WIEDZA O SPOECZESTWIE Temat Spoeczestwo Plan lekcji 1

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Społeczeństwo

Plan lekcji 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Społeczeństwo Struktura społeczna Kategorie zależności w strukturze społecznej Kryteria podziału i typu ruchliwości społecznej Elementy struktury społecznej Teorie rozwoju społecznego Historyczne formy organizacji społeczeństw Współczesne formy organizacji społeczeństw

Społeczeństwo Definicja społeczeństwa Społeczeństwo to zbiorowość ludzi, która stanowi względnie autonomiczną i zamkniętą całość. Zbiorowość społeczna Zbiorowość została wyodrębniona w oparciu o cztery zasady: • terytorialną, • ekonomiczną, • polityczną, • kulturową. W rozumieniu potocznym społeczeństwo to ogół ludzi zamieszkujących kraj lub mniejszy obszar, np. społeczeństwo polskie. W socjologii tym terminem określa się samowystarczalną formę życia zbiorowego ludzi, ukształtowaną historycznie, połączoną przez wspólne terytorium, instytucje oraz wartości kulturowe.

Społeczeństwo Poczucie odrębności Struktura Gospodarka Społeczeństwo Kultura Instytucje Terytorium Budowa społeczeństwa

Społeczeństwo można nazwać formą organizacji grup, instytucji i różnych form życia zbiorowego. W naukach społecznych termin społeczeństwo oznacza, najszerszą pod względem przestrzennym i ilościowym ogólną zbiorowość ludzi, która istnieje w obrębie jednego narodu, bądź państwa. Społeczeństwo jest złożone z kompleksu grup społecznych, jest zintegrowane wszechstronnie na wielu płaszczyznach: ekonomicznej, politycznej, administracyjnej, instytucjonalnej, kulturowej, religijnej, osobowościowej itp. Karlsruhe (2005)

Struktura społeczna Pojęcie i koncepcje struktury społecznej Społeczeństwo to duża zbiorowość społeczna ( zbiorowość społeczna – zbiór osób, między którymi istnieją więzi społeczne) zamieszkująca określone terytorium, posiadająca wspólną kulturę i tożsamość oraz własne instytucje. Jedną z najważniejszych cech struktury społecznej jest hierarchiczne uporządkowanie elementów społeczeństwa ze względu na zróżnicowany dostęp do dóbr społecznie cenionych: bogactwa, władzy, zdrowia, edukacji oraz prestiżu, czyli uznania, jakim cieszy się grupa lub jednostka. Pozycja, jaką zajmuje jednostka lub grupa w tej hierarchii, jest nazywana pozycją społeczną. Stroje polskiej szlachty XVII wieku

Struktura społeczna Społeczeństwo amorficzne – pozbawione struktury (wspólnoty pierwotne). Społeczeństwo morficzne – zbudowane z elementów ( grup społecznych) tworzących strukturę. → Na rozwój struktury społecznej wpływają: • warunki ekonomiczne ( poziom rozwoju gospodarczego, proporcje między sektorami gospodarki, stosunki własnościowe, zasady wytworzonego dochodu, społeczny podział pracy), • czynniki demograficzne ( skład ludności ze względu na wiek, płeć, miejsce zamieszkania), • geograficzne (ukształtowanie powierzchni, wyposażenie w bogactwa naturalne, klimat), • ustrojowo-ideologiczne i kulturowe. → Elementy tworzące społeczeństwo: • rodziny i szersze kręgi pokrewieństwa, społeczności lokalne, zbiorowości regionalne, kategorie społeczno-zawodowe, klasy i warstwy społeczne, instytucje związki i zrzeszenia itp.

Kategorie zależności w strukturze społecznej • Społeczny podział pracy struktura społeczna jest ujmowana funkcjonalnie • Przywileje grupowe lub ich brak struktura społeczna jest ujmowana dychotomicznie • Stosunki porządkujące struktura społeczna jest ujmowana gradacyjnie

Kategorie zależności w strukturze społecznej Funkcjonalne ujęcie struktury społecznej to system stosunków wzajemnej zależności, które wynikają ze społecznego podziału pracy. Interes całości jest nadrzędny wobec interesów poszczególnych jej części. Funkcjonalne ujęcie struktury społecznej stanowi element integracji teorii społeczeństwa, w której akceptuje się przede wszystkim równowagę, harmonię i ład społeczny. Jej przeciwieństwem jest konfliktowa teoria społeczeństwa, która podkreśla ciągłe zmiany i konflikty zachodzące w społeczeństwie. Karol Marks

Kategorie zależności w strukturze społecznej Dychotomiczne ujęcie struktury społecznej to dwuczłonowy podział społeczeństwa na grupy o przeciwstawnych interesach: • Grupa posiadających - nieposiadających, • bogatych – biednych, • rządzących – rządzonych, Dychotomiczne ujęcie struktury społecznej stanowi element konfliktowej teorii społeczeństwa, według której podstawą porządku społecznego jest przewaga jednych ludzi nad drugimi, co prowadzi do walki klas. Dychotomiczny podział teorii rozwoju społecznego, to: • rozwój przez walkę • rozwój przez współdziałanie Arystoteles

Kategorie zależności w strukturze społecznej Gradacyjne ujęcie struktury społecznej traktuje ją jako system stosunków uporządkowanych według przyjętych zasad klasyfikacyjnych. Społeczeństwo dzieli się według jakiejś wybranej cechy (kryterium) na grupy nazywane warstwami społecznymi. W społeczeństwie istnieje porządek hierarchiczny, który obejmuje warstwy wyższe (elity), średnie i niższe. Społeczeństwo w tym ujęciu stanowi całość złożoną z zależnych od siebie części, które spełniają ważne zadania niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania. Max Weber

