Savremena radijska industrija Prvi zakoni u oblasti radio

Savremena radijska industrija

Prvi zakoni u oblasti radio -difuzije • 1912 – SAD – Zakon o radiju prema kojem Ministarstvo trgovine izdaje dozvole za korišćenje radio-frekvencija. • Novi Zakon o radiju je usvojen 1927. godine i osnovana je Federal radio commission • 1934 - Federal radio commission transformisana u Federal communications commission • Od 1995. godine Communication Act utiče na monopol na tržištu. • Jedan medijski konglomerat može posjedovati osam stanica na velikim radiodifuznim tržištima i pet na malim.

Regulacija na savremenom tržištu • International Telecommunication Union – međunarodni nivo • SAD- Federal Communications Commission • Britanija – Office of communication • Crna Gora- Agencija za elektronske medije

Promjene na savremenom tržištu • • • Privatizacija medijskih organizacija Liberalizacija vlasništva Komercijalizacija Opadanje značaja javnih servisa Digitalizacija Konvergencija

Vrste emitera • • • Državni radio Javni radio Komercijalni Community radio Alternativni/piratski Nada Zgrabljić Rotar

Radijsko tržište u Crnoj Gori • Na crnogorskom medijskom tržištu imamo dva nacionalna javna emitera, 14 lokalnih javnih, 40 komercijalnih i 2 neprofitna.

Javni radio • 1926 – BBC postaje javni servis transformacijom British Broadcasting Company u British Broadcasting Corporation • Javni servis je medij osnovan, finansiran i kontrolisan od strane javnosti. • “Medij bi trebao da pruža nepristrasne informacije, na osnovu kojih bi građani mogli sami da donose odluke; da predstavlja izraz nacionalnog konsenzusa u pitanjima morala i ukusa; da kvalitetu proizvoda uvijek daje prednost nad ostvarivanjem profita“. Prvi generalni direktor radija BBC Džon Rit

Javni radio • • • Osam načela na kojima počiva javni radio Dostupnost • Koncept javnog radija se zasniva na univerzalnosti, različitosti, uređivačkoj nezavisnosti, društvenoj odgovornosti, kvalitetu i javnom finansiranju. Univerzalnost plaćanja Proizvodnja i emitovanje kvalitetnog programa Univerzalnost obraćanja Briga za manjine Nacionalni identitet i zajedništvo Autonomija Urednička sloboda • Denis Mc. Quail

Crnogorski javni servis • Crna Gora je dobila odličan zakonodavni okvir koji je garantovao javnom emiteru nezavisnost 2002. godine. • Usvajanju prvih medijskih zakona prethodilo je formiranje radne grupe na čelu sa Republičkim sekretarijatom za informacije. Važnu ulogu u ovom procesu imale su međunarodne organizacije Savjet Evrope, OEBS, IREX, Evropska agencija za rekonstrukciju. Pored međunarodnih eksperata u radnoj grupi učestvovali su predstavnici Vlade, crnogorskog civilnog sektora, strukovnih udruženja, državnih i privatnih medija Nakon 11 -mjeseci rada i konsultacija usvojeni su sljedeći zakoni: Zakon o medijima, Zakon o javnim radio-difuznim servisima “Radio Crne Gore” i “Televizija Crne Gore” i Zakon o

Zakonska regulativa • Zakon o elektronskim medijima i Zakon o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore regulišu rad javnih i komercijalnih emitera. • Član 73 Zakona o elektronskim medijima pravi razliku između nacionalnog javnog emitera čiji je osnivač država, regionalnog javnog emitera koji nastaje ujedinjavanjem više jedinica lokalne samouprave i lokalnog javnog emitera (jedinica lokalne samouprave).

