RENME GLNE MDAHALE YAKLAIMLARI Dr Nesrin SNMEZ RENME

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNE MÜDAHALE YAKLAŞIMLARI Dr. Nesrin SÖNMEZ

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ Öğrenme güçlüğünü ilk kez 1963’te tanımlayan Kirk’tür. Bir konferansta ilk kez öğrenme güçlüğü terimini kullanmıştır. Öğrenme güçlükleri, konuşma, okuma, yazma, anlama ya da aritmetik becerilerinin kazanılması ve kullanılmasında gecikme ya da bozulma ile kendini gösteren bir grup bozukluğu içeren bir terimdir.

ERKEN FARKETME VE MÜDAHALE OKUL ÖNCESINDE BELIRTILER Bisiklete binme, ip atlama, topa vurma ve tırmanma gibi büyük motor becerilerde, çatal kaşık kullanma, düğme açma, ilikleme, makas kullanma, resim yapma gibi ince motor becerilerde yaşıtlarına oranla daha beceriksizdirler. Gecikmiş konuşma vardır. Yaşına göre oldukça sınırlı kelime hazinesi bulunur. Telaffuz sorunları görülebilir. Konuşma sırasında uygun kelimeyi bulmakta zorluk çeker. Karmaşık cümleleri anlamada zorluk çeker. Kısa cümlelerle konuşur. Hızlı isimlendirme yapamama

OKUL ÖNCESINDE BELIRTILER (DEVAM) Uyakları bulmakta zorluk çekme Sesbilgisel (fonolojik) farkındalık becerilerinde gecikme görülür. Yaşına göre artık yapmaması gereken konuşma hataları vardır. Örneğin, hece sayısı fazla olan kelimelerde seslerin yerlerini değiştirmek gibi (Muftak, mifasir). Konuşmada zaman eklerini uygun olmayan biçimde kullanmak gibi (Dün gideceğiz, yarın baktım). Sağ/sol, yukarı/ aşağı, yukarı gibi yöne ilişkin kavramları ve kelimeleri, önce /sonra gibi olay sırası belirten kelimeleri karıştırma Arka arkaya verilen komutları yerine getiremez. Olayları sıraya dizmekte, sıralı bilgileri hatırlamakta zorlanır. Basit kısa bir şiiri ezberleyemez ya da ezberlemesi olağandan çok fazla zaman alır. Zihinden hesap yapmada yaşıtlarından geridir.

TANI Dışlanması gereken özellikler Görme ve işitme problemleri Olağan zeka potansiyeli Psikolojik veya zihinsel durumlar Kötü çevre koşulları ve kültürel farklılıklar

TANıDA KULLANıLAN 3 MODEL PSIKOLOJIK IŞLEM DEĞERLENDIRMESI Zihinsel işlevler için zekâ testi yapılır. Zeka olağan veya üstü çıktığında aşağıdaki testler Öğrenme güçlüğü için geliştirilmiş özel testler (Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi, Sayı Dizisi Öğrenme Testi, İşitsel Sözel Öğrenme Testi, Çizgi Yönünü Belirleme Testi, Özgül Öğrenme Güçlüğü Bataryası vb. ) Dikkat, odaklanma, alıcı ve ifade edici dili, sözcük dağarcığı, sözel akıcılığı, dinleme ve anlama becerisi ile zeka puanları arasında farklılık olduğunda tanıya ulaşılır. Testlerin güvenirliği, eğitim amacına hizmet etme konusunda yeterli bulunmamaktadır.

FARKLıLıK (TUTARSıZLıK) YÖNTEMI Yetenek ve akademik başarı arasında farklılık olması. Zeka ve başarıyı ölçen psikometrik testler uygulanıp sonuçları karşılaştırılır. Aradaki puan farkı tanıyı getirir. Bu model yaygın şekilde pek çok ülke tarafından uygulanmakla birlikte testlerin güvenirliği, kültüre bağımlılığı, başarıyı etkileyen pek çok bağımsız değişkenin olabilmesi, bu modelde tanı alan çocukların sayısının aşırı artması gibi nedenlerle terk edilmeye başlanmıştır.

MÜDAHALEYE YANıT MODELI (RTI) Erken tanıyla birlikte erken müdahale ile tanı almak için aday öğrencilerin sayısını azaltmak. Yetersizliğin kaynağını erken dönemde bulmak ve güçlükler derinleşmeden önlemek. Genel eğitime de uygulanabilir. Okul sistemi içerisinde farklı faktörler nedeniyle görülen akademik başarısızlıkların önlenmesini sağlar. Bilimsel kanıt temelli müdahaleleri kapsar.

