SZ VE KMLK Prof Dr Ece KORKUT Sylem

SÖZ VE KİMLİK Prof. Dr. Ece KORKUT Söylem Çözümlemesi; Kimlik

“Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır. 1” Wittgenstein << die Grenzen meiner Sprache sind die Grenzen meiner Welt >>, Ludwig Josef Johann Wittgenstein (1889 -1951) 2

Söylem nedir? Sarfati’den özetleyecek olursak (2001: 14, 15) • Söylem, konuşan özne tarafından üstlenilerek, sözlü ya da yazılı biçimde harekete geçirilen dildir. • Benveniste’e göre, hiçbir öznenin konuşmadığı izlenimi veren “anlatı”nın tersine, söylem, konuşan öznenin (ben) sözcelem durumunu (şimdi-burada) gösterir. 3

Söylem nedir? • Maingueneau’ya göre söylem, belli bir toplumsal veya ideolojik konumdan hareketle (örneğin “feminist söylem”), sonsuz sayıda bir sözce bütünü oluşturmanın kurallarını belirleyen bir dizgedir. 4

Peki ya çözümleme nedir? “Bir dizgeyi, onu oluşturan altdizgelere ayırıp bunlar arasındaki işlevsel ilişkileri araştırarak inceleme, bu yolla dizgeyi tanımaya çalışma yöntemidir. ” (TDK) 5

Söylem Çözümlemesi Türleri • • Tutarlılık – Tutarsızlık Bağdaşıklık Konuşan Ben – Dinleyen Sen Kimlik Rol Statü – Konum (Pozisyon) – Konumlandırma Duruş 6

Söylem Çözümlemesi Türleri • • Sahneleştirme Hitap Özsunum – Mantık-söz – Duygulayım Habitus 7

Söylemlerde “Kimlik” Kavramı kişilik: (Fr. personnalité, İngilizce personality) Genel: bir kimseye özgü belirgin özellik, manevî ve ruhsal niteliklerinin bütünü, şahsiyet Toplumbilimi: bireyin toplumsal hayatı içinde edindiği alışkanlıkların ve davranışların bütünü (TDK, Büyük Türkçe Sözlük) 8

Söylemlerde “Kimlik” Kavramı kişilik: 1. bireyin, toplumsal çevresi içinde karşılaştığı ve edindiği izlenimlerle oluşturduğu davranış özelliği 2. bireyin ruhsal ve toplumsal tepkilerinin tümüne verilen ad 3. bir kimsenin kendine göre belirgin bir özelliği olması durumu (TDK, Bilim ve Sanat Sözlüğü) 9

Söylemlerde “Kimlik” Kavramı kimlik: (Fr. identité, İng. identity) Genel: toplumsal bir varlık olarak insana özgü olan belirti, nitelik ve özelliklerle, birinin belirli bir kimse olmasını sağlayan şartların bütünü (TDK) 10

Söylemlerde “Kimlik” Kavramı 11

Söylemlerde “Kimlik” Kavramı 12

Kişisel Kimlik Kişisel kimlik, “bir bireyin, varlığının farklı anlarında ‘aynı’ kalan özellik”tir. (Charaudeau 2002: 209) 13

Kişisel Kimlik Türleri: • Psikososyal Kimlik Dışsal • Söylemsel Kimlik İçsel • Konumlanma Kimliği 14

15

Kimlik Tanımlamaları Örnekleri: • Din üzerinden kimlik tanımı (Müslüman’ım, Hıristiyan’ım, Yahudi’yim…) • Milliyet üzerinden kimlik tanımı (Türk’üm, Çerkes’im, Arap’ım…) • Meslek üzerinden kimlik tanımı (memurum, iş adamıyım, esnafım, öğretmenim…) • Cinsiyet üzerinden kimlik tanımı (ev hanımıyım, anneyim, babayım, kadınım, erkeğim…) 16

Ortak Kimlik: Ortak kimlik, bireyin, kendisinin belli bir grubun nitelik ve değerlerine ait olma isteği ve niyetiyle ortaya çıkar. 17

Ortak Kimlik: “Bir grup için ortak bir kimlik oluşturma, öncelikle bu gruba dayatılan baskılara karşı kendini koruma gereksinimine cevap verir; ama aynı zamanda da, kendi var olma projesine özerk bir tanım getirme talebi ve toplumsal alanda tanınma gereksinimlerine cevap verir. ” (Wittorski 2008: 196) 18

Ortak Kimlik Kullanımına Örnek: 19

Söylemsel Kimlik: Söylem çözümlemesinde, kişisel kimlik, toplumsal kimlik, ortak kimlik gibi çeşitli türden kimlikler hep söylemsel kimlikle bağlantılı olarak açıklanır. 20

Söylemsel Kimlik: Örneğin; “ben ne dersem o olacak” ve “fikirlerini kendine sakla” sözcelerini söyleyen bir öğretmen (toplumsal kimlik), bu söylemiyle otoriter öğretmen, hoşgörüsüz öğretmen, iletişime kapalı öğretmen (söylemsel kimlik) olarak değerlendirilebilir. 21

Semih Poroy; 16. 11. 2015, Cumhuriyet 13 -132 -048 / Turan ALP 23. 10. 2017 22