SOCIJALNOEMOCIONALNI RAZVOJ Socijalna sredina kao prirodna sredina za

SOCIJALNO-EMOCIONALNI RAZVOJ

Socijalna sredina kao prirodna sredina za dijete Socijalni odnosi natopljeni emocionalnim značenjima Prvi paradoks razvoja (potreba za komunikacijom i nedostatak komunikativnih sredstava Socijalni razvoj - proces preobražaja djeteta od biološkog u socijalno (društveno) biće Emocionalni razvoj – usvajanje, diferencijaciju, transformciju emocija i regulaciju osjećanja u okviru interakcija koje dijete ostvaruje sa drugim ljudima

Rana socijalna interakcija Situaciono- praktična komunikacija: Ø A. Afektivna Ø B. Kognitivna Preobražaj djeteta od biološkog u socijalno biće

Afektivna komunikacija (prenošenje i razmjena osjećanja) - signalni sistem bebe: apelativna i ekspresivna funkcija - afektivna simbioza - asimetrična/jednosmjerna komunikacija (I etapa) - simetrična, dvosmjerna komunikacija (II etapa) - “kompleks živosti” - komunikacija stvarna razmjena zajedničkih značenja (III etapa)

Kognitivna komunikacija (prenošenje i razmjena poruka /značenja o okolini) - jednosmjerna ili asimetrična komunikacija (I etapa) - majka komunicira kognitivne sadržaje - dijete reagje povećanim nivoom budnosti - simetrična, dvosmjerna komunikacija (II etapa) - razmjena zajedničkih značenja (III etapa)

Afektivno vezivanje Etološka teorija Džona Bolbija (Bowlby) Od psihoanalize do biologije “Afektivna vezanost predstavlja dimenziju emocionalnog života pojedinca koja se po svojim karakteristikama razlikuje od drugih afektivnih veza” (Ainsworth). Bolbi: potreba za emocionalnim vezivanjem je primarna, biološki pre-determinisana urođena potreba djeteta za traženjem blizine i zaštite od drugih ljudi koji o njemu brinu (majke).

Zoopsihološki izvori Klasična istraživanja iz 1950. -ih (Harry Harlow) Eksperiment: - mladunčad rezus majmuna - dvije surogat „majke“: žičana (opremljena bočicom za mlijeko) i plišana (mekana, krznena, koja nije imala mlijeko) - mladunčad nakon kratkog uzimanja mlijeka od žičane „majke“ svo vrijeme provode kod krzenene „majke“ - u situaciji opasnosti mladunče ne traži zaštitu od objekta koji hrani, već od krznene „majke“ koja pruža toplinu i sigurnost - Zaključak Harloua: ljubav se ne zasniva na procesu dobiti od hranjenja, već postoji primarna potreba za traženjem blizine sa majkom i ta potreba ima jasnu i jaku adaptivnu funkciju zaštite od napadača.

Adaptivni signalni sistem Komponente emocionalne vezanosti: Komponente Indikatori Traženje blizine Prilaženje, ostajanje u blizini, ostvarivanje kontakta Baza sigurnosti Baza iz koje se dijete uključuje u istraživačko ponašanje Sigurno utočište Traženje utjehe, mira, podrške, ohrabrenja ili pomoći Separacioni protest Pružanje otpora uz uznemirenost zbog odvajanja

Kriterijumi procjene kvaliteta emocionalne vezanosti: - reakcija na odvajanje - specifičan obrazac uspostavljene veze (stil afektivnog vezivanja)

Faze u razvoju emocionalne vezanosi Pre-vezujuća faza- prva 3 mjeseca Nediskriminativna faza-3 -7. mjesec Diskriminativna vezanost- 7 -8. mjesec Multipla vezanost-nakon 9. mjeseca (Šafer i Emersonova)

Oblici emocionalne vezanosti Meri Ejnsvort – studija u Ugandi, kvalitet dijadnih odnosa Tri kategorije djece Senzitivnost majke

Test reakcije na stranca Laboratorijska procedura posmatranja u 8 koraka (različitih epizoda) Tri ključna elementa uključena u procjenu: Ø Reakcija na odvajanje Ø Reakcija na stranu osobu Ø Reakcija na povratak majke

Test reakcije na stranca Epizoda Trajanje Opis 1 1 minut Majka, dijete i ispitivač su zajedno u sobi 2 3 minuta Majka i dijete su sami 3 3 minuta Stranac se pridružuje majci i djetetu 4 3 minuta Majka napušta prostoriju i dijete ostaje sa strancem 5 3 minuta Majka se vraća, a stranac napušta sobu 6 3 minuta Majka odlazi i dijete ostaje samo 7 3 minuta Vraća se stranac 8 3 minuta Majka se vraća, a stranac odlazi

Stilovi/oblici emocionalne vezanosti 1. Sigurna vezanost 2. Izbjegavajuća-nesigurna vezanost 3. Nesigurna-ambivalentna vezanost 4. Dezorganizovana vezanost

