VAI TR CA TP LUYN TRONG IU TR

VAI TRÒ CỦA TẬP LUYỆN TRONG ĐIỀU TRỊ BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG

MỤC TIÊU ¨ Nâng cao kiến thức về nguy cơ phát triển ĐTĐ ở những người không tập luyện. ¨ Nhấn mạnh tầm quan trọng của tập luyện trong điều trị tiền ĐTĐ và ĐTĐ ¨ Nhắc lại các hướng dẫn tập luyện ¨ Những lợi ích sinh học và lâm sàng của tập luyện ở bệnh nhân ĐTĐ

PHẦN 1 LỐI SỐNG TĨNH TẠI VÀ NGUY CƠ MẮC ĐÁI THÁO ĐƯỜNG

¨ Lối sống tĩnh tại tăng nguy cơ ĐTĐ, bệnh lý tim mạch và tử vong (Wilmot, 2012) ạch m m i t n ệ i ựk s c á c a củ R R ch % ạ 7 4 m 1 m g i t n lý TĐ h Đ n - Tă ệ a b ủ c o d. % n 2 g â 1 n h 1 o n v g n n ử uyê cơ t g - Tă n y i u ọ g n m do 90% g n g o n v ă T cơ tử y u g n và 49% Lối sống tĩnh tại tăng nguy cơ mắc Hội chứng chuyển hóa: Nghiên cứu 376 nam (tuổi 12, 5 – 17, 5) chơi game > 4 h/ngày tăng nguy cơ Hội chứng chuyển hóa.

Nguy cơ tương đối Nguy cơ Đái tháo đường đo bằng BMI và vận động thể lực A Nguy cơ tương đối của đái tháo đường tuýp 2 tùy thuộc vào mức độ vận động thể lực và Chỉ số khối cơ thể (BMI) Nguy cơ tương đối Vận động thể lực B Vận động thể lực và nồng độ glucose trong huyết tương với sự điều chỉnh glucose bình thường hay suy giảm (IGR) Vận động thể lực 5 Hu G, et al. Arch Intern Med. 2004; 164(8): 892 -896.

Phân loại Hoạt động tập luyện (Tổng số lần mỗi tuần) Mức độ vận động Cường độ (phút/tuần) Các lợi ích cho sức khỏe Chú thích Thụ động Không vượt quá vận động lúc ban đầu Không Thụ động không có lợi cho sức khỏe Thấp Vận động nhiều hơn lúc đầu nhưng <150 phút/tuần Một vài Mức độ vận động thấp thích hợp hơn thụ động Đáng kể Vận động cường độ cao lợi ích nhiều hơn vận động cường độ thấp Cộng thêm Không có giới hạn trên, không phát hiện thêm lợi ích đối với sức khỏe Trung bình Cao www. health. gov/paguidelines 150 - 300 phút/tuần >300 phút/tuần 6

PHẦN 2 LỢI ÍCH CỦA VẬN ĐỘNG

Nh÷ng ®iÓm cÇn l u ý ¨ TËp luyÖn hµng ngµy t¨ng nhËy c¶m insulin ¨ Insulin m¸u gi¶m, nhËy c¶m insulin t¨ng trong qu¸ tr×nh tËp luyÖn ¨ TËp luyÖn ®Òu ®Æn c¶I thiÖn ® ưêng huyÕt cã ý nghÜa ¨ §T§ 1 dÔ bÞ h¹ ®ư êng huyÕt ¨ TËp luyÖn vµ chÕ ®é ¨n gi¶m 58% nguy c¬ tiÕn triÓn bÖnh §T§ 2 ë BN RL§H ¨ Nªn kÕt hîp nhiÒu lo¹i h×nh tËp luyÖn ưa thÝch, phï hîp víi søc kháe 8

1. Gi¶m ® ưêng huyÕt T¨ng sö dông glucose: ¨ ¨ T¨ng nhu cÇu sö dông n¨ng l ưîng T¨ng nhËy c¶m insulin T¨ng l ưu l ưîng m¸u tuÇn hoµn KÝch thÝch sù vËn chuyÓn glucose kh «ng phô thuéc insulin Gi¶m ® ưêng huyÕt 9