RTI KADEMELERI Tanılama/Yoğun Öğretim • Kademe 3 İlerleme göstermeyen öğrencilere verilen sınıf içinde ilave destek Genel eğitim sınıflarında nitelikli (bilimsel sonuçlara dayalı) öğretim programlarının uygulanması (Öğrenmede evrensel tasarım) • Kademe 2 • Kademe 1

RTI KADEMELERI Kademe 1: (8 hafta) Etkili öğretimi tüm sınıfa sunma. Küçük düzenlemeler, uyarlamalar yapma, katılımı destekleyen stratejiler kullanma, akran eğitimi vb. Kademe 2: Kademe 1 sonunda ilerleme göstermeyen öğrenciler için 2 -3 kişilik küçük grup öğretimleri düzenleme. Zayıf oldukları beceriye yönelik ek öğretimler yapma. (5 -8 hafta). Kademe 3: Kademe 2 sonunda sonuç alınamazsa rehber öğretmenle birlikte tanıya yönlendirme.

OKULDA ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ VE SORUNLAR Peki biz niye bu sorunları yaşıyoruz? Her akademik başarısızlığı öğrenme güçlüğü için tanıya yönlendirmek Yeterli ölçme araçlarının olmaması (örn. st. başarı testleri) ya da kültürel farklılıklara duyarlılık Genel eğitimde öğretmenlerin hırslı ve başarı odaklı olması Kapsayıcı eğitim, öğrenmede evrensel tasarım bilgi ve becerileriyle donaltılmamak

ÖG ÖĞRENCILERIN YAŞADıKLARı PROBLEMLER Dikkat • İşaretler ve ipuçları kullanın • Zıtlıklardan yararlanın • Önemli bilgileri belirginleştirin • Öğretim tekniklerinizi çeşitlendirin • Sunum planının farkına vardırın • Kendini izleme stratejilerini öğretin • Etkinlikleri küçük parçalara bölerek öğretin • Öğrenmek için amaç oluşturun

BELLEK Bellek stratejileri Tekrar Stratejileri İlişkisel stratejiler Eklemleme st. İçinden tekrar etme st. Tekrar yoluyla ezberleme st. Kümülatif tekrar st. Alıştırmalar yoluyla tekrar st. (Kendi kelimeleriyle açıklama, özetleme, sorulara cevap verme) Birleştirme st. Örgütleme st. (Şematik düzenleyiciler, gruplama öğretimi)

BILIŞSEL STRATEJILER Yazılı ifade stratejileri Okuduğunu anlama stratejileri Matematik problemi çözme stratejileri

DENETIM ODAĞı (YÜKLEME) Öğrencinin akademik sonuçlarına yönelik olarak nedenleri yaşadığı sürecin içinde arayıp bulması. Başardım çünkü Başaramadım çünkü

DENETIM ODAĞı BOYUTLARı İçsel ve dışsal Kontrol edilebilirlik ya da edilemezlik Durağan ya da değişen koşullar

DENETIM ODAĞı Genelde öğrenciler başarılarını kontrol edilemez dış etmenlere bağlar (şansım yaver gitti, sınav çok kolaydı) Başarısızlıklarını ise içsel ve kontrol edilemeyen etmenlere bağlar (yetenek yok bende ya da bu çok zor ama bunu yapamam) Yani öğrenme güçlüğü olan çocuklarda başarı dış etmen olarak algılanırken, başarısızlık içselleştiriliyor. Bu da öğrenilmiş çaresizliğe götüren bir süreç anlamına geliyor.

DENETIM ODAĞıNı GÜÇLENDIRMEK IÇIN İPUC U Çocukların en küçük başarısının nedeninin kendisi olduğunu, kendisinin gösterdiği çabanın sonucu başardığını her fırsatta ifade edin.

DENETIM ODAĞıNı GÜÇLENDIRMEK IÇIN İPUCU Öğrenciye strateji kullanımını/çabasını vurgulayacak şekilde dönüt verin. Dönüt ürüne değil sürece yönelik olmalı

DENETIM ODAĞıNı GÜÇLENDIRMEK IÇIN İPUCU Çabasının, sonucu nasıl değiştirdiğini gösterin, açıklayın.

DENETIM ODAĞıNı GÜÇLENDIRMEK IÇIN İPUCU Mutlaka bir strateji öğretin.

DENETIM ODAĞıNı GÜÇLENDIRMEK IÇIN İPUCU Öğrencinin başarı ya da başarızlığının sorumluluğunu almasını sağlayın.

ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK Çabalarım faydasız Başaramayacağım Yapamam ki Başlayamıyorum Olumsuz denetim odağı

ÖĞRENILMIŞ ÇARESIZLIK NASıL OLUŞUR? Olumsuz öğrenme yaşantıları Olumsuz denetim odağı Öğrenilmiş çaresizlik

ÖĞRENILMIŞ ÇARESIZLIĞI ÖNLEMEK YA DA YOK ETMEK IÇIN İPUCU ÖG öğrencilerin kendilerine yönelik olumlu yüklemeler geliştirecekleri olumlu öğrenme yaşantıları oluşturun.