Poremećaji emocionalne vezanosti Sindrom institucionalizacije – afektivno lišavanje Sindrom hospitalizacije – separacija Tri faze pri odvajanju od majke: - aktivni protest - faza očajanja - faza ravnodušnosti i afektivnog odvajanja

Kvalitet odnosa odrasli dijete Posledice neizgradjenog obrasca sigurne emocionalne vezanosti: - Ugrožene kasnije relacije - Neki psihijatrisjski fenomeni: ptsp, poremećaj kontrole, - Maloljetničko prestupništvo

Dječje emocije Šta su emocije? Emocija je uzbuđeno stanje organizma izazvano subjektivno značajnim stimulusom ili situacijom na koju on usmerava aktivnost. Emocije se ispoljavaju na fiziološkom, doživljajnom i ponašajnom planu (Sroufe, 1996).

Osnovne odlike emocija Emocionalni (afektivni) ton; Intenzitet; Trajanje Afekat - emocionalni doživljaj koji se naglo javlja, ima veliki intenzitet, buran tok, praćen je izrazitim tjelesnim i psihičkim promjenama. Raspoloženje je osjećanje relativno slabog intenziteta koje dugo traje i nema naglog početka. Postoje razlike među ljudima u pogledu sklonosti ka doživljavanju pojedinih raspoloženja koje predstavljaju dio razlika u temperamentu. Sentiment – složena, stečena i relativno stabilna struktura koja obuhvata različite emocije i stavove usmjerene na određeni objekat, osobu, ili pojavu (patriotizam, religiozno osjećanje, roditeljska ljubav).

Osnovne emocije 1) Rano se javljaju tokom ontogeneze 2) Zajedničke su ljudima i nekim životinjskim vrstama 3) Univerzalne su (javljaju se u svim kulturama) 4) Imaju specifičnu fiziološku osnovu

Dečje emocije Primarne (osnovne) emocije su urođene Primarne emocije (po Votsonu) Emocija Draž Reakcija STRAH Izmicanje podloge, jak zvuk Gubljenje daha, jak plač, trzanje LJUBAV Nježno milovanje osjetljivih zona Opuštanje, protezanje, gukanje GNIJEV Sputavanje pokreta Produženi plač, pokreti čitavog tijela

Vrste primarnih emocija (proširena lista) Strah – reakcija na opasnosti ili pretnje Gnijev – reakcija na osujećenja dolaženja do cilja Gađenje – reakcija na draži ili situacije koje se doživljavaju kao neugodne i neprihvatljive za unošenje u organizam Iznenađenje – reakcija na iznenadno uvedenu, uglavnom vizuelnu draž) Tuga – reakcija na gubitak objekta koji ima vrednost za osobu Radost – reakcija na svaki dobitak i ostvarenje postavljeno cilja

Diferencija emocija K. Bridžes

Karakteristike dječjih emocija 1. Naglo se javljaju (nedostatak emocionalne kontrole) 2. Kratkotrajne, brzo se smjenjuju (zavisne od promjene spoljašnje situacije) 3. Površinske (poseban fiziološki sklop - angažovanje poprečno-prugastih mišića) 4. Intenzivne (nisu plitke i površne)

Emocionalno sazrijevanje Izgradnja novih i složenijih emocija povezane sa razvojem svijesti o sebi i ukupnim mentalnim napredovanjem (ljubomora, ponos, stid, krivica, zbunjenost) Da li je strah od zmije urođen?

Emocionalna transformacija Emocionalna ekspresija/stilizacija ekspresije Emocionlni stil

Socijalizacija emocija Regulacija emocija Emocionalna reaktivnost Razumjevanje emocija Razvoj samovrednovanja

Regulacija emocija – prepoznavanje, diferencija i reagovanje u skladu sa očekivanjima okoline Emocionalna kontrola – inhibicija i uzdržavanje od odgovora na provocirajući stimulus Ekstrinzični i intrizični procesi

Emocionalna reaktivnost – strategije u reagovanju na subjektivno važne događaje

Socijalnost i socijabilnost djeteta Vertikalni Horizontalni odnosi - istraživanje: povezanost kvaliteta emocionalne vezanosti dijete majka i socijalizacije prirodne agresije

Šarlota Biler – kategorije ranog socijalnog ponašanja: - Socijaln slijepo - Socijalno zavisno - Socijalno nezavisno ponašanje

Socijalnost – spontana želja za druženjem sa drugima Socijabilnost – sposobnost da se prilagođavamo jedni drugima

Podrška socio-emocionalnom razvoju i emocionalno podučavanje: - roditelji koji njeguju filozofiju podržavanja emocija - filozofija eliminacije emocija - laissez-faire filozofija

Preporuke roditeljima Biti svjestan dječijih emocija i dobro ih osluškivati Shvatiti emocionalne trenutke kao “magične” i kao priliku za intimnost i podučavanje Slušati sa saosjećanjem i odobriti osjećanje djeteta Pomoći djetetu da imenuje svoje emocije Uz postavljanje granica, pomoći djetetu da riješi problem koji ga muči