Eddy Gerretsen 40 jaar Bouw Akoestiek 40 jaar

Eddy Gerretsen 40 jaar (Bouw) Akoestiek

40 jaar (Bouw) Akoestiek • hoe het begon • hoe het was en is • hoe het zal worden • slotopmerkingen 2 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het begon studie in Delft • 48 jaar geleden met Natuurkunde gestart • al gauw in studentenhuis De Bolk, andere spoorzijde vaak lang wachten, maar er werd gewerkt aan een viaduct • nu verdwijnt het viaduct en komt er een tunnel: Paul de Vos verhaalt over treinperikelen 3 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het begon studie in Delft • tijdens de bouw op De Bolk • laag frequent geluid en trillingen van heien en treinen kamerindeling aangepast; akoestische interesse gewekt? • later verhuist naar de Staalbouw: • licht, staalframe bouwsysteem geen geluidhinder (? ), wel windhinder ! • Wist toen niet dat dit nu speerpunten van TNO onderzoek zijn, Sven Lentzen vertelt er meer over 4 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het begon studie in Delft • koos voor afstuderen de werkgroep Akoestiek van • • • prof. Kosten en dr. van Wulfften Palthe kandidaats-onderwerp betrof zaalakoestiek: werkt het velum in de Aula voldoende als klankkaatser (april 1969) afstudeeer onderwerp betrof luistercomfort (oktober 1970) meen dus te mogen zeggen dat ik vandaag 40 jaar in de Akoestiek werkzaam ben en een bijdrage heb gegeven aan enkele ontwikkelingen • daarna nooit meer wat aan zaalakoestiek gedaan, mooi dat Renz van Luxemburg u en mij zal bijpraten 5 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het begon start bij TNO - TPD • in 1971 aangenomen als ‘prullebak’ bij Geluidwering, sinds dien veel leuke, wisselende onderwerpen • geluidoverdracht buiten, stille bussen, beoordeling industriegeluid, uitlaatdempers, meetmethoden, moto-cross, band-wegdekgeluid, …. • kan hier alleen enkele hoogtepunten aanstippen, maar vrijwel bij alle onderwerpen vormt rekenen / modelleren een belangrijk onderdeel 6 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was motto Er is niets zo praktisch als een goed rekenmodel vrij naar Manfred Heckl 7 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was uitlaatgeluid – modelleren en dempers optimaliseren 1972 – 1990 Uitlaatgeluid schepen, locomotieven, bussen, industriële installaties en …. . . recent compressoren! 8 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was geluidoverdracht buiten – modelleren 1975 -1980 invloed bodem, wind, schermen - eerste berekeningen op PDP-8 9 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was geluidoverdracht buiten – modelleren dikke zwarte lijn lage bron boven grasland nu zelfde beeld 10 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was geluidoverdracht buiten – modelleren nu net zo makkelijk met meewind en bij complexe geometrie 11 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was motocross – dempers, meetmethoden, geluidoverdracht 1984 -1987 • geluidoverdracht beperken • relevante emissiemeetmethode • bronmaatregelen: dempers 12 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was band-wegdekgeluid – interactie modelleren 1995 -2005: TRIAS, Kropp’s model als uitgangpunt 2 D Excitation V W F s band Structure-borne sound air-pumping 13 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was band-wegdekgeluid – wegdek modelleren empirisch model vanuit zeefkromme en bindmiddel > porositeit, structuur factor, stromingsweerstand : absorption model Zwikker/ Kosten / Hamet • empirisch model vanuit productieproces, zeefkromme en bindmiddel : textuur 14 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was ‘bij toeval’ ook Bouwakoestiek • begon in 1971 bij Jan Kramer op de kamer, verantwoordelijk voor de Bouwakoestische metingen • Jan Tukker werkte al aan rekenmodel geluidoverdracht, maar het model was niet reciprook en dat moest wel! • daarover veel discussie op Jan’s (en dus mijn) kamer • ik moest me er op den duur wel mee bemoeien, en zo is’t gekomen 15 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - de rode draad door 40 jaar • vanaf 1972 meewerken aan normen en praktijkrichtlijnen in NEN-cie met G. J. Kleinhoonte- van Os, later ook internationaal • na verschijnen Bgg en Bouwbesluit gewerkt aan opzet voor een nieuwe versie van NEN 1070 • vanaf 1972 ook onderzoek naar rekenmodellen voor SBR en VROM • Europese normalisatie vanaf 1989 als gevolg van de Richtlijn Bouwproducten (CPD) 16 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - effecten van geluid • buurgeluid minstens zo hinderlijk als verkeersgeluid • te weinig aandacht voor geluidhinder door buren • kwaliteitseisen feitelijk in 50 jaar nauwelijks aangepast 17 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - effecten van geluid typerende relatie voor alle bronnen door rekening te houden met broneigenschappen kwaliteitsklasse / rapportcijfer stap van 5 d. B 20% per klasse tot halvering % per klasse 18 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - kwaliteitsklassen NEN 1070: 1999 +10 >50% beoordelings niveau d. B(A) gewenste kwaliteit 25 - 50% 0 10 - 25% 5 - 10% -10 luchtgeluid contactgeluid buitengeluid installatiegeluid wettelijk minimum 5 4 <5% 3 2 goede basis kwaliteitsklasse woningen 1 kwaliteitsnummer 19 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - kwaliteitsklassen in Europa quality levels in Europe – courtesy of Birgit Rasmussen Ø komende vier jaar poging tot Europese harmonisatie: COST-action TU 901 en CEN/TC 126 WG 4 20 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - modelleren van geluidoverdracht • sinds 1994 onderzoek versterkt via leerstoel bij Bouwkunde TU-Eindhoven • met Heiko Martin ca. 30 afstudeerders en 2 promovendi 21 40 jaar (Bouw) Akoestiek • luchtgeluidisolatie tussen ruimten • contactgeluidisolatie tussen ruimten • geluidwering gevel • geluiduitstraling gevels • geluid van installaties • galm in gangen e. d. • rekenmodellen voor bouwelementen en totale overdracht 12 februari 2010

