TAALGESCHIEDENIS DT JAAR 1 2015 2016 PERIODE 3

TAALGESCHIEDENIS DT JAAR 1, 2015 -2016, PERIODE 3 College 6: Modern Nederlands

DOELEN VAN DIT COLLEGE Aan het einde van dit college kun je: beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen; een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen; de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten; de voornaamste spellingshervormers en hun ideeën opnoemen; uitleggen wat de dialectrenaissance is; uitleggen hoe het Afrikaans zich van het Nederlands heeft afgescheiden; de Vlaamse en Friese taalstrijd kort omschrijven.

MODERN NEDERLANDS Standaardisering en ontstandaardisering Taalverandering in de 19 e en 20 e eeuw Spellingstrijd Dialectrenaissance Afscheiding van het Afrikaans Taalstrijd in Vlaanderen en Friesland

STANDAARDISERING EN ONTSTANDAADISERING 16 e eeuw: aanzet tot standaardisering 17 e eeuw: standaardschrijftaal ontstaat 18 e eeuw: normen standaardtaal verspreiden zich 19 e eeuw: standaardtaal wordt spreektaal bovenlaag 20 e eeuw: standaardtaal wordt algemene spreektaal late 20 e eeuw: einde van de standaardtaal

TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW Een paar voorbeelden: opkomst van 'jullie' opkomst en ontwikkeling van 'u' opkomst van 'hun' als onderwerp (1911) strijd tegen het Duits (vroege 20 e eeuw) Engelse leenwoorden (na 1945) straattaal Poldernederlands Gooise r "de op een na laatste" "een jongetje die" "meer gezellig"

TAALVERANDERING IN DE 19 E EN 20 E EEUW: "HUN HEBBEN"

SPELLINGSTRIJD Arnold Moonen, Nederduitsche spraekkunst (1706): § fonetisch principe: § § § ik (niet 'ick') huis, graf (niet 'huiz', 'grav') vrede (niet 'vreede') zee (niet 'ze') maen (niet 'maan') vrou, eeu (niet 'vrouw', 'eeuw')

SPELLINGSTRIJD Matthijs Siegenbeek, eerste officiële spelling (1804) § noten / genooten § mooi / mooijer § licht / ligt Jan Frans Willems, alternatieve spelling Vlaanderen (1844) § kaes, ryden, vuer De Vries & Te Winkel, 1883 § ligt -> licht, koninglijk -> koninklijk Marchant, 1934 § zoo -> zo, mensch -> mens Woordenlijst der Nederlandse Taal (1954) Taalunie, 1995 ('pannenkoek'), 2006 ('paardenbloem')

DIALECTRENAISSANCE In de 20 e eeuw verliezen veel dialecten hun functie. Regiolect wordt de nieuwe spreektaal. 1971: Kerkradeproject Vanaf jaren 70: dialectrenaissance Jaren 90: Nedersaksisch, Limburgs, Zeeuws 'nieuwe talen'

AFSCHEIDING VAN HET AFRIKAANS

TAALSTRIJD IN VLAANDEREN EN FRIESLAND Verenigd Koninkrijk, taalpolitiek Willem I (1815) Belgische opstand (1830) Taalstrijd, loopt uit in Gelijkheidswet (1898) Opdeling in taalgebieden (1962) Voerstreek, Rand, BHV Kneppelfreed (1951) Fries toegestaan als voertaal op school (1955) Fries toegestaan in de rechtszaal (1956) Fries verplicht schoolvak (1980, 1994) 'Fan geunst nei rjocht' (1985) Brummelkamp, NS, belastingdienst

DOELEN VAN DIT COLLEGE Aan het einde van dit college kun je: beschrijven hoe het proces van standaardisering en ontstandaardisering van het Nederlands is verlopen; een paar vernieuwingen in het Nederlands van de 19 e en 20 e eeuw noemen; de discussie over 'hun' als onderwerp rationeel samenvatten; de voornaamste spellingshervormers en hun ideeën opnoemen; uitleggen wat de dialectrenaissance is; uitleggen hoe het Afrikaans zich van het Nederlands heeft afgescheiden; de Vlaamse en Friese taalstrijd kort omschrijven.

VOLGENDE WEEK Volgende week gaan we kijken naar het Nederlands vandaag de dag en proberen we te voorspellen hoe de taal er in de toekomst uit zal zien.