TEHLKEL MADDE NEDR Cem Svac TEHLKEL MADDE NEDR

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? p p Tehlikeli maddeler, doğal özellikleri ve taşıma esnasındaki durumları sebebiyle umumu, genel düzeni, önemli malları ve eşyaları, insanları, hayvanları ve çevreyi tehlikeye sokan, zarar veren madde ve nesnelerdir. Tehlikeli madde kurallarının amacı da insanları, çevreyi, hayvanları ve eşyaları korumaktır. Tehlikeli maddeler kimyasal yapılarına (yanıcı, basınçlı), biçimlerine (katı, sıvı, gaz) ve tehlikelerine göre (patlayıcı, zehirli vb) gruplandırılırlar. p TEHLİKE ÇEŞİTLERİ hafif yanıcı Kendi kendine yanabilen Hafif parlayıcı Suyla ve diğer maddeler ile temasta tehlike Çok zehirli Bulaşıcı Aşındırıcı Çevreye zararlı Patlayıcı Radyoaktif Zehirli Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? Genelde tüm petrol ürünleri ve madeni yağlar çevreye zararlıdır p p Su kaynaklarını zehirlemekte, biyolojik, kimyasal ve fiziksel yapısını değiştirmektedir. Bitki ve diğer türler için tehlikelidir. Bazı gazlar havadan ağırdırlar (propan, argon, karbondioksit). Örneğin LPG havadan ağır olduğu için zeminde yoğunlaşırlar. LPG tüplere konduğunda sıvı LPG alta çöker, gaz haldeki LPG üste çıkar. LPG tüpleri doldurulurken tüp içinde yaklaşık %15 kadar bir genleşme payı bırakılır. Bırakılan boşluk buharlaşan gazla dolar ve kullanılan gaz bu kısımdan çekilir. LPG, normal şartlar altında gaz fazında bulunur. Fakat basınç altında ve sıvı halde saklanır. Taşıma ve depolama için sıvı hale getirilen LPG, gaz fazında tüketilir. Yanıcı ve parlayıcı özelliğe sahiptir. Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? Doğalgaz ise havadan daha hafif olduğu için kapalı hacimlerde tavan kısmında toplanır. Bir yangın veya değişik nedenlerle ısınan gaz tüplerinin içinde yüksek basınç oluşur ve tüp sacının muhafaza özelliğinin de bozulmasıyla patlama meydana gelir, yani BLEVE (kaynayan sıvı genleşen buhar patlaması) oluşur. Benzin, motorin ve sıvı yağlar sudan hafif olduğu için suyun yüzeyinde kalır ve yanmaya devam eder. Bu nedenle benzin su ile söndürülmez. Asfalt, katran, gres gibi sıvılar sudan ağır olduğu için suyun alt kısmında toplanırlar. Bu nedenle yandıklarında su ile söndürülebilirler. Alkol, metanol, aseton gibi su ile karışma özelliği olan yanıcı sıvılar yandıklarında su ile söndürülebilirler. Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? p Parlama Noktası (Flash Point) : Yanıcı sıvı maddelerde yanıcı olan, sıvı maddenin kendisi değil, sıvı halden gaz haline geçerken çıkardığı buhardır. Parlamaya sebep olacak gerekli buharın oluşması için yanıcı sıvı maddenin belirli bir sıcaklığa ulaşması gerekir. Yanıcı buharın oluştuğu en düşük ısı derecesine “Parlama Noktası” denir. Dolayısıyla, düşük ısılarda buharlaşan yanıcı sıvıların parlama noktaları düşüktür ve yüksek ısılarda buharlaşanlara göre daha tehlikelidir. Yanıcı sıvı maddelerin parlama noktaları 60 C’den daha düşüktür. Yanıcı Sıvılar, taşıma veya aktarma sırasında, parlama noktasına eş veya daha yüksek sıcaklıkta ısıtılırlar. Parlama noktasından daha düşük bir sıcaklığa geldiklerinde buharlaşır ve yanarlar. Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? 1 lt benzin buharlaştığında hacmi 250 lt’ye çıkmaktadır. Bir tanker ile taşınan 40. 000 lt’lik benzin parlama noktasının altında bir sıcaklığa düşerse buharlaşacak ve buharlaştığında 10 milyon lt’lik bir hacme ulaşacaktır. Benzin buharının yanması için %1 -6 arasında hava ile birleşmesi gerekir. %2 oranında birleştiğini varsayarsak, örneğimizde 500 milyon lt’lik büyük bir yanma ortamını oluşacaktır (10 milyon/0, 02). . Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDE NEDİR? p Yanma Üçgeni : Bir yanmanın meydana gelebilmesi için; yanıcı madde, oksijen ve bir ısı kaynağının uygun değerlerde kimyasal reaksiyona girmesi, yani yanma üçgeninin oluşması gereklidir. Oksijen (hava) Isı kaynağı Yanıcı Madde Bu 3 öğeden biri eksik olursa yanma gerçekleşmez. Yanıcı sıvı maddeler taşınırken oksijen ile temasının engellenmesi yanmanın gerçekleşmesini önleyecektir Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞIMA MODLARI

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞIMA MODLARI Günümüzde tehlikeli maddeler karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu ve boru hatlarıyla taşınmaktadır. Tehlikeli madde taşımacılığı denilince ülkemizde ilk akla gelen ve son dönemlerde üzerinde çokça durulan, tehlikeli maddelerin karayoluyla uluslararası taşımacılığını düzenleyen bir sözleşme olan ADR’dir. p Tehlikeli madde taşımacılığı sadece ADR’ den ibaret değildir. ADR yalnızca bu taşımacılığın karayolu boyutudur. ADR dışında denizyolu için IMDG, havayolu için DGR, demiryolu için RID, kanal taşımacılığı için ise ADNR çok önemli konvansiyonlardır. BM Tavsiyeleri ADR IMDG ICAO/DGR RID ADNR/ADN Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞIMA MODLARI ICAO/DGR • Havayolu taşımacılığı ADR • Karayolu taşımacılığı RID • Demiryolu taşımacılığı IMDG • Denizyolu taşımacılığı ADNR/ADN • İç Su Yolları Taşımacılığı Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞIMA MODLARI p ÇOK MODLU TAŞIMACILIK : Farklı taşıma üniteleri veya araçlarıyla, birden fazla taşıma türü kullanılarak yapılan taşımacılıktır. Örneğin karayolu ile demiryolu hangarına gelen malzemelerin konteynere yüklenip taşınması. Cem Sıvacı

ADR NEDİR?

ADR NEDİR? p p p ADR Sözleşmesi (Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına ilişkin Avrupa Anlaşması), Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu himayesinde 30 Eylül 1957 tarihinde Cenevre’de yapılmış ve 29 Ocak 1968 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ADR, ülkeler üstü yaptırımı olan bir sözleşme değildir. Sözleşme’ye taraf olan ülkelerin, taşımacılık sırasında güvenlik dışında diğer nedenlerden dolayı tehlikeli malların ülkelerine girişine ilişkin kendi düzenlemeleri ve ya yasaklama hakları vardır. ADR, sadece devletlerarası bir anlaşmadır ve genel bir yürütücü kurum yoktur. Uygulamada otoyol denetimleri anlaşmaya taraf ülkeler tarafından yapılır ve kural ihlali durumunda ihlal edene karşı ulusal kurumun mevzuatına göre yasal işlem yapılır. Türkiye, 31 Mart 2007 tarihinde “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkındaki Yönetmeliği” ni yayınlamış ve ADR Sözleşmesi’ne 22 Mart 2010 tarihinde taraf olmuştur. 1 Ocak 2013 tarihi itibariyle geçerli olan ADR Sözleşmesi’ne göre taraf ülke sayısı 48’e çıkmıştır. Cem Sıvacı

ADR NEDİR? p Arnavutluk, Andora, Avusturya, Azerbaycan, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Kazakistan, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Karadağ, Fas, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Moldova Cumhuriyeti, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Tacikistan, Makedonya Cumhuriyeti, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Birleşik Krallık. Cem Sıvacı

ADR NEDİR? p Taraf ülkeler, ADR mevzuatını doğrudan ilgilendiren teknolojik gelişmeleri ve taşımacılıkla ilgili ülkelerin değişen ihtiyaçlarını görüşmek üzere 6 ayda bir toplanır ve görüş alışverişinde bulunurlar. ADR Mevzuatı bu çalışmalar doğrultusunda 2 yılda bir güncellenir ve altı aylık geçiş sürecini müteakip yeni şekliyle uygulanmaya başlar. p ADR Sözleşmesi, Ek A ve Ek B olmak üzere toplam 9 Kısımdan oluşan, 1306 sayfalık (2013 basımı) iki turuncu ciltten ibarettir. Cem Sıvacı

ADR NEDİR? Cem Sıvacı

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ Tehlikeli mal taşıyan araçların sürücüleri, yetki kurum tarafından düzenlenmiş olan eğitime katıldıklarını ve gerçekleştirilecek olan sınavı geçtiklerini beyan eden ADR belgesini almak ve taşımak zorundadırlar (SRC 5). Cem Sıvacı

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ A) Temel Eğitim : Mecburi olan eğitimin süresi en az 18 ders saati teorik, 1 saati uygulama olmak üzere toplam 19 saattir. Bu eğitimi alarak, Bakanlığın açmış olduğu SRC 5 sınavında başarılı olan sürücüler, tehlikeli maddelerin dökme veya paketli olarak taşınması için ön görülen araçları kullanabilirler. B) Tank Taşımacılığı için Uzmanlık Eğitimi : p Sabit ya da kapasitesi 1 m 3’ten fazla olan sökülebilir tanklarda tehlikeli mal taşımacılığı yapan araçların ve ya MEMU (MPÜB-Mobil Patlayıcı Üretim Birimleri)’larin sürücüleri, p Toplam kapasitesi 1 m 3’ü aşan tüplü gaz tankerlerinin sürücüleri, p Kapasitesi 3 m 3’ü aşan tank konteynerleri, portatif tank ve ya ÇEGK (Çok Elemanlı Gaz Konteynerleri) ile tehlikeli mal taşımacılığı yapan araçların sürücüleri veya MPÜB’lerin sürücüleri, Cem Sıvacı

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ Temel eğitimin yanısıra tank uzmanlık eğitimine de devam etmek zorundadırlar. Bu eğitimin süresi en az 12 ders saati teorik, 1 saati uygulama olmak üzere toplam 13 ders saatidir. Bu eğitimi alarak, Bakanlığın açmış olduğu SRC 5 sınavında başarılı olan sürücüler, tehlikeli maddelerin tank içinde taşınması için ön görülen araçları da kullanabilirler. c) Patlayıcı Madde (Sınıf 1) Taşımacılığı Uzmanlık Eğitimi : 1. 4 S alt patlayıcı madde gurubu hariç, diğer Sınıf 1 kapsamındaki patlayıcı maddeleri ve ya nesneleri taşıyan araçların sürücüleri ve patlayıcı madde ve ya nesneler ile yakıcı maddelerin (Sınıf 5. 1) karışık yüklerini taşıyan MPÜB (Mobil Patlayıcı Üretim Birimi-MEMU)‘lerin sürücüleri, temel eğitimin yanı sıra patlayıcı madde taşımacılığı uzmanlık eğitimine de devam etmek zorundadırlar. Bu eğitimin süresi en az 8 ders saatidir. Bu eğitimi alarak, Bakanlığın açmış olduğu SRC 5 sınavında başarılı olan sürücüler, patlayıcı maddelerin taşınması için öngörülen araçları da kullanabilirler. Cem Sıvacı

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ D) Radyoaktif Madde (Sınıf 7) Taşımacılığı Uzmanlık Eğitimi : Radyoaktif madde taşıyan araçların sürücüleri temel eğitimin yanısıra bu uzmanlık eğitimine de devam etmek zorundadırlar. Bu eğitimin süresi en az 8 ders saatidir. Bu eğitimi alarak, Bakanlığın açmış olduğu SRC 5 sınavında başarılı olan sürücüler, radyoaktif malzemelerin taşınması için öngörülen araçları da kullanabilirler. Eğitim Teori Temel Eğitim 18 s. 1 s. 60 dak. 25 Tanker Eğitimi 12 s. 1 s. 45 dak. 15 Sınıf 1 Eğitimi 8 s. 0 s. 45 dak. 15 Sınıf 7 Eğitimi 8 s. 0 s. 45 dak. 15 Yenileme (her 5 yılda) Pratik Sınav Soru Temel ve uzmanlık eğitimlerinin yarı süresi. Cem Sıvacı

ARAÇ SÜRÜCÜLERİN EĞİTİMİ p SINAVLAR VE SRC 5 BELGESİ SAHİBİ OLMA ZORUNLULUĞU Yukarda bahsi geçen temel ve uzmanlık eğitimlerini alan sürücüler, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca düzenlenecek sınava tabi tutulur ve başarılı olanlara SRC 5 belgeleri verilir. SRC 5 belgesinin geçerlilik süresi 5 (beş) yıldır. p SRC 5 BELGESİNİN YENİLENMESİ SRC 5 belgesi sahibi sürücüler, belgelerinin geçerlilik süresinin bitiminden önceki 6 (altı) ay içinde yenileme eğitimine katılır ve bu eğitimler sonunda Bakanlık tarafından düzenlenecek sınavda başarılı olmaları halinde, mevcut belgenin geçerlilik tarihinin bitiminden itibaren 5 yıl süreyle geçerli olmak üzere yeni SRC 5 belgelerini alırlar. p YENİLEME EĞİTİMİ Yenileme eğitim programlarının süresi, temel ve uzmanlık eğitimlerinin yarı süresi kadar olacak, 2 günden az olmayacaktır. Cem Sıvacı

TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇLAR VE TAŞIMA ÜNİTELERİ

TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇLAR ADR’ye taraf ülkelerin silahlı kuvvetlerine ait veya silahlı kuvvetlerin emri altındaki araçlar dışında kalan motorlu taşıtlar, mafsallı araçlar, römorklar ve yarı römorklar kapsamındaki tehlikeli mal taşımacılığında kullanılan kapalı araç, açık araç, örtülü araç, tanker ve tüplü gaz tankerleri, “araç” olarak adlandırılırlar. Tehlikeli mal ile yüklü olan araçlar hiçbir durumda birden fazla sayıda römork (veya yarı römork) içeremez. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇ TİPLERİ : p p p EXII / EXIII tipi araçlar : Patlayıcı Maddeler ve nesnelerin taşınmasında kullanılan araçlardır. FL tipi araçlar : Yanıcı sıvıların sabit tanklar, sökülebilir tanklar, tank konteynerler ve portatif tanklarda taşınmasına, Yanıcı gazların sabit tanklar, sökülebilir tanklar, tank konteynerler, portatif tanklar veya ÇEGK (Çok Elemanlı Gaz Konteynerler) ve tüplü gaz tankerlerinde taşınmasına yönelik araçlardır. OX tipi araçlar : Yakıcı maddelerin sabit tanklar, sökülebilir tanklar, tank konteynerler veya portatif tanklarda taşınmasına yönelik araçlardır. AT tipi araçlar : , Tehlikeli maddelerin sabit tanklar, sökülebilir tanklar, tank konteynerler, portatif tanklar veya ÇEGK’lar ve tüplü gaz tankerlerinde taşınmasına yönelik, EX/III, FL, OX, ÇEGK haricindeki araçlardır. MPÜB (Mobil Patlayıcı Üretim Birimleri) : Patlayıcı olmayan tehlikeli maddelerden patlayıcı üretmek için kullanılan bir ünite veya bir üniteye yerleştirilmiş düzenektir. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN TAŞIMA ÜNİTELERİ : Sabit Tank (Fixed Tank) : Bir araca kalıcı olarak eklenmiş, 1000 lt. ’den fazla kapasiteye sahip tanklardır. Sökülebilir Tank- Tanker (Demounted Tank) : Sabit tanklar dışındaki, portatif tank, tank konteyner veya akülü bir aracın bir parçası veya kapasitesi 450 lt. ’den fazla olan ÇEGK’lardır. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇ TİPLERİ : Portatif Tank (Portable Tank) : p Yapısal teçhizatı çıkarılmadan doldurulabilen/boşaltılabilen, gövdesinin dışında dengeleme elemanlarına sahip, dolu olduğunda kaldırılabilen, bir araca yüklenebilecek şekilde tasarlanmış, gazların taşınmasında kullanıldığında kapasitesi 450 lt. ’den fazla olan tanklardır. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇ TİPLERİ : Tank Konteyner (Container Tank) : p Bir gövde ve teçhizat parçalarından oluşan, gaz, sıvı, toz veya granül maddelerin taşınmasında kullanılan, gazların taşınmasında kullanıldığında kapasitesi 0, 45 m 3 (450 lt. )’den fazla olan taşıma tankıdır. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇ TİPLERİ : ÇEGK-Çok Elemanlı Gaz Konteyner (Multiple- Element Gas Container) p Bir manifold (boru/cihaz) ile birbirine bağlı silindirler, tüpler, basınç varilleri silindir demeti (şasi) ve gazların taşınmasına yönelik kapasitesi 450 lt. ’den fazla olan tanklar gibi elemanlar içeren ve bir yüzeye tutturulmuş olan birimdir. Cem Sıvacı

ADR’YE GÖRE TEHLİKELİ MALLARIN TAŞINMASINDA KULLANILAN ARAÇ TİPLERİ : Tüplü Gaz Aracı (Battery wehicle) : p Bir manifoldla birbirine bağlı silindirler, tüpler, basınç varilleri silindir demeti (şasi) ve gazların taşınmasına yönelik kapasitesi 450 lt. ’den fazla olan tanklar gibi elemanlar içeren ve bir taşıma aracına kalıcı olarak sabitlenmiş taşıttır. Cem Sıvacı