Obaveze RTCG u pogledu programskog sadržaja • RTCG je dužna da proizvodi i emituje programske sadržaje koji društveno integrišu pojedince, grupe i zajednice; pružaju informativni, kulturni, obrazovni, naučni, sportski i zabavni program; omogućuju otvoreno i slobodno izražavanje različitih mišljenja i stavova po pitanjima od javnog interesa; emituje programe namjenjene djeci i mladima, pripadnicima manjinskih naroda, licima sa invaliditetom, socijalno ugroženima i drugim specifičnim grupama; njeguju crnogorski nacionalni i kulturni identitet, kao i kulturni i etnički identitet manjinskih naroda, podstiču crnogorsku kulturnu baštinu, odražavaju različita religijska uvjerenja u društvu; poštuju demokratske standarde i ljudska prava; promovišu vrijednosti građanskog društva; izvještavaju u skladu sa profesionalnim standardima o događajima u zemlji i svijetu; informišu javnost o životnim problemima različitih struktura društva; promovišu značaj ekologije Crne Gore; pružaju informaciju o pitanjima koja se tiču zdravlja ljudi, zaštite imovine, kulturnih dobara i životne sredine; obezbeđuju produkciju crnogorskih kinematografskih i audiovizuelnih djela; u vrijeme predizborne kampanje omogućuju ravnopravno predstavljanje političkih stranaka. • Član 9 Zakona o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore

Programski sadržaj za 2014. godinu

Finansiranje javnih emitera • Javni servis se finansira “iz dijela opštih prihoda budžeta Crne Gore, proizvodnjom i emitovanjem reklamnih sadržaja; proizvodnjom i prodajom audiovizuelnih djela (emisija, filmova, serija i dr. ) i nosača zvuka i slike, koji su u interesu javnosti; iz sponzorstva programskih sadržaja; organizovanjem koncerata i drugih priredbi; iz budžeta Crne Gore; iz drugih izvora, u skladu sa zakonom”. Član 15 Zakona o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore iz 2008. godine

• “Budžetom Crne Gore, odnosno budžetom jedinice lokalne samouprave obezbjeđuje se dio finansijskih • sredstava za ostvarivanje Ustavom i zakonom zajemčenih prava građana na informisanje, bez • diskriminacije, po osnovu programskih sadržaja koji su značajni za: • 1) ostvarivanje prava na javno informisanje i obavještavanje građana Crne Gore, ostvarivanje prava • pripadnika manjinskih naroda u Crnoj Gori i pripadnika drugih manjinskih nacionalnih zajednica i • crnogorskih zajednica u inostranstvu, • 2) ostvarivanje ljudskih i političkih prava građana i unaprjeđivanje pravne i socijalne države i civilnog • društva; • 3) razvoj kulture, nauke, obrazovanja i umjetnosti; • 4) očuvanje crnogorskog nacionalnog i kulturnog identiteta i kulturnog i etničkog identiteta manjinskih • naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica; • 5) podsticanje kulturnog stvaralaštva; • 6) informisanje lica oštećenog sluha i vida”. • Član 76 Zakona o elektronskim medijima

Oglašavanje • Član 92 Zakona o elektronskim medijima propisuje da trajanje oglašavanja kod javnih emitera ne smije prelaziti šest minuta po satu emitovanog programa, odnosno devet minuta oglasa i telešopinga po satu. Prema članu 93 komercijalnim emiterima je dozvoljeno oglašavanje u trajanju od devet minuta po satu, odnosno 12 minuta oglasa i telešopinga.

Prihodi javnog servisa Prihodi Budžet Ministarstvo kulture Marketing Ostali prihodi 2012 7. 152. 428 200. 000 1. 516. 847 467. 420 2013 7. 198. 449 200. 000 1. 416. 932 466. 580 2014 7. 767. 440 290. 000 1. 534. 752 837. 369 2015 12. 600. 000 150. 000 1. 141. 136 555. 051

Izmjene Zakona o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore • Prema članu 16 Zakona o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore iz 2008. godine država se obavezuje da izdvaja 1. 20 posto iz budžeta na godišnjem nivou u cilju finansiranja RTCG. • U oktobru 2014. godine Ministarstvo kulture je pokrenulo javnu raspravu o izmjenama Zakona o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore. Nacrtom je predviđena izmjena člana 16 stav 1 koji bi glasio “Iz budžeta Crne Gore za ostvarivanje osnovne djelatnosti RTCG preusmjeravaju se sredstva na godišnjem nivou u visini od 0, 3 odsto BDP (bruto domaćeg proizvoda), čiju procjenu utvrđuje Vlada usvajanjem smjernica makroekonomske i fiskalne politike. “

Organi uprave • Zakon o javnim radio-difuznim servisima Crne Gore propisuje obaveze generalnog direktora, direktora RCG, direktora TVCG. • Organi uprave RTCG su Savjet RTCG i Generalni direktor. • Savjet zastupa interese javnosti i ima 9 članova.