T¨ng nhạy c¶m insulin ¨ C¸c nghiªn cøu: VËn c¬ t¨ng nhËy c¶m víi insulin, kh «ng nh÷ng trong qu¸ tr×nh tËp luyÖn mµ c¶ sau tËp luyÖn. ¨ Gi¶m mì néi t¹ng gi¶m c¸c cytokine, gi¶m a. bÐo tù do, gi¶m “kho lipid l¹c chç’ gi¶m kh¸ng insulin ¨ T¨ng con ® ưêng truyÒn tin sau Receptor, t¨ng proteine vËn chuyÓn glucose C¶I ThiÖn t×nh tr¹ng kh¸ng insulin Traite de diabetologie 2009, Textbook 2010

2. Gi¶m c©n vµ duy tr× c©n nÆng Chế độ tập luyện đóng vai trò quan trọng để duy trì cân nặng. Khi đi bộ, mức tiêu thụ năng lượng sẽ tăng lên 0. 5 kcal/kg cân nặng/km đi. Một bệnh nhân 70 kg, sẽ tiêu hao năng lượng 35 kcal khi đi bộ 1 km. Vậy để tiêu thụ mức năng lượng có trong một miếng bơ 100 g, ta sẽ cần phải đi bộ khoảng 20 km. Như vậy, việc đi bộ hàng ngày là cần thiết nhưng phải kết hợp với một chế độ ăn uống hợp lý mới có thể kiểm soát và duy trì được mức cân nặng cơ thể hợp lý. Tập luyện có tác dụng quan trọng là tiêu hao năng lượng dư thừa của cơ thể, giúp giảm cân ở bệnh nhân quá cân và đặc biệt duy trì cân nặng đạt được sau khi giảm cân Trong nghiên cứu can thiệp của Andersen và CS bằng chế độ ăn năng lượng thấp và tập luyện hàng ngày trong vòng 16 tuần, sau một năm sau khi ngừng can thiệp thì những chủ thể ít vận động tăng cân trở lại có ý nghĩa (+ 4, 9 kg) so với nhóm vận động trung bình (+ 0, 3 kg) và nhóm vận động tích cực (- 2, 0 kg).

3. Gi¶m huyÕt ¸p Tập luyện đều đặn làm giảm 4% huyết áp tâm thu (6 mm. Hg) và giảm 5% huyết áp tâm trương (5 mm. Hg). Đối với bệnh nhân ĐTĐ, tập luyện cho phép giảm có ý nghĩa huyết áp tâm thu và tâm trương. 4. Giảm RLHL - RLCHL thư êng gÆp ë bÖnh nh©n ĐTĐ typ 2 TËp luyÖn lµm gi¶m TG vµ tăng HDL Gi¶m mì néi t¹ng Gi¶m tình trạng viêm Gi¶m nguy c¬ bÖnh lý tim m¹ch Traite de diabetologie 2009, Textbook 2010

5. C¸c lîi Ých kh¸c: - TËp luyÖn ®Òu ®Æn lµm t¨ng søc m¹nh , ®é dÎo dai cña c¬ b¾p vµ sù linh ho¹t cña c¬ thÓ - Lµm gi¶m stress trong cuéc sèng hµng ngµy LuyÖn tËp gióp c¶i thiÖn vµ duy tr× chÊt l ưîng cuéc sèng cña ng ưêi bÖnh 13

Can thiệp Lối sống Tích cực giúp Giảm cân, Cải thiện sức khỏe, và Kiểm soát Đường huyết § Kết quả thu được sau 4 năm thử nghiệm Look AHEAD cho thấy can thiệp tích cực vào lối sống có thể duy trì mức giảm cân đáng kể, những cải thiện về tình trạng sức khỏe, cùng với cải thiện kiểm soát đường huyết vừa phải ở những người thừa cân hay béo phì bị đái tháo đường TT sức khỏe* % thay đổi sau 4 năm so với ban đầu Giảm cân* Hb. A 1 c* * *P<0. 0001; **P=0. 0014 14 Hb. A 1 c, hemoglobin A 1 c The Look AHEAD Research Group. Arch Intern Med. 2010; 170: 1566 -1575.