KıSıR DÖNGÜ Olumsuz öğrenme yaşantıları Bunu değiştirerek bu döngüyü kırabiliriz Olumsuz denetim odağı Beceride zayıflık Alıştırma eksikliği Öğrenilmiş çaresizlik Beceriden kaçınma Motivasyon eksikliği

BAŞARıSıZLıĞı AÇıKLAMA: NEDEN BAŞARISIZ? Yapısal (kısır döngüsel) Açıklama : Neden başarısız? Çünkü öğrenme güçlüğü var. Neden? Baksana öğrenemiyor. . Sebep çocuktadır. O zaman çözüm sınırlıdır ya da yoktur. İşlevsel Açıklama: Neden başarısız?

İŞLEVSEL AÇıKLAMA HIPOTEZLERI 1. 2. 3. 4. 5. Aslında beceriyi kazanmış ancak yapmak için istekli değildir. Gereksinim oluşturulmamış, motivasyon kazandırılmamış olabilir. (Bunu niye yapıyoruz hocam? Ne gerek var? ) Motivasyonu artıracak önlemler alın: Güdüleyici sınıf atmosferi, olumlu sınıf yönetimi, gereksinim oluşturma, geri bildirim sağlama vb. ) Öğrenci beceride yeterli uygulama yapamamıştır. Beceriyi edinmiş olsa da yeterli seviyeye ulaşamamış ya da akıcı değildir. Alıştırma yaptırın. Akıcılık çalışın. Öğrenciye yeterince ipucu sağlanmamıştır. Bu nedenle de henüz kazanılmamıştır. İpucu sağlayın. Model olun. Öğrenciden istenen görev çok zor düzeyinin çok üstünde ya da gerekli önkoşullara sahip değildir. Önkoşulları öğretin. Görevi küçültün, daha kolay olandan başlayın. Öğretilenle ondan beklenen beceri uyuşmamaktadır. Öğretilen beceriyi sergilemesini isteyin.

PROBLEMLER DEVAM YÜRÜTÜCÜ İŞLEVLER- KENDİNİ DÜZENLEME STRATEJİLERİ (ÜSTBİLİŞ-METACOGNITION) Kendini Düzenleme St. Kendine talimat verme Hedef koyma Kendini izleme Kendini değerlendirme Kendini pekiştirme Kendini kayıt etme

DİKKAT Bunlar öğrenmeyi öğrenme stratejileridir. Yani bir şey öğrenirken kullanılan stratejilerdir. Öğretim stratejileri değildir.

KENDINI DÜZENLEME STRATEJILERI KENDINI TALIMATLANDıRMA: Benden ne isteniyor? Şimdi buna dikkatimi vermeliyim Bu görevi yapmak için önce …. . yapmalıyım. Kontrol edeyim, unuttuğum bir şey var mı? Bu tamam. Sıra şunda. . Sakin ol, tamam her şey yolunda, iyiyim, daha önce de yaptın, ben bununla başa çıkabilirim. Aferin bana bu çok iyiydi, hikayemi çok beğendim, hedefe ulaşıyorum süper işte bu.

KENDINI TALIMATLANDıRMAYı ÖĞRETMEK IÇIN Sözlü açıklama yap Beceriye uygun ifadeyi bul genişlet Model ol Rehberli uygulama yap Bağımsız uygulama yap Genellemeye olanak ver

KENDINI DÜZENLEME STRATEJILERI HEDEF BELİRLEME Belirlilik 7 ögesi olan bir öykü yaz Zorluk Düzeyine uygun Yakınlık Bugün defterine 30 cümle yaz.

HEDEF BELIRLEMEYI ÖĞRETMEK Şu anki yapabildikleri neler? Hedefleri belirleme Planlama yapma Planın uygulanması İzleme ve dönüt

KENDINI DÜZENLEME STRATEJILERI KENDİNİ İZLEME Ögeleri: Kendini değerlendirme (davranışın sıklık ve uzunluğunun ölçülmesi, hedefle karşılaştırma) Kendini kayıt etme (Grafik ya da tabloya işleme)

KENDINI DÜZENLEME STRATEJILERI KENDİNİ PEKİŞTİRME Aferin işte bu Ben bunu çalışarak başardım Harika iş çıkardım Bunu bitirdiğime göre dışarıya çıkabilirim

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNDE BAŞARıNıN SıRRı STRATEJILERIN KAZANDıRıLMASıYLA SAĞLANAN OLUMLU ÖĞRENME YAŞANTıLARıDıR. TEŞEKKÜRLER…