Organi uprave • Preporuke Savjeta Evrope koje se tiču imenovanje organa uprave • “postoje jasni kriterijumi za imenovanja koja su ograničena i u direktnoj su vezi sa ulogom i ovlašćenjima javnih medijskih servisa; • imenovanja se ne mogu koristiti za ostvarivanje političkog ili drugog uticaja na rad javnih medijskih servisa; • imenovanja se vrše na tačno određen mandat koji je moguće skratiti samo u ograničenim i pravno definisanim okolnostima; • u skladu sa standardima Savjeta Evrope, zastupljenost muškaraca i žena u tijelima odlučivanja treba da bude uravnotežena”.

• • • “Kandidate za članove Savjeta predlažu: 1) univerziteti u Crnoj Gori, za jednog člana; 2) Crnogorska akademija nauka i umjetnosti i Matica crnogorska, za jednog člana; 3) nacionalne ustanove kulture i nevladine organizacije iz oblasti kulture, za jednog člana; 4) Privredna komora Crne Gore i udruženje poslodavaca koje je zastupljeno u Socijalnom savjetu, za jednog člana; • 5) nevladine organizacije iz oblasti medija, osim udruženja emitera, za jednog člana; • 6) nevladine organizacije iz oblasti zaštite ljudskih prava i sloboda, koje se bave ostvarivanjem i zaštitom: nacionalne, rodne i ukupne ravnopravnosti; prava na zdravu životnu sredinu; prava potrošača; prava lica sa invaliditetom ili prava na obrazovanje i socijalnu zaštitu, za dva člana; • 7) sindikat koji je zastupljen u Socijalnom savjetu, za jednog člana; • 8) Crnogorski olimpijski komitet i Crnogorski paraolimpijski komitet, za jednog člana”. Član 28 Zakona o javnim radio- difuznim servisima Crne Gore

• Članovi Savjeta ne mogu biti: • “ 1) poslanici i odbornici; • 2) lica koja bira, imenuje ili postavlja Skupština, Predsjednik Crne Gore i Vlada; • 3) zaposleni u R TCG; • 4) funkcioneri političkih stranaka (predsjednici stranaka, članovi predsjedništva, njihovi zamjenici, članovi izvršnih i glavnih odbora, kao i drugi stranački funkcioneri); • 5) lica koja, kao vlasnici udjela, akcionari, članovi organa upravljanja, članovi nadzornih organa, zaposleni i sl. , imaju interesa u pravnim licima koja se bave proizvodnjom radio i televizijskog programa, tako da bi članstvo takvog lica u Savjetu moglo da dovede do sukoba interesa; • 6) lica koja su pravosnažno osuđena za krivično djelo protiv službene dužnosti, krivično djelo korupcije, prevare, krađe ili drugo krivično djelo koje ga čini nedostojnim za obavljanje javne funkcije, bez obzira na izrečenu sankciju, ili su pravosnažno osuđena za neko drugo krivično djelo na kaznu zatvora u trajanju dužem od šest mjeseci, u periodu dok traju posljedice osude; • 7) lica koja su bračni drugovi lica navedenih u ovom članu ili se sa njima nalaze u srodstvu i to u prvoj liniji”.

Community radio • • Radio zajednice funkcioniše na sljedeći način: Zapošljava volontere Vlasnici su lokalno stanovništvo, lokalne organizacije, jedinica lokalne samouprave Finansira se na osnovu dobrovoljnih priloga Bez oglašavanja Radio kontroliše lokalno stanovništvo Publika je najčešće iz same lokalne zajednice Zastupa interese običnih građana

Piratski radio • Radio Normandie i Radio Luxembourg – 30 -tih godina XX vijeka • Radio Caroline – 1964 • Savremene piratske stanice često krše zakon.