Ouders betrekken bij jongeren met zelfverwonding Lies Depestele

Ouders betrekken bij jongeren met zelfverwonding Lies Depestele Lies. Depestele@fracarita. org 20 oktober 2017

Overzicht 1. Zelfverwonding en het gezin • Het gezin als risicofactor • De vicieuze cirkel • Het gezin als supporter 2. Implicaties voor begeleiding 3. Rol als hulpverlener 4. Valkuilen

Het gezin als risicofactor Jongeren met ZVG versus ‘gezonde’ jongeren: voelen zich méér gecontroleerd door ouders voelen zich minder gesteund door ouders MAAR Baetens, I. , Claes, L. , Martin, G. , Onghena, P. , Grietens, H. , Van Leeuwens, K. , Pieters, C. , Wiersema, J. R. & Griffith, J. (2013). Is nonsuicidal self-injury associated with parenting and family factoren? Journal of Early Adolescence

Het gezin als risicofactor Probleem in het onderzoek bril van de jongeren zijn kritischer dan ouders vragenlijsten versus observaties retrospectief Longitudinaal onderzoek is beperkt maar toont bv. enkel als ouders weet hebben van de ZVG ervaren jongeren vaak meer controle ZVG lijkt mogelijks meer impact te hebben op de ouderlijke stijl dan vice versa Baetens, I. , Claes, L. , Onghena, P. , Grietens, H. , Van Leeuwen, K. , Pieters, C. , . . . & Griffith, J. W. (2014). Non-suicidal selfinjury in adolescence: a longitudinal study of the relationship between NSSI, psychological distress and perceived parenting. Journal of adolescence, 37(6), 817 -826.

Impact op ouders - Negatieve impact op welzijn van ouders (bv. zich gefaald - Ouders hebben vaak misvattingen over ZVG - ZVG maakt het opvoeden gecompliceerder (bv. mag ik - ZVG kan impact hebben op het gezinsfunctioneren en ook kosten met zich meebrengen - Ouders kunnen de neiging hebben om eigen noden telkens op de tweede plaats te zetten voelen als ouder, zorgen maken over de toekomst van je kind. . ) grenzen stellen) o. a. Arbuthnott & Lewis, 2015

Zelfbeschikking bij ZVG Protectieve reactie Controle. . Hoffman, R. , & Kress, V. E. (2008). Narrative therapy and non- suicidal self-injurious behavior: Externalizing the problem, and internalizing personal agency. Journal of Humanistic Counseling, Education, and Development, 47, 157171

Zelfbeschikking bij ZVG Ik doe met mijn lijf wat ik wil! Mijn lijf is mijn zaak! Protectieve reactie Controle. . Hoffman, R. , & Kress, V. E. (2008). Narrative therapy and non- suicidal self-injurious behavior: Externalizing the problem, and internalizing personal agency. Journal of Humanistic Counseling, Education, and Development, 47, 157171

De vicieuze cirkel ZVG OUDERS

Pesten en Zelfverwonding: protectieve rol van ouders Pesten / gepest worden Psychologische stress - Angst - Depressieve gevoelens - Kwaadheid ZELFVERWONDING - Affect-regulatie - Zelfbestraffing STEUN VAN OUDERS o. a. Claes , Luyckx, et al. , 2015

Implicaties voor begeleiding Tweesporenbeleid Parcours met de jongere alleen (bv. emotie-regulatie) + Parcours met de ouders/gezin - Ouderbegeleiding - Gezinstherapie - Multi-family groepsinterventies

Implicaties voor de begeleiding - Om hun kind te helpen hebben ouders: - Nood aan duidelijke info over ZVG - Nood aan steun - Nood aan opvoedingsondersteuning - Nood aan zelfzorg - In de praktijk - Kunnen ouders op weinig plaatsen terecht - Moeilijk om erover te praten met anderen - Weinig begrip Arbuthnott & Lewis, 2015

Concrete uitdagingen in school/CLB Spreken over spreken Slechts 1/3 ouders zijn op de hoogte Soms vragen jongeren naar geheimhouding - Nooit geheimhouding beloven - Altijd overleg met collega’s / CLB medewerkers - Wèl tempo van de jongere respecteren tussenstappen inspraak waar mogelijk / uitleg waar niet mogelijk - Goede redenen om niet te spreken? - Bestaande hulpverlening contacteren - Stap naar een vertrouwenscentrum