Hoe het was Bouwakoestiek - Europese activiteiten CEN/TC 126/WG 2 EN 12354: link tussen product en gebouw prestatie • airborne sound insulation part 1 - 2000 • impact sound insulation part 2 - 2000 • façade insulation (from outside) • façade radiation (to outside) part 3 - 2000 part 4 - 2000 • sound levels due to service equipment • sound absorption in rooms part 6 - 2003 part 5 - 2009 werken aan modellen maakte nieuwe product-meetnormen noodzakelijk: voorzetwanden, knooppunten, constructiegeluid installaties. . 22 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

The making of. . . EN 12354 23 40 jaar (Bouw) Akoestiek 1989 -2009 12 februari 2010

Hoe het was EN 12354 -1&2 – lucht- en contactgeluidoverdracht beschouw verschillende onafhankelijke overdrachtspaden totale overdracht is som van de deeloverdrachten elk pad: opwekking > knooppunt verzwakking > afstraling 24 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was EN 12354 -1&2 – lucht- en contactgeluidoverdracht • Trillingoverdrachtsverzwakking knooppunten: nieuwe grootheid Kij (vergelijkbaar met R voor elementen) • pas reciprociteit toe: afstraalfactor = instraalfactor > term verdwijnt! • globale aanpak door element demping te verwaarlozen: eenvoudige relaties voor elk overdrachtspad i > j 25 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was EN 12354 -1&2 – invoergegevens voor knooppunten voorbeelden van gemeten snelheidniveauverschillen in Nederland nu veel onderzoeken elders in Europa, vooral voor typische nationale bouwmethoden 26 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het was EN 12354 -5 – geluidniveaus door installaties • grote variatie in bronnen • aanstoting op meer manieren en meer punten • ontvangruimte niet altijd naast bronruimte • luchtgeluid in kanalen: methoden beschikbaar • luchtgeluid van bronnen: methoden te ontwikkelen • constructiegeluid bronnen: problematisch 27 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het is EN 12354 -5 – bronsterkte voor constructiegeluid • galmplaatmethode toegepast als in lab (EN 15657) bij beton vloer en lichte vloer • kracht niet algemeen genoeg: bronimpedantie en karaktersitiek vermogen bepalen (Wsc) 28 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het is EN 12354 -1&2 – toepassen bij lichte bouwsystemen element demping relevant Kij, effect i Kij, effect junction Kij, effect j meten en modelleren in detail (FEM, SEA) 29 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het is EN 12354 – stand van zaken • rekenmodellen zijn essentieel om bij nieuwbouw en renovatie woningen met akoestische kwaliteit te realiseren • EN 12354 levert hiervoor een Europees raamwerk en een gemeenschappelijke Europese Bouwakoestische taal • door een rekenmodel op te stellen wordt de behoefte aan product gegevens duidelijker en scherper omschreven • nu aandacht voor licht bouwen en installatiegeluid, hier helpt COST Action 0702 voor het Europees netwerken 30 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het is EN 12354 – exact of indicatief rekenen EN 12354 • er zijn diverse rekenmodellen op basis van EN 12354 waaronder BASluco en BASutil • ook voor de belangrijkste invoergegevens zijn er modellen ontwikkeld, zoals BASlab • naast nauwkeurige berekeningen vaak ook indicatieve berekeningen nuttig en op z’n minst illustratief voor te verwachten effecten: Excel-versie 31 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het zal worden voor jullie • bij TNO zal onderzoek naar geluid en trillingen in en rond gebouwen belangrijk blijven Susanne, Sven, Frans en anderen… succes er mee en … je weet me (straks) zo nodig te vinden • hoop dat ook bij de TU/e de wens om er goed aandacht aan te blijven gestalte kan gaan krijgen Heiko, Renz … waar wenselijk wil ik daarbij helpen • voor ‘leuke’ dingen blijf ik ook nog wel ‘benaderbaar’ waarschijnlijk als adviseur via Level Acoustics 32 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Hoe het zal worden voor mij • naar men zegt meer tijd voor …. • dankzij COST Actions nog verder afronden van EN 12354 en Europese kwaliteitsaanduiding gebouwen • nog een paar jaar bijdrage aan cursussen (o. a. Antwerpen) • meer tijd voor hobby: toneelspelen bij de Flits - Microtheater • meer tijd voor reizen en …. in 2012 met Marijke een half jaar genieten in een huisje op Sicilië! 33 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

Slotopmerkingen • TNO en collega’s bedankt voor de geboden mogelijkheden en werksfeer • “Samen bouwen aan de kennis en de hulpmiddelen om een geluidwering met een betere kwaliteit te kunnen realiseren” deed ik met plezier aan de TU/e bij FAGO/BPS • De vele relaties bedankt voor de vaak boeiende opdrachten en prettige samenwerking • Jammer dat overheid en TNO inmiddels onvoldoende het belang en nut erkennen van internationale normalisatie, wat betreft inhoud en nut van het netwerk 34 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010

tot slot nog één keer mijn stokpaardjes: 10 log = lg nu is het 2010. 02. 15: 00 Bedankt en tot ziens 35 40 jaar (Bouw) Akoestiek 12 februari 2010