Kryteria podziału i typy ruchliwości społecznej Terytorialna (wieś – miasto) pozioma Zawodowa (robotnik – pracownik umysłowy) Przestrzeń społeczna Awans (z klasy niższej do wyższej pionowa Degradacja (z klasy wyższej do niższej)

Kryteria podziału i typy ruchliwości społecznej Wewnątrzpokoleniowa (w obrębie tego samego pokolenia) Skala Międzypokoleniowa (między następującymi po sobie pokoleniami) Indywidualna (jednostka przemieszcza się w strukturze) Podmiot Zbiorowa (grupy, klasy, warstwy przemieszczają się)

Elementy struktury społecznej Mikrostruktura to układ pozycji i ról społecznych poszczególnych jednostek w ramach grup społecznych, również tych, które wchodzą w skład większych zbiorowości. Makrostruktura jest układem klas i warstw społecznych dużych społeczności terytorialnych. Struktura klasowa - Klasa wyższa, - Klasa średnia, - Klasa niższa. Warstwa społeczna - to zbiorowość ludzi, którzy uznają, że łączy ich wspólna pozycja społeczna. Adam Smith

Teorie rozwoju społecznego Teorie linearne - społeczeństwa ulegają przemianom w toku rozwoju historycznego, a zmiany mają charakter ukierunkowany i przechodzą od fazy pierwotnej do końcowej. • - Przedstawiciele: August Comte, Herbert Spencer, Karol Marks. August Comte

Teorie rozwoju społecznego Teorie cykliczne - rozwój społeczny przebiega w określonych fazach, które co jakiś czas się powtarzają w tej samej kolejności. • - Przedstawiciele: Giambattista Vico, Vilfredo Pareto, Pitrim A. Sorokin

Teorie rozwoju społecznego Teorie dychotomiczne - zakładają, że społeczeństwa w toku rozwoju przechodzą od struktur opartych na grupach pierwotnych do struktur opartych na grupach wtórnych i złożonych. • - Przedstawiciele: Charles H. Cooley, Ferdinand Tonnies, Emile Durkheim

Historyczne formy organizacji społeczeństw Społeczeństwo pierwotne • w społeczeństwach pierwotnych silną pozycję miały grupy oparte na pokrewieństwie (grupy plemienne), które odgrywały ogromną rolę polityczną i gospodarczą. Kultura miała charakter przedpiśmienny i była przekazywana ustnie, • obecnie cechy charakterystyczne dla społeczeństw pierwotnych występują wśród Indian Ameryki Południowej, w Afryce i wśród Aborygenów w Australii. Aborygen

Historyczne formy organizacji społeczeństw Społeczeństwo feudalne • Społeczeństwo feudalne miało charakter ściśle zhierarchizowany. Charakteryzowała się wyraźnie zaznaczonym podziałem na 3 stany: - tych co pracują (chłopi, mieszczanie), - tych którzy się modlą (duchowieństwo), - tych którzy wojują (szlachta). Społeczeństwo industrialne • powstanie społeczeństwa industrialnego było związane z rozwojem przemysłu, stanowiącego w XIX wieku podstawę gospodarki, a także z powstaniem nowych technologii produkcji (maszyna parowa, energia elektryczna), które zastąpiły produkcję ręczną, • głównymi warstwami społecznymi byli robotnicy i burżuazja.

Współczesne formy organizacji społeczeństw Społeczeństwo postindustrialne • powstanie tego typu społeczeństwa jest związane ze zmianami w technice produkcji (robotyzacja, komputeryzacja), • twórcami pojęcia byli socjolodzy: Alain Touraine i Daniel Bell. Społeczeństwo globalne • społeczeństwo globalne obejmuje wszystkich mieszkańców ziemi, • twórcami pojęcia był socjolog Herbert Marshall Mc. Luhan. Społeczeństwo informacyjne • w społeczeństwie informacyjnym najważniejszą rolę odgrywa informacja, która jest traktowana jako towar (internet). Społeczeństwo masowe • w społeczeństwie masowym zanikają wyższe wartości, ideały. Zauważa się brak wpływu religii na zachowania ludzkie, a dominującymi postawami są hedonizm i konsumpcjonizm.

Współczesne formy organizacji społeczeństw Społeczeństwo konsumpcyjne • powstanie społeczeństwa konsumpcyjnego jest związane ze wzrostem zamożności całych społeczeństw zachodnich w XX w. W konsekwencji ciągle poszerza się zbiór dóbr uważanych za niezbędne, a zawęża się zbiór dóbr uznawanych za luksusowe. Społeczeństwo otwarte • społeczeństwo otwarte charakteryzuje się dużym zakresem swobód politycznych. Panuje w nim sprawiedliwość i poszanowanie prawa. • koncepcja społeczeństwa otwartego została stworzona przez francuskiego filozofa Henri Bergsona, a spopularyzowana przez filozofa austriackiego Karla Poppera. • • Mc. Donaldyzacja – zasady: przewidywalność – wszystko powinno się odbywać w sposób przewidywalny, kalkulacyjność – opisywanie wszystkiego za pomocą liczb, efektywność – umożliwienie zaspokojenia potrzeb jak najszybciej i małym nakładem sił, manipulacja - kontrolowanie i manipulowanie ludźmi.