MEDEN HUKUK BAK TUNA YAZICI MALVARLII HAKLARI Rehin

MEDENİ HUKUK BAKİ TUNA YAZICI

MALVARLIĞI HAKLARI Rehin Hakkı 1 -Bir alacağı teminat altına alan, 2 - Tahsil edilmediği takdirde alacaklıya rehinli malın satılması ile elde edilecek paradan alacağı karşılama yetkisi sağlayan sınırlı ayni haktır. Satışı rehin hakkı sahibi kendisi yapmaz, icra organları vasıtasıyla paraya çevrilir. Fakat rehin hakkı sahibinin talebi şarttır. Rehin hakkı sahibinin mal üzerinde kullanma ve yararlanma yetkisi yoktur sadece tasarruf yetkisi vardır. TMK Madde 947 - Rehin, taşınırı eklentileriyle birlikte kapsar. Aksi kararlaştırılmış olmadıkça alacaklı, rehinli taşınırın doğal ürünlerini, bütünleyici parçası olmaktan çıkınca malike vermekle yükümlüdür. Rehin, paraya çevirme sırasında bütünleyici parça niteliğindeki doğal ürünleri de kapsar Mutlak hakların temel özellikleri: 1 - Herkese karşı ileri sürülebilme 2 - Hak üzerinde doğrudan (aracı olmadan)hakimiyet kurabilme imkanı Rehin hakkında rehin hakkı sahibi, malikin rızası olmadan doğrudan paraya çevirme talebinde bulunabilir. Rehin hakkı, teminat altına aldığı alacağa bağlı ve alacak hakkının(nispi hak) kaderine tabi. Dolayısıyla fer’i(yan) ayni haktır. İrtifak hakkı, mülkiyet gibi ayni bir hakkın üzerine kurulurken rehin hakkı alacak gibi nispi bir hakkın üzerine kurulur. Rehin hakkı, taşınır ve taşınmazlar üzerine kurulabilir. Halen mevcut veya daha doğmamış fakat muhtemel alacağa teminat gösterilebilir. Alacak hakkı, bir başkasına devrolursa, rehin hakkı da yeni alacaklıya geçer. Taşınmazlar üzerinde alacak hakkı üç şekilde kurulabilir. 1 -İpotek: Taşınmazlar üzerinde rehin hakkı, malikin talebi üzerine tapu siciline tescille kurulur. Bağımsız borç ilişkisinin varlığı gerekir. Borçlunun kişisel sorumluluğu devam eder. Rehinli mal paraya çevrildikten sonra borçtan artan miktar borçluya geri verilir. Satış sonrası miktar borcu karşılamazsa alacaklı borçlunun diğer mallarını haciz yoluna gidebilir. İpotekli taşınmaz üçüncü şahsa malik(rehneden) tarafından devredilebilir. Tapu sicili aleni olduğu için yeni malik bilerek alır. 2 -İpotekli Borç Senedi: Borçlunun kişisel sorumluluğu devam eder. Taşınmazın değeri de tedavül edilmiş olur. Örn başka bir yerdeki bir kişiye borçlanmak için o kişiyi taşınmazın bulunduğu yerdeki tapu memurluğuna götürmek zorunda kalınmaz, taşınmaza doğrudan tapuda değer biçilir ve senede yazılır, bu senet kıymetli evrak gibi(soyut alacak hakkı) işlem görür ve rehin alana verilerek mal rehnedilmiş olur. 3 -İrat Senedi: Taşınmazın değeri bağımsızlaştırılarak senede bağlanır, ipotekli borç senedi gibi tedavül edilebilir. Ancak borç taşınmaz ortalama değerinin 3/5’inden fazla olamaz bundan dolayı irat senedinin konusu olan taşınmaz dışında borçlunun kişisel malvarlığına başvurulamaz. Tarla, konut ve arsalar için yapılır. Eşyaya bağlı bir borç olarak rehinli mal devredildiği takdirde borcundan kurtulur, borç yeni malike geçer.

