HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI BAK TUNA YAZICI KURAL Davranlarmza
HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI BAKİ TUNA YAZICI
KURAL Davranışlarımıza yön veren, uyulması gereken hayatımızı düzene sokan ilkeler
TOPLUMSAL DAVRANIŞ KURALLARI Hukuk Kuralları Ubi Sociates İbi Ius Nerede Toplum Orada Kural
TOPLUMSAL DAVRANIŞ KURALLARI Hukuk Kuralları Tanım 1 -Bireylerin 2 -Birbirleriyle ve toplumla 3 -İlişkilerini düzenleyen 4 -Emirler, yasaklar ve yetkiler içeren 5 -Devlet tarafından yaptırıma bağlanmış kurallar bütünü
TOPLUMSAL DAVRANIŞ KURALLARI Hukuk Kuralları Özellikleri 1 -Olması gