Nierwno i uwarstwienie Spotkanie 5 Przygotowa dr Piotr

Nierówność i uwarstwienie Spotkanie 5 Przygotował dr Piotr Wiench

Zróżnicowanie społeczne • Przyczyny zróżnicowania społecznego leżą w rywalizacji; • Trzy zasadnicze czynniki różnicujące to pieniądze, władza i prestiż; • Każdy z czynników jest dobrem rzadkim i wysoko cenionym; • Członkowie społeczeństwa starają się zająć jak najwyższą pozycję w hierarchii.

Zróżnicowanie społeczne • Każdy z czynników statusu może otworzyć drogę do zdobycia pozostałych • pieniądze do prestiżu • Pieniądze do władzy • Władza do sławy, także do bogactwa • prestiż do pieniędzy i do udziału we władzy

Zróżnicowanie społeczne • czynniki statusu mogą się wspierać (zbieżność czynników statusu) lub występować niezależnie (rozbieżność czynników statusu) – bogaci nie zyskują aprobaty lub nie mają władzy; – ludzie obdarzeni prestiżem mogą być ubodzy i dalecy od wypływu na władzę; – sprawujący władzę mogą być niezamożni i pozbawieni prestiżu;

Zróżnicowanie społeczne • Społeczeństwa są zróżnicowane wg różnych cech, jak płeć, wiek, status materialny, pochodzenie etniczne, wykształcenie • Każda z tych cech przekłada się na pozycję społeczną • Układ pozycji społecznych składa się na strukturę społeczną • Autorzy klasycznych prac jak Spencer, Durkheim, Marks, Cooley, Znaniecki rozciągali to pojęcie na pojęcie „społeczeństwa”.

Struktura społeczna • Pojęcie struktury podkreśla stałość, niezmienność • określone miejsca w strukturze są niezależne od konkretnych jednostek; • pozycja społeczna: – Z każdą pozycją wiąże się władza, przywileje, prestiż dostęp do informacji, wiedza czy majątek – dostępność tych dóbr jest różna dla różnych pozycji – Najwyższe pozycje dają dostęp o najbardziej cenionych dóbr

Hierarchia społeczna • Zróżnicowanie pozycji tworzy hierarchię społeczną. • Poszczególne pozycje znajdują się „wyżej” lub „niżej”; • na dole najniższe pozycje, których jest najwięcej, • na szczycie najwyższe których jest niewiele; • Struktura zapewnia porządek, ład, czyni rzeczywistość przewidywalną • Częścią ładu są wzorce działania;

Pytania kontrolne – Jakie dobra przyczyniają się do rywalizacji w społeczeństwie? – Zaznacz prawidłowe odpowiedzi: a) prestiż; b) godność; c) władza; d) pieniądze; Prawidłowa odpowiedź a, c, d;

Teoria klas Marksa • filozof i działacz komunistyczny Karol stworzył teorię klas społecznych; • Marks uznał ekonomię za centralną dziedzinę życia społecznego; • w ramach pracy ludzie zaspokajają potrzeby; • praca przekłada się na status społeczny oraz tożsamość jednostki • Najważniejszą rolę odgrywa własność kapitału, dzięki któremu można pomnażać majątek.

Teoria klas Marksa • Stosunek do środków produkcji tworzy najważniejszy podział społeczny na dwie klasy: – posiadającą środki produkcji – burżuazja; – nie posiadającą środków produkcji - proletariat; • nierówny podział prowadził do wyzysku: – kapitaliści dyktowali warunki pracy i wynagrodzenie; – robotnikom zależało na najwyższych płacach; • Interesy klas są przeciwstawne co prowadzi do konfliktu

Teoria klas Marksa • Różnice pomiędzy klasami przekładają się na sposób życia, światopogląd, postawy polityczne, dostęp do władzy czy wykształcenie; • Marks wyróżniał klasy na podstawie czynników ekonomicznych; • Klasy rozumiane jako zbiory jednostek to „klasy w sobie”; • zbiorowości mające poczucie klasowej tożsamości to „klasy dla siebie”.

Teoria klas Marksa • Marks przekonany o misji proletariatu: – wszystkie formy społeczne: wspólnota pierwotna, formacja azjatycka, feudalizm, kapitalizm są etapami rozwoju; – Proletariat miał doprowadzić do rewolucji i utworzyć społeczeństwo komunistyczne – Środki produkcji miały przejść w ręce robotników – podziały klasowe i wyzysk ekonomiczny miały być zniesione. • Teoria Marksa ma współcześnie tylko znaczenie historyczne.