MALVARLIĞI HAKLARI Rehin Hakkı Taşınır rehni Taşınır eşyalar, hak ve alacaklar üzerinde rehin hakkı kurulabilir. Borç ödenmediği takdirde mülkiyet hakkının rehin alana geçeceği sözleşmeleri hükümsüzdür Alacak hakkına bağlı fer’i haktır. Tescili gerektiren taşınır rehinleri hariç dolaysız zilyetliğin rehin alana geçmesi şarttır. Sicile kayıt gerektiren araç, canlı hayvan rehni, ticari işletme rehni vb. rehin hakları için zilyetliğin devrine gerek yoktur. Başkasının borcu için de bir başkası kendi malını rehin verebilir. Borç ödenmediği takdirde rehinli mal kimin olursa olsun alacağın önce rehinli maldan tahsil edilmesi zorunludur. Asıl alacak yanında fer’i alacaklar da(örn faiz) kendisi de bir fer’i hak olan rehin hakkından tahsil edilebilir.

MALVARLIĞI HAKLARI Rehin Hakkı Hapis Hakkı(bir taşınır rehini çeşididir) 1 - Borçlunun rızasıyla zilyet bulunduğu ve iade etmekle yükümlü bulunduğu 2 - Bir eşya veya kıymetli evrakı 3 - Borç ödeninceye kadar zilyetliğinde tutma 4 - Ödenmediği takdirde paraya çevirterek alacağı tahsil etme yetkisi veren 5 - Bir taşınır rehini çeşidi(ayni hak) Ayrıca sözleşmeye gerek yok şartlar yerine geldiği zaman hak doğar Borç muaccel olmalıdır Hapis hakkı konusu eşya ile alacak hakkı arasında bağlantı bulunmalıdır Kamu düzenini ihlal eden hallerde bu hak kullanılmaz

MALVARLIĞI HAKLARI Taşınmaz Yükü Malikin, mülkiyet hakkına sahip olduğu taşınmaz dolayısıyla başka bir kişiye bir şey verme, yapma borcu altına girmesidir. Örn Meyve suyu fabrikasına hasadının her sene hasadın %10’unu verme borcu altına giren taşınmaz sahibi bu borcu yerine getirmeyle yükümlü Yerine getirmezse lehine taşınmaz yükü kurulmuş kimse o taşınmazı paraya çevirterek zararını tazmin edebilir Tapuda tescil ile kurulur

MALVARLIĞI HAKLARI Eşyanın Niteliği Bakımından Mülkiyet 1 - Taşınır Mülkiyeti Özüne zarar vermeksizin bir yerden başka bir yere götürülebilen mallara taşınır mallar denir. Kendi hareketleriyle veya bir başkasının yardımıyla taşınabilir. Taşınabilen maddi şeyler ve edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyeti kapsamına girmeyen doğal güçler taşınır mülkiyetinin konusu olabilir. Taşınır mülkiyetinin devri için 1 - Devreden tasarruf yetkisine sahip olmalı(malik veya temsilcisi) 2 - Zilyetliğin devri(taşınır malın teslimi) 3 - Zilyetliğin devriyle mülkiyetin geçeceği konusunda önceden anlaşılmış olmalı 2 -Taşınmaz Mülkiyeti Özüne zarar vermeksizin bir yerden başka bir yere götürülemeyen mallara denir. 1 -Araziler 2 - Kat mülkiyeti hakkı kapsamında bağımsız bölümler 3 -Bağımsız ve sürekli haklar taşınmaz statüsündedir Taşınmaz mülkiyetinin devri için 1 - Malikin yazılı beyanı(tasarruf yetkisi) 2 - Kazanma sebebi(hukuki sebep) (mülkiyeti devir borcu olmalı) 3 - Resmi şekilde yapılmalı ve tapu sicile tescil edilmeli Tescil kural olarak kurucudur(inşai). Eğer taşınmaz üzerinde bir ayni hak tescilden önce kazanılıyorsa tescil kurucu(inşai) değil açıklayıcıdır(izahi). Örn, miras, mahkeme kararı, cebri icra, işgal, kamulaştırma vb. sebeplerde ayni hak tescilden önce kazanılır.

MALVARLIĞI HAKLARI Taşınmazlar olağan ve olağanüstü zamanaşımlarıyla kazanılabilirler A-Olağan zamanaşımıyla kazanılmasının şartları 1 -Özel mülkiyete konu bir taşınmaz olmalı(Kamu malları zamanaşımıyla kazanılmaz) 2 -Hak kazanacak kişi hatalı bir kayıtla tapu kütüğünde malik olarak gözüküyor olacak(Yolsuz tescil) 3 -Malik olarak gözükmesinin geçerli bir hukuki sebebi olmayacak 4 -İyi niyetli olacak 5 -Davasız ve aralıksız 10 yıl taşınmaza zilyet olacak(gerçek hak sahibi veya mirasçıları hak talep etmeyecek) Zaten yolsuz tescille malik olarak kayıtlı olduğu için dava açmasına gerek kalmadan mülkiyet hakkını kazanmış olacak ve yolsuz tescil düzelmiş olacak B-Olağanüstü zamanaşımıyla kazanılmasının şartları Taşınmaz tapuya kayıtlı ise 1 -Tapu kütüğünden malikin kim olduğu anlaşılamayacak veya 20 yıl önce hakkında gaiplik kararı verilmiş bir kişiye ait olacak 2 -Özel mülkiyete konu bir taşınmaz olmalı 3 -Davasız ve aralıksız 20 yıl zilyet olursa Taşınmaz tapuya kayıtlı değilse 1 -Özel mülkiyete konu bir taşınmaz olmalı 2 -Davasız ve aralıksız 20 yıl zilyet olursa Olağanüstü zamanaşımlarında mülkiyet hakkını kazanacak olanın iyi niyeti (kendini malik zannetmesi) gerekli değildir. Ayrıca olağanüstü zamanaşımlarında daha önce aynı şartları taşıyan başka bir zilyet vardıysa onun süresi sonra gelen zilyede eklenir. Olağanüstü zamanaşımında hak kazanacak tapuda malik gözükmediği için tescil için dava açması gerekir. Davada bir gazatede bir defa ve taşınmazın bulunduğu yerdeki bir iletişim aracıyla aralıklı olarak üç defa itirazı olan olup olmadığını öğrenmek için ilan yapar. İtiraz eden olmazsa son ilandan üç ay sonra tescile karar verir fakat hak koşullar gerçekleştiği anda kazanılır.

HAK ÇEŞİTLERİ Niteliklerine Göre Haklar 1 -Mutlak Haklar Hakka konu şey üzerinde en geniş yetki ve iktidarı veren haklardır. Tipe bağlılık ve sınırlı sayılılık ilkesine tabidir. Yani kanunda düzenlenmiş olması gerekli. Şahıs varlığı haklarının hepsi ve Malvarlığı haklarının da çoğu mutlak haklardır. Maddi ve maddi olmayan malvarlığı hakları(fikri haklar) mutlak haklardır. Özellikleri 1 - Herkese karşı ileri sürülebilir 2 - Hakka konu olan şey üzerinde doğrudan hakimiyet sağlar 3 - Kural olarak zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere tabi değildirler, her zaman ileri sürülebilir. (istisnalar hariç, bkz olağan ve olağanüstü zamanaşımı ile taşınmaz kazanılması) 2 -Nisbi haklar Hak sahibine karşı bir şey verme, bir şey yapma veya bir şey yapmama(kaçınma) borcu altına sokan haklardır. Çoğunlukla mal varlığı haklarından olan «alacak hakları» bu kapsamdadır. Sadece bir hukuki ilişkinin tarafları arasında ileri sürülebilir. Bu hakkı da ancak o ilişkinin tarafları ihlal edebilir. Bazen aile hukukuna ait bazı haklar da nisbi hak olarak değerlendirilir. Örn eşlerin birbirlerine karşı sadakat yükümlülüğü, nafaka talep etme hakkı vb. Taraflar sözleşme serbestisi kapsamında kendi aralarında anlaşarak kanundaki sözleşme tiplerinden birini seçebilecekleri gibi kanuna aykırı olmamak şartıyla yeni bir sözleşme de yapabilirler ya da kanundaki sözleşme tiplerinden birden fazlasını birleştirerek yeni tip bir sözleşme yapabilirler ve yeni tip bir alacak hakkı doğurabilirler. Mutlak haklar gibi kanun dışında yeni tip bir mutlak hak oluşturma yasağı nisbi haklarda yoktur. Zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere tabidirler.

HAK ÇEŞİTLERİ Niteliklerine Göre Haklar Etkisi Güçlendirilmiş Nisbi Haklar: Taşınmazları konu alan bazı nisbi haklar için kanun, tapuya şerh verme imkanı tanımıştır. Bu şekilde bu nisbi hakları, hak sahibinin üçüncü kişilere karşı ileri sürebilme imkanı verilmiştir. Sınırlı sayıdadır. Kanunda sayılanlar dışındaki nisbi haklar etkisi güçlendirilmiş nisbi hak olmaz. Kanunda gösterilen ve etkisi güçlendirilebilecek nisbi haklar: 1 - Taşınmaz satış vaadi sözleşmesinde alıcının hakkı 2 - Sözleşmeden doğan önalım(şufa) hakkı 3 - Alım hakkı(iştira) 4 - Geri alım hakkı(vefa) 5 - Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi 6 - Taşınmaz kiralarında kiracının alacak hakkı 7 - Üst hakkı sona erdiğinde üst hakkı sahibine ödenmesi kararlaştırılan bedele ilişkin anlaşmadan doğan haklar 8 - Taşınmaz rehninde sonraki sırada yer alan rehinli alacaklının boşalan dereceye geçme hakkı 9 - Paylaşmalı mal ayrılığında evliliğin iptali veya boşanma durumunda eşit olarak paylaşma konusu olan aile konutunda kalma hakkı 10 - Bağışlayana dönme koşullu bağışlamalarda bağışlayanın hakkı

HAK ÇEŞİTLERİ KULLANILMASININ ETKİSİ BAKIMINDAN HAKLAR 1 - Sıradan Haklar: Yenilik doğuran haklar olmayan haklar 2 - Yenilik Doğuran Haklar Yeni bir hukuki durum veya statü yapan haklar. Üçe ayrılır a- Kurucu yenilik doğuran hak yeni bir hukuksal bağ oluşturur. Örn alım(iştira) hakkı: Bir taşınmaz malı belli bir bedelle belli bir süre içinde malikinden satın alabilmek hakkıdır Önalım(şufa) hakkı: Bir taşınmaz malın satılması halinde, onu diğer alıcılara nazaran öncelikle satın alabilme hakkıdır Geri alım(vefa) hakkı: satanın, sattığı taşınmaz malı müşteriden geri satın alma hakkını saklı tutmasıdır b- Değiştirici yenilik doğuran haklar: Mevcut hukuksal ilişkiyi değiştiren haklardır. Örn Seçimlik borçlarda alacaklının seçimlik haklarından birisini kullanması sonrası borçlunun alacaklının seçtiği edimi borçlanması veya borcunu ödemeyip temerrüde düşen borçluya karşı alacaklının seçimlik haklarını kullanması. c- Bozucu yenilik doğuran haklar: Mevcut bir hukuksal ilişkinin bozulması. Örn sözleşmenin feshi, mirasın reddi, üyelikten istifa vb. Özellikleri 1 - Karşı tarafa tek taraflı irade beyanıyla kullanılır 2 - Şarta bağlanamaz 3 - Kullanıldıktan sonra geri dönülemez 4 - Bir kere kullanılınca sona erer 5 - Zamanaşımı değil hak düşürücü sürelere tabi (Zamanaşımı, hak düşürücü süre farkı, a- hak düşürücü süre hakkı tamamen ortadan kaldırır, zamanaşımında hak devam eder talep hakkı ortadan kalkar, b- hak düşürücü süre durmaz, kesilmez, zamanaşımı kesintiye uğrar, c- hak düşürücü süre hakim re’sen(kendiliğinden) dikkate alır, zamanaşımını hak sahibi ileri sürmesi lazım

