POKA YOKE HATA NLEME 2 Poka Yoke Nedir

POKA YOKE (HATA ÖNLEME)

2 Poka Yoke Nedir? Poka : Kaza ile herkesin yapabileceği hata (tesadüfi) Yoke : Korumak (yok etmek, azaltmak) Poka-Yoke : Hata önleme anlamına gelir. Japonca bir terim olan Poka-Yoke ilk olarak 1986 yılında Dr. Shigeo Shingo tarafından açıklanmıştır ve temel amaç istenmeden de olsa oluşan kusurlu parçaların, hatalı üretimlerin, istenmeyen üretimlerin olmasını engelleyecek çalışmalar yapmaktır. Yapılan çalışmalar kalite odaklıdır.

3 Poka-Yoke Nedir? Hata Önleme; Hataların ortaya çıkışının engellenmesi için oluşturulmuş, proses geliştirme sürecidir. Bu sürecin temeli TESPİT ETME ve ÖNLEME faaliyetlerine dayanır. Hata Tespit; Üretilen kusurlu parçanın yakalanması ve derhal düzeltici tedbirlerin alınarak, kusurun müşteriye yansımasının engellenmesidir. Hata Önleme; Herhangi bir proseste henüz hata oluşmadan, hatanın ortaya çıkmasını engelleme sürecidir.

4 Tespit etme ve önleme Poka-Yoke araçlarını örnekler ile inceleyelim. Önleme aracı ; bütünde hata yapmak mümkün değildir. Klasik örneği 3. 5 inçlik bilgisayar disketinin dizaynıdır. Disket dikkatli bir şekilde azıcık asimetrik üretilir , böylece disk sürücüsüne doğru olanından başkası uyum sağlayamayacaktır. Önleme araçları hatayı düzeltmeyi kaldırmaktadır, kullanıcı ilk yerde hata yapamaz. Tespit etme aracı ise; bir hata yapıldığı zaman kullanıcıya sinyal verir. Böylece kullanıcı problemi kolayca düzeltebilir. Bulma araçları problem için kullanıcıyı uyarır fakat düzeltmeyi zorla yaptırmaz. Buna en iyi örnek emniyet kemeri takmadığımız zaman uyarı veren araçlardır. Takmadığımızı bize bildirir fakat takmamış olsakta aracımızı çalıştırabiliriz.

5 Hata ve kusur(yanlış) arasındaki fark Hata : Bir işlemin yanlış yapılması yani belirlenmiş bir üretim işleminden sapmadır. Kusur(yanlış): Bir ürünün belirlenen özelliklerini yerine getirememesi ve müşteri şikayetlerine neden olmasıdır.

6 Hata ve kusur örnekleri HATA KUSUR Motor susturucu vidasının sıkılmaması Motordan fazla ses gelmesi Fotokopiye kağıdın ters konulması Çıktı olarak boş sayfa alınması Araca yakıt alınmaması Aracın yolda kalması

Hata çeşitleri Unutkanlık: Örnek; insanın gece yatmadan evvel saatini kurmayı unutması. Önlem; yatmadan evvel saati kontrol edecek bir rutin kurulması Karışıklık sonucu oluşan hatalar: Örnek; insanın arabadaki pedalların yerini bildiği halde fren pedalı yerine debriyaja basması. Önlem; eğitim, ileriye yönelik kontrol, çalışma prosedürlerini standardize etmek. Tanımlama sırasında oluşan hatalar: Örnek; bir faturanın yanlışlıkla 1 milyon TL. yerine 10 milyon TL. olarak yazılması. Önlem; eğitim, önem verme, dikkat etme. Amatörler tarafından yapılan hatalar: Örnek; işe yeni giren bir çalışanın operasyonu bilmemesi veya hakkında çok az bilgi sahibi olması. Önlem; eğitim, yetenek geliştirme, iş standardizasyonu. Mahsus yapılan hatalar: Örnek; kırmızı ışık yandığı halde hiçbir arabanın gelmediğini fırsat bilerek karşıdan karşıya geçmek. Önlem; temel eğitim, tecrübe. 7