Pytania kontrolne Według Marksa, społeczeństwo dzieli się na: a) 2 klasy b) 3 warstwy c) 4 klasy d) 4 warstwy Prawidłowa odpowiedź a;

Teoria klas Marksa • Uwspółcześnioną wersją teorii Marksa jest neomarksizm; • nowoczesne społeczeństwa wykraczają poza przewidywania Marksa; • kategoria klasy nie wystarcza do opisania nierówności społecznych (teza o „śmierci klas”) na zróżnicowanie społeczeństw ponowoczesnych wpływają nowe trendy technologiczne;

Nowe zjawiska a teoria klas – Słabnie zapotrzebowanie na prace fizyczne, wzrasta na prace wymagające wyższych kwalifikacji – Upowszechnienie komputera zamazuje granice miedzy praca fizyczną a umysłową – procesy oddzielania się własności od zarządzania – różnicowanie się kategorii społeczno-zawodowych – W krajach wysoko rozwiniętych rynek ulega przekształceniom – elastyczna polityka zatrudnienia

Nowe zjawiska a teoria klas • nowe formy własności produkcji: akcje, obligacje; – zakład często nie jest własnością jednej osoby czy rodziny, właścicielami są udziałowcy ; – zarządzanie powierza się menedżerom nie będącym właścicielami; – Nowe formy stosunku pracy: zatrudnienie na pół etatu, umowę zlecenie, kontrakt czy umowę o dzieło, na więcej niż jednym etacie - stosunek między pracownikiem a pracodawcą nie tak prosty jak sądził Marks;

Ćwiczenie – Teoria klas Marksa straciła znaczenie, ponieważ: (Zaznacz prawidłowe odpowiedzi: ) • • • pojawiły się nowe formy własności; zanikła klasa robotnicza; zatarły się ostre granice między klasami; rozwinął się feudalizm; zmieniły się formy zatrudnienia;

Koncepcja klas Maksa Webera • własność - nie tylko posiadane dobra, ale także kwalifikacje, doświadczenie oraz inne umiejętności znajdujące zastosowanie na rynku; • Weber nie zakładał wyzysku ani konfliktu w relacjach pomiędzy klasami • Weber traktował klasę jako zbiorowość, a nie wspólnotę

Koncepcja nowej klasy średniej • Na przełomie XIX i XX wieku wzrost liczby pracowników umysłowych; • tezy o powstaniu „nowej klasy średniej” Gustawa von Schmollera; • stara klasa średnia: kupcy, rzemieślnicy, właściciele firm; • „nowa klasa średnia” - pracownicy handlu i usług, urzędnicy, wysoko wykwalifikowani specjaliści, a także kadry kierownicze;

Cechy klasy średniej • czynnikiem wyróżniającym klasę średnią jest miejsce pomiędzy klasa niższą a wyższą; • wspólnym elementem jest własność (nie tylko zasoby materialne i pieniężne, ale także umiejętności i kwalifikacje); • Posiadanie kapitału wpływa na postawy i życie codzienne;

Cechy klasy średniej • Granice pomiędzy robotnikami a klasą średnią nie jest dochód, ale wykonywanie pracy umysłowej lub praca na własny rachunek; • Zamożność • Poziom wykształcenia • Styl życia • przedsiębiorczość, aktywność, dążenie do sukcesu, ambicje zawodowe, aspiracje • Indywidualizm

Cechy klasy średniej • Przynależność do klasy średniej mobilizuje do rozwoju, doskonalenia zawodowego, gromadzenia majątku; • Klasa średnia pełni funkcje stymulatora i stabilizatora gospodarki; • Znajdując się pomiędzy innymi klasami pełni funkcje stabilizatora systemu politycznego, łagodząc konflikt pomiędzy klasami; • Klasa średnia jest stymulatorem aktywności obywatelskiej;

Cechy klasy średniej • na rynku pracy cenniejszy jest dyplom uniwersytecki i specjalistyczne kwalifikacje niż średnia i drobna własność; • Przykładem tradycyjnego przedsiębiorcy może być sklepikarz; • przedstawicielem nowej klasy średniej będzie właściciel formy oferującej usługi informatyczne;

Ćwiczenie Które z wymienionych cech opisują klasę średnią? 1. 2. 3. 4. 5. 6. zamożność bierność słabe wykształcenie praca umysłowa lub na własny rachunek radykalizm kolektywizm