Concrete uitdagingen in school/CLB Spreken over zelfverwonding met ouders - Ouders samen met de jongere Vooraf - Met de jongere bekijken hoe/wie/wat vertelt aan de ouders - Samen versus apart - Mondeling versus schriftelijk - … Tijdens - Directieve houding / sturing biedt veiligheid - Spreken mèt de jongere (over angst om te spreken ZVG) - CAVE: spreken in de plaats van de jongere - Psycho-educatie

Concrete uitdagingen in school/CLB Spreken over zelfverwonding met ouders - Ouders alleen Opvangen Emoties er eerst laten zijn, nadien reguleren: hoe reageren ouders naar de jongere toe? indien ouders steunend kunnen reageren verhoogt dit de kans op herstel - nood aan informatie - opvang voor henzelf - verwijzing naar hulpverlening

Steunen, hoe doe je dat? 1. Autonomie-ondersteunende houding: § Oprecht nieuwsgierig en geïnteresseerd zijn naar de wereld, mening en zorgen van de jongere – zorgen niet weg relativeren § Geen ongevraagd advies § Respecteer grenzen 2. Perfecte ouders en gezinnen bestaan niet / kwetsbaarheid toelaten als ouder 3. Zelfzorg, ook als ouder o. a. Waals et al. , 2017

Uitdagingen voor de gezinstherapie Gezinstherapeutische interventies Meerdere sporen - Symptoomcontrole & emotieregulatie - Psychologische thema’s binnen het gezin Mogelijke ingrediënten - Neutrale positie bewaren / meervoudige partijdigheid - Zekere directiviteit / structurering / sturing - Expertise van de ouders aanboren - Focus op ‘zorgen’ versus ‘symptoom’ - …

Uitdagingen voor de gezinstherapie Gezinstherapeutische interventies Thema’s - Vergroten van sociale steun voor de adolescent - Het ondersteunen van de ouders - Het aanleren van communicatie en interpersoonlijke vrdghdn - Psycho-educatie over zelfverwonding - Versterken van positieve interacties tussen de gezinsleden - Evenwicht tussen steun/controle en vrijheid/autonomie Doel - Vergroten van de emotionele nabijheid tussen ouder en kind - Herstel eventuele familiale moeilijkheden Waals et al. , 2017

Rol als hulpverlener Context creëren voor gezinnen die • • Tegemoet komt aan de nood van ouders Niet beschuldigend is Helpende aspecten versterkt Tegelijk niet-helpende aspecten waar mogelijk bespreekbaar maakt

Valkuilen - Vastzetten in geheimhouding Paniek controle OF verwerpen (ook door professionelen) “Spreken in plaats van de jongere” Rolverwarring: leerkracht / ouder / therapeut

Dank voor je aandacht! Lies. Depestele@fracarita. org

Referenties Arbuthnott, A. E. , & Lewis, S. P. (2015). Parents of youth who self-injure: a review of the literature and implications for mental health professionals. Child and adolescent psychiatry and mental health, 9(1), 35. Baetens, I. , Claes, L. , Martin, G. , Onghena, P. , Grietens, H. , Van Leeuwens, K. , Pieters, C. , Wiersema, J. R. & Griffith, J. (2014). Is nonsuicidal self-injury associated with parenting and family factoren? Journal of Early Adolescence Baetens, I. , Claes, L. , Onghena, P. , Grietens, H. , Van Leeuwen, K. , Pieters, C. , . . . & Griffith, J. W. (2014). Non-suicidal self-injury in adolescence: a longitudinal study of the relationship between NSSI, psychological distress and perceived parenting. Journal of adolescence, 37(6), 817 -826. Claes, L. , Luyckx, K. , Baetens, I. , Van de Ven, M. , & Witteman, C. (2015). Bullying and victimization, depressive mood, and non-suicidal self-injury in adolescents: the moderating role of parental support. Journal of child and family studies, 24(11), 3363 -3371. Hoffman, R. , & Kress, V. E. (2008). Narrative therapy and non- suicidal self-injurious behavior: Externalizing the problem, and internalizing personal agency. Journal of Humanistic Counseling, Education, and Development, 47, 157 -171 Waals, L. , Baetens, I. , Claes, L. , Wolfs, E. , Goethals, E. , & Rober, P. (2017). Gezinstherapeutische interventies bij jongeren die zichzelf verwonden-een literatuurstudie. Systeemtherapie, 29, 137148.