8 Hata çeşitleri Elde olmadan yapılan hatalar: Örnek; düşünceye dalmış birisinin trafik ışıklarının ne olduğuna aldırmaksızın karşıdan karşıya geçmesi. Önlem; önem verme, disiplin, iş standardizasyonu. Yavaşlıktan dolayı yapılan hatalar: Örnek; yeni araba kullanmayı öğrenen birisinin frene geç basması. Önlem; yetenek geliştirme, iş standardizasyonu. Standart eksikliğinden dolayı yapılan hatalar: Örnek; yapılacak bir ölçümün, ölçümü yapacak kişinin sağduyusuna bırakılması. Önlem; iş standardizasyonu, iş talimatları. Sürpriz hatalar: Örnek; uyarı vermeden makinanın arıza yapması. Önlem; total verimli bakım, iş standardizasyonu. Kasti hatalar: Örnek; suç işlemek, sabotaj yapmak. Önlem; temel eğitim, disiplin

9 Kusur çeşitleri A) Proses kusurları - Proses hatası veya uygunsuzluk - Proses başarısızlığı veya yöntem başarısızlığı B) Ürün kusurları - Alt standartta ürün - Bitmemiş ürün

10 Kusurların seviyeleri Kusur seviyeleri hangi anlayışta üretim yapıldığını ortaya koymaktadır. 1. Seviye: Kusurlar fabrika dışına taşınır. (Taylor metodları) 2. Seviye: Kusurlar fabrika içinde tutulur. (Sheward metodları) 3. Seviye: Azaltılmış kusurlar. (Juran / Demming metodları) 4. Seviye: Kusurlar üretim seviyesinde tutulur. (Juran/Demming metodları) 5. Seviye: Kusurlar üretilmemiş. (Shingo metodları) Taylor metodundan günümüze kadarki kalite ve yönetim anlayışının herbirini şu an dahi mevcut tesislerde görmemiz mümkündür.

11 Gözlem Felsefeleri Karar gözlemi (Taylor): Bu gözlem kusuru bulur. Bilgilendirici gözlem (Shewhart): Bu gözlem kusuru azaltır. Kaynak gözlemi (Shingo): Kusuru ortadan kaldıran gözlem.

12 Karar gözlemi Proses sonundaki kusurları ortaya çıkartan ürün nitelik gözlemidir. Olumsuz yönleri: - Tekrar işleme maliyeti - Reddedilmişlerin proses maliyetleri - Hurda maliyetleri - Proses hakkında hiç bir bilgi yok

13 Bilgilendirici gözlem İç proses kontrolleri uygulayarak proses sonunda ortaya çıkacak kusurları azaltan ürün gözlemidir. Olumsuz yönleri: - Gözlem maliyeti - Gecikme maliyeti - Ekstra ekipman maliyeti Olumlu yönleri: - Proses hakkında bilgi(Değerlendirme veya değişken verisi) kazanılması - Azalan hurda maliyeti

14 Kaynak gözlemi Hataları, kusurlara sebep olmadan önce tespit eden cihazlar kullanan Poka-Yoke yöntemi ile yapılır. Olumlu yönleri: - Kusur tespitini düşük maliyetli duruma getirir - Reddedilmiş malzemeyi tekrar işlemez - İç proses kontrolleri ihtiyacını ortadan kaldırabilir. (bazı proseslerde) - Prosesteki adımları azaltır Olumsuz yönleri: - Poka-Yoke cihazlarının minimal maliyeti

