güvenilirliği, uygunluğu, ulaşılabilirliği, bakım ve onarımı ile ilgili sorunlar. Görev tanımı Tekdüze, tekrarlayıcı iş, parçalanmış iş, anlamsız iş, vasıfsız iş, öğrenme fırsatı bulamama. İş yükü / iş hızı İşte aşırı ya da yetersiz yüklenme, hızı denetleyememe, yüksek zaman baskısı. Çalışma Saatleri Vardiyalı çalışma, değişmez çalışma saatleri, uzun, belirsiz, asosyal iş saatleri.

Stres bir zorlanma, bir yüklenme ve aynı zamanda bir motivasyon aracıdır. Kişinin kendisini tehdit altında hissetmesine neden olan, EFiziksel zorlanmalar veya EPsikolojik zorlanmalar karşısında, Csavunma ya da Cuyum sağlama amacıyla verdiği tepkidir.

Stresör Birey ve organizmanın uyumunu bozan; EStres hissetmesine neden olan C iç ortamlardan veya C dış ortamlardan kaynaklanan uyaranlara stresör denir

Stresörler Ruhsal ve sosyal nedenler - İletişim problemleri, rol belirsizliği, rol çatışması, kariyer belirsizliği, düşük ücret gibi nedenler, yaş, cinsiyet, aile hayatı, sosyo-ekonomik düzey, - kişilik -A-tipi davranış: zamanla yarışan, sabırsız, rekabetçi -B-tipi davranış: daha rahat, uysal, daha az rekabetçi Fiziksel nedenler Gürültü, basınç, titreşim, termal konfor şartları, aydınlatma, sessizlik

Bireyin strese tepkisi Vücut 3 aşamalı tepki verir: EAlarm EDirenç ETükenme Kaynak: İş Stresi Yönetimi El Kitabı, S. Aytaç, Türk-İş Yayınları

Alarm aşaması Birey stres kaynağı ile karşılaştığında sempatik sinir sistemi etkin hale gelir ve beden “savaş ya da kaç” tepkisi gösterir. Bu tepki sırasında bedende değişmeler sonucu kişi stres kaynağıyla yüzleşmeye ya da kaçmaya hazır hale gelir.

Alarm aşamasında belirtiler Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik Baş ağrısı olur Göz bebekleri büyür Karamsarlık Sinirlilik, kaygılılık Unutkanlık, kararsızlık Durgunlaşma, çökkünlük Solunum sayısı artar Aşırı yemek yer yada iştahsızdır Kalp atışları hızlanır, kan basıncı yükselir Sindirim yavaşlar, mide asidi artar

Uyum ya da direnme aşaması Stres kaynağına uyum sağlanırsa veya stresin nedeni etkili bir şekilde çözülürse her şey normale döner, vücut alarm aşamasında meydana gelen zararları onarır. Direnme söz konusu ise birey strese karşı koymak için elinden gelen tüm gayreti ortaya koyar, stresli davranışları devam eder.

Tükenme Aşaması Stres kaynağı ile başa çıkılamaz ve uyum sağlanamaz ise fiziksel kaynaklar kullanılamaz ve tükenme aşamasına geçilir. Kişi tükenmiştir, stres kaynağı hala mevcuttur. Kişi başka stres kaynaklarının etkilerine de açık hale gelir.

Tükenme Aşaması Kronik stres belirtileri ortaya çıkar. Mesleki tükenmişlik sendromu görülebilir (işe yönelik heyecanın tükenmesi, kronik yorgunluk, huzursuzluk, depresyon, vb. )

Stresin bireysel sonuçları: Fizyolojik sorunlar Kalp atışlarının artması Çarpıntı Ateş basması Baş dönmesi Nefes darlığı Boğazda yutkunma güçlüğü Titreme Baş ağrısı Mide ve kaslarda gerginlik Hazımsızlık Yorgunluk Göğüs ağrısı Hiper tansiyon Şeker hastalığı Egzema Sedef hastalıkları Saç ve kıl dökülmesi Kireçlenme Migren ve diğer kronik baş ağrıları Sinir ve kas hastalıkları Kanser Ülser Bağışıklık sisteminin zayıflaması

Stresin bireysel sonuçları: Zihinsel ve duygusal sorunlar Kendini zayıf ve güçsüz hissetme Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik Karamsarlık Durgunlaşma Nedeni belirsiz endişe hali Çabuk sinirlenme Çabuk heyecanlanma Hafıza sorunları Dikkatini toplayamama Aşırı duygusallık, kolay kırılabilirlik Özgüven azalması, güvensizlik

Stresin bireysel sonuçları: Davranışsal sorunlar İçe kapanma Uykusuzluk Uyuma isteği İştahsızlık Yemede artış Konuşma güçlükleri Bir maddeye (sigara, alkol, vb. ) aşırı düşkünlük Sakarlık Gevşemede güçlükler Hatalarda artış İş kalitesinde düşüş

Stresin neden olduğu örgütsel sonuçlar Verimsizlik İşe geç gelme Devamsızlık İş gücü devri Çatışma

Çözüm: Stres yönetimi Kişisel Stres Yönetimi 1. Gevşeme (nefes alma, meditasyon, zihinsel gevşeme) 2. Egzersiz (Haftada 3 kez 45’er dakika) 3. Diyet 4. Davranış değişiklikleri

Çözüm: Stres yönetimi Örgütsel Stres Yönetimi 1. Denetim 2. Katılım (işçinin işini denetleyebilmesi) (Çalışanların örgüt içi bilgi akışına katılımları) 3. Özerklik (hiyerarşik yapı yerine çalışma ekiplerine sorumluluk) 4. Esnek çalışma programları (işverenler için de çekici işçilere de yüksek iş doyumu sağlayabilir)