Các tác động của giảm cân trong ngắn hạn trên sự nhạy cảm Insulin Thay đổi so với ban đầu (%) Bệnh nhân béo phì có đề kháng Insulin +/– ĐTĐ T 2 15 WGT, cân nặng; BMI, chỉ số khối cơ thể; W-H, tỷ số eo-mông; IS, Độ nhạy cảm insulin. *P<0. 001. Hamdy O. Diabetes Care. 2003; 26: 2119 -2125.

KhuyÕn c¸o ®iÒu trÞ cña ADA vµ HiÖp héi nghiªn cøu §T§ Ch©u ¢u 2010

PHẦN 3 TẬP LUYỆN

KHÁI NIỆM ¨ Vận động thể lực (phisical activity): Tất cả các hoạt động dùng đến sức cơ dẫn đến tiêu thụ năng lượng, bao gồm các hoạt động sinh hoạt hàng ngày (đi chợ, leo cầu thang…) và những bài tập luyện. ¨ Tập luyện thể lực (Exercise): là một dạng vận động thể lực, là hoạt động có kế hoạch, nhằm rèn luyện thân thể

CÁC LOẠI TẬP LUYỆN § § Tập luyện dẻo dai (Aerobic exercise): các hoạt động sử dụng các nhóm cơ lớn và đòi hỏi cung cấp o xy cho cơ liên tục trong quá trình tập. Tập luyện đối kháng (Resistance exercise – Anaerobic exercise): sử dụng ít cơ và không đòi hỏi cung cấp o xy trong thời gian ngắn tập luyện.

Các vận động dẻo dai (Aerobic Activities) ¨ Đi bộ nhanh ¨ Khiêu vũ ¨ Chạy bộ ¨ Đi cầu thang ¨ Bơi ¨…

Các vận động đối kháng (Resistance Activities) ¨ Các hoạt động “kéo, đẩy, nâng) · Tăng sức mạnh của cơ · Ngăn ngừa té ngã · Tăng khả năng di chuyển, đi lại · Cải thiện đường huyết

KhuyÕn c¸o thùc hµnh tËp luyÖn phßng chèng bÖnh ®¸I th¸o ®Ưêng

1. ¨ 2. ¨ H¹n chÕ c¸c yÕu tè nguy c¬ cña bÖnh Tr¸nh lèi sèng tÜnh t¹i, Ýt vËn ®éng… TËp luyÖn thÓ dôc th êng xuyªn TËp luyÖn th ưêng xuyªn, khi cã thêi gian rçi… ¨ TËp luyÖn Ýt nhÊt 30 phót/ngµy víi c ưêng ®é trung b×nh; hÇu hÕt c¸c ngµy trong tuÇn (150 phót/tuÇn). ¨ TËp luyÖn c¸c m «n c ưêng ®é cao h¬n, thêi gian kÐo dµi h¬n th× lîi Ých h¬n. ¨ Phï hîp víi tuæi, t×nh tr¹ng bÖnh, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, …

3. T¨ng vËn ®éng trong cuéc sèng hµng ngµy ¨ Thay ®æi nh÷ng ho¹t ®éng quen thuéc hµng ngµy cã lîi cho søc khoÎ ¨ VËn ®éng thÓ lùc khi r¶nh rçi 4. Chó ý khi tËp luyÖn ¨ T vÊn thÇy thuèc trư íc khi tËp luyÖn ¨ CÇn ®iÒu chØnh chÕ ®é ¨n vµ thuèc ë bÖnh nh©n cã nguy c¬ cao bÞ h¹ ® ưêng huyÕt ¨ Kh «ng nªn tËp luyÖn ®ét xuÊt vµ qu¸ nÆng

IDF Khuyến cáo § Bệnh nhân đái tháo đường típ 2 nên tập luyện tổng cộng 3045 phút một ngày, từ 3 -5 ngày một tuần, hoặc 150 phút một tuần, loại vận động dẻo dai. § Bệnh nhân đái tháo đường nên đượng khuyến khích tập luyện đối kháng 3 lần mỗi tuần