HAK ÇEŞİTLERİ KULLANMA YETKİSİ BAKIMINDAN HAKLAR 1 - Şahsen kullanılması zorunlu haklar(Şahsa sıkı bağlı haklar) Bu haklar, hak sahibini yakından ilgilendirdiği için kendisi dışında biri veya temsilci aracılığıyla kullanılamaz devredilemez ve mirasçıya geçmez. Örn şahıs varlığı haklarının korunmasına yönelik dava açma, isim değiştirme, tedaviye izin verme, nişan ve nişan bozma, evlenme, boşanma davası açma, soybağını tanıma, evlat edinme, evlat edinilmeye razı olma vb. Bunları kullanabilmek için tek şart ayırt etme gücüne(doğru ve yanlışı ayırt etme kabiliyeti) sahip olmadır, yaş sınırı yoktur. Ayırt etme gücü olmayan küçükler ve kısıtlılar için zorunlu hallerde kanuni temsilcileri onların yerine kullanılabilmekte Örn ayırt etme gücü olmayan küçüğün tedavisine velisi karar verebilir veya eşi zina eden veya eşinden kötü muamele gören ayırt etme gücü bulunmayan kısıtlı yerine vasi boşanma davası açabilir. Manevi tazminat talebi de kural olarak şahsa sıkı bağlı bir haktır fakat talep edilen taraf razı olursa devredilebilir ayrıca sağlığındayken talep etmişse mirasçıları devam ettirebilir. 2 -Şahsen kullanılması zorunlu olmayan haklar Genellikle malvarlığı ve alacak haklarıdır. Temsilci aracılığyıla kullanılabilir devredilebilir, mirasçıya geçer. Malvarlığı olup şahsen kullanılması gereken tek hak oturma hakkıdır(bkz zorunlu kişiye bağlı irtifak hakları) BAĞIMSIZ OLUP OLMAMASI AÇISINDAN HAKLAR 1 -Bağımsız Haklar: Başka bir hakka bağlı olmayan haklar Örn mülkiyet hakkı 2 - Bağımlı Haklar: Varlığı ve kullanılması başka bir hakka bağlı olan haklar Örn irtifak hakları-mülkiyet hakkına bağlı rehin hakkı- alacak hakkına bağlı

HAKLARIN KAZANILMASI Aslen kazanma Doğrudan doğruya yani önceki hak sahibine dayanmayan kazanma Örn balıkçının avladığı balığa sahip olması Ayrıca terkedilmiş sahipsiz malları edinme aslen kazanmadır. Buna taşınırlarda sahiplenme, taşınmazlarda işgal denir. Zamanaşımına dayalı kazanmalar aslen kazanmadır(bkz olağanüstü zamanaşımı) Devren kazanma Eski hak sahibinin iradesine dayalı olarak rızasıyla kazanmaya denir. Yeni sahip eski hak sahibinin haklarına halef olmakta 1 - Cüz’i halefiyet: bir veya birkaç hakkın devren kazanılması(örn bir malın satılması) 2 - Külli halefiyet: hak ve borçlar bir bütün olarak el değiştirmesi(örn miras, ticari işletme devri) Tesisen kazanma Bir hak sahibi, yetkilerinden bir kısmını devrederek başkası lehine hak kurar. Kendi hak sahipliği devam eder. Örn irtifak hak. HAKLARIN KAYBEDİLMESİ 1 -Hakların Mutlak Kaybı: Hak konusu şey tamamen ortadan kalkarsa mutlak kaybıdır. Örn toprak kayması sonucu arsanın ortadan kalkması 2 -Hakların Nisbi Kaybı: Aynı hak bir kişiden çıkıp bir başka kişide varlığını sürdürüyorsa. devren kazandırmalar böyledir. 1 -İradi kaybı: Hak sahibinin bilerek isteyerek bitirmesi 2 -İrade dışı kaybı: Doğal afet, yangın vb. sebeplerle yok olması