Başarılı bir Poka-Yoke uygulaması için gerekenler Standartlaşmış bir proses: Poka-Yoke donanımları sadece tekrarlı proses aşamalarındaki hataların önüne geçilmesine olanak verir. Ürün hatasının, hataya karşı önlemlerin ve hata kaynağının bilinmesi: Poka-Yoke’nin etkin uygulaması hataya karşı önlemin nasıl alınacağının ve hata kaynağının bilindiği hata analizi çalışmalarına gerek duyar. Üründe veya proseste geometrik veya fonksiyonel bir karakteristik: Poka-Yoke donanımın fonksiyonunu yerine getirebilirliğinin kontrol edilmesine yönelik olarak, ürün veya proseste muayeneye olanak veren bir karakteristiğin bulunması gerekir. 15

16 Poka-Yoke uygulama Poka-Yoke basit ve akılcı Poka-Yoke olarak iki türde uygulanabilir. - Basit Poka-Yoke , hata olasılıklarını işletmede var olan donanımların, mekanik sistemlerin desteği yardımıyla ortadan kaldırmayı öngörür. - Akılcı Poka-Yoke, hata olasılıklarını karar verme yeteneği ile donatılmış işletme donanımlarını kullanarak Poka-Yoke donanımlarına dönüştürmeyi öngörür.

17 Hata önleme örnekleri Rulman çakma presinde ön kapak kapanmadan butonlar çalışmaz.

18 Hata önleme örnekleri Yanlış; İnsanlar araç transfer bölgesinden geçiyor. Hata Önleme; Araç taşıma konveyörü ile haberleşen bariyer sistemi araç geçerken kapanıyor, araç geçtikten sonra açılarak yaya geçişine izin veriyor. Sensorlar yardımıyla yaya alandan tamamen çıkana kadar da araçları bekletiyor.

19 Hata önleme örnekleri Operatörler cam flanşı üzerine puntaları düzgün atamıyorlardı. Puntalar bu bölgelere atıldığında, kapı hurda oluyordu.

20 Hata önleme örnekleri Puntalar bu bölgelere atıldığında, kapı hurda oluyordu.

21 Hata önleme örnekleri Punta kılavuzu yapılarak tabancaya monte edildi.

22 Hata önleme örnekleri Kılavuz Kullanılmış Hali

23 Hata önleme örnekleri Günlük hayatımızda karşımıza çıkan ve çok fazla dikkatimizi çekmeyen hata önleme yöntemlerine en iyi örneklerden biri yanda ki resimde yer almaktadır. Basit olarak; Video için sarı, Ses için beyaz(sol) ve kırmızı(sağ) renk girişlerini kullanmaya yönlendirilmiştir böylece oluşabilecek hataların önüne geçilmiştir.

24 Hata önleme örnekleri Elektronikte kullanılan entegre ve entegre soketleri üreticileri tarafından hatayı önlemek ve kullanımını kolaylaştırmak adına görüldüğü gibi bir uçlarında içeri doğru oval olarak oyuk şekilde üretilmiştir. Entegre Soket

25 Hata önleme örnekleri Araçlarda benzin deposu kapağının kaybolmaması amacıyla kapak araca bağlanmıştır. Ayrıca motorin ve benzin yakıtlarının pompalarının uçları sadece o yakıt türüne ait aracın yakıt deposuna girecek şekilde tasarlanmıştır.

26 Hata önleme uygulamasının faydaları Mükemmel bir proses kontrol yöntemidir. Üretim dışı duruşların azalmasına yol açacağından, göstergelerin iyi sonuçlar vermesine neden olur. Üretim maliyeti, iş güvenliği ve müşteri memnuniyetini etkileyebilecek olan YANLIŞLARDAN ve SAPMALARDAN uzak durulmasını sağlar.

27 Poka-Yoke ile denetim Üç ana başlık altında değerlendirilebilir. a) Kaynak denetimi - Prosesin içine kurulmuştur. - Sıfır hatalı üretime olanak sağlar. b) Kendini denetleyen bilgilendirici denetim - Acil olan prosesin içine ya da dışına kurulmuştur. - Hataları minimuma indirir. c) Birbirini izleyen denetleyici bilgi verici denetim - Ardışık prosesin içine ya da dışına kurulmuştur. - Hataları minimuma indirir.

TEŞEKKÜRLER 28