TAALGESCHIEDENIS DT JAAR 1 2016 2017 PERIODE 3

TAALGESCHIEDENIS DT JAAR 1, 2016 -2017, PERIODE 3 CW 7: Modern Nederlands + het Nederlands van de toekomst

DOELEN VAN DIT COLLEGE Aan het einde van dit college kun je: beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen; een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen; de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten; beargumenteren hoe het Nederlands zich zou kunnen ontwikkelen. 2

MODERN NEDERLANDS 1. 2. 3. 4. Standaardisering en ontstandaardisering Taalverandering in de 19 e en 20 e eeuw Spellingstrijd Nederlands van de toekomst 3

1. STANDAARDISERING EN ONTSTANDAADISERING 16 e eeuw: aanzet tot standaardisering 17 e eeuw: standaardschrijftaal ontstaat 18 e eeuw: normen standaardtaal verspreiden zich 19 e eeuw: standaardtaal wordt spreektaal bovenlaag 20 e eeuw: standaardtaal wordt algemene spreektaal late 20 e eeuw: einde van de standaardtaal 4

2. TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW Een paar voorbeelden: opkomst van 'jullie' opkomst en ontwikkeling van 'u' opkomst van 'hun' als onderwerp (1911) strijd tegen het Duits (vroege 20 e eeuw) Engelse leenwoorden (na 1945) straattaal Poldernederlands Gooise r "de op een na laatste" "een jongetje die" "meer gezellig" 5

2. TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW: "HUN HEBBEN" filmpje You. Tube t/m 4. 35, dan verder bij 5. 55 tot 7. 15 samen kijken, zelf thuis de rest Interview met Hans Bennis uitdelen. 6

2. TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW: "HUN HEBBEN" 7

3. SPELLINGSTRIJD Nieuw: mensen die de spelling willen beschrijven en voorschrijven. Reader: artikelen met de chronologie hiervan. 8

4. HOE GAAT HET NEDERLANDS ZICH ONTWIKKELEN? De hoofdvraag vandaag: Hoe ga die Nedelans van vedaag zich ontwikkel? 9

4 A. TAALINTERNE ONTWIKKELINGEN (1) Wat gebeurde er ook al weer met de klemtoon in het vroege Germaans? § Die ging naar de eerste lettergreep! En welke consequentie had dat? § De onbeklemtoonde lettergrepen aan het einde van een woord werden steeds slordiger uitgesproken. 10

4 A. TAALINTERNE ONTWIKKELINGEN (1) Voorbeelden: Oudnederlands Middelnederlands Nieuwnederlands strata strate straat enda ende en thoesternoessi duusternisse duisternis ik givo ik geve ik geef 11

4 A. TAALINTERNE ONTWIKKELINGEN (1) Wat zou er kunnen gebeuren met de volgende woorden? a. b. c. d. waarde, nomade, schade, hinde, gedachte rode wijn, ruime kleding, dikke pech wij lopen, wij zitten, wij springen, wij dansen de mensen, de dingen, de stoelen 12

4 A. TAALINTERNE ONTWIKKELINGEN (2) Hij loech -> hij lachte Hij biek -> hij bakte Hij ron -> hij rende Hij dorst -> hij durfde verried -> hij verraadde molk -> hij melkte zwoer -> hij zweerde Hij blinkte, ervaarde, scheerde? Hij vraagde, loopte, spreekte? 13

4 B. TAALOVERSTIJGENDE ONTWIKKELINGEN Vereenvoudigen van medeklinkercombinaties Wegvallen van moeilijke klanken (tongpunt-r) Wegvallen naamvalsverschil 14

4 C. TAALEXTERNE ONTWIKKELINGEN Wat beïnvloedt het succes van een vernieuwing? Prestige, frequentie, attitude. Het Afrikaans scheidt zich af van het Nieuwnederlands (1925) Dialectrenaissance (jaren zeventig 20 e eeuw) Informalisering (na WOII). --> Jongerentaal, Wilbert Spooren (VU) 15

4 C. TAALEXTERNE ONTWIKKELINGEN Wat beïnvloedt het succes van een vernieuwing? Prestige, frequentie, attitude 16

4 C. TAALEXTERNE ONTWIKKELINGEN Wat beïnvloedt het succes van een vernieuwing? Prestige, frequentie, attitude 17

GESCHIEDENIS EN TOEKOMST dialogen 18

DOELEN VAN DIT COLLEGE Aan het einde van dit college kun je: beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen; een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen; de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten; beargumenteren hoe het Nederlands zich zou kunnen ontwikkelen. 19