PH N LOẠI CƯỜNG ĐỘ TẬP LUYỆN

¨ TËp luyÖn kh «ng hîp lý lµm gia t¨ng nguy c¬ tim m¹ch vµ chÊn th ưng - Rèi lo¹n nhÞp tim do thiÕu m¸u c¬ tim - T¨ng gi¶m huyÕt ¸p ®ét ngét - G©y xuÊt huyÕt, bong vâng m¹c - T¨ng bµi xuÊt protein qua n íc tiÓu - G©y h¹ ® ưêng m¸u - T¨ng ¸p lùc lªn hÖ c¬ x ư¬ng, t¨ng tæn th ư¬ng bµn ch©n 27

Những lời khuyên trước khi bắt đầu § Lựa chọn loại vận động ưa thích § Khởi đầu chậm, nên 5 – 10 phút một lần tập § Tăng dần cường độ và thời gian tập – chậm § Thực hiện cùng với bạn bè, người thân thành nhóm § Tránh sự nhàm chán bằng thay đổi đa dạng hình thức vận động

Đề ra những mục tiêu thực tế § Giúp bệnh nhân tìm cách khởi đầu – mục tiêu nên – Chuyên biệt – cần thực hiện chính xác việc gì? – Đo lường được – bao lâu, bao thường xuyên? – Có thể đạt được – phù hợp với khả năng – Thực tế - phù hợp với mức độ khỏe – Thời điểm – cụ thể khi nào bắt đầu § Khích lệ bệnh nhân tự thưởng cho mình khi đạt mục tiêu đề ra

Lời khuyên trước khi bắt đầu luyện tập Với những bệnh nhân không quen vận động Cần kiểm tra sức khỏe § Tim mạch § Bệnh động mạch ngoại biên, chứng đau cách hồi, mất mạch, … § Bệnh thần kinh ngoại biên và thần kinh tự chủ § Khám chân (bao gồm vết loét và biến dạng) § Bệnh thận § Huyết áp § Bệnh võng mạc

Trước khi bắt đầu tập luyện § Kiểm tra đường huyết trước khi vận động – Nếu ĐH > 250 mg/d. L: không nên tập – Kiểm tra ketones nếu là ĐTĐ típ 1 – Nếu ĐH < 110 mg/d. L: ăn 15 gam carbohydrate § Nên có nguồn cung cấp glucose (bánh, kẹo, nước đường) sẵn sàng § Lưu ý đặc biệt trong trường hợp xử trí hạ đường huyết khó khăn như: lặn, nhảy dù, leo núi

Những thận trọng § Nguy cơ hạ đường huyết: trong và sau tập luyện, có thể xuất hiện sau 24 – 36 giờ § Nguy cơ biến cố tim mạch § Cơ địa có bệnh lý đi kèm, các biến chứng của đái tháo đường

Biến chứng thần kinh ngoại biên và tự chủ Khuyến cáo: Chống chỉ định: § Hoạt động không mang § Chạy trên thảm vác nặng § Tập kéo dài § Bơi lội § Chạy bộ § Đạp xe § Tập luyện chân § Chèo thuyền § Tập luyện ngồi tại chỗ § Vận động tay

Bệnh thận Khuyến cáo: Chống chỉ định: § § Hoạt động cường độ nhẹ đến vừa Hoạt động cường độ cao

Bệnh võng mạc Khuyến cáo: Chống chỉ định: • Hoạt động tác động ít § trên tim mạch như: Hoạt động sứcmạnh/ biến đổi đột ngột như: § Bơi lội § Cử tạ § Đi bộ § Chạy bộ § Bài tập dẻo dai nhẹ § Quần vợt § Đạp xe tại chỗ § Tập luyện dẻo dai § Bài tập sức bền mạnh

Kết luận Hành vi ít vận động gia tăng nguy cơ Đái tháo đường tuýp 2 § Tập luyện hạ thấp tử vong và giới hạn sự tiến triển của Đái tháo đường tuýp 2 § Các can thiệp vào hành vi hướng đến vận động thể lực có thể cải thiện kiểm soát glucose ở người lớn bị Đái tháo đường tuýp 2 § Rèn luyện vận động có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của các bệnh nhân Đái tháo đường tuýp 2 § Trên những bệnh nhân đái tháo đường bị rối loạn trầm cảm nặng, tập luyện có thể mang lại lợi ích như trị liệu nhận thức Các nhân viên y tế vẫn còn miễn cưỡng ra y lệnh tập luyện 36

Xin tr©n träng c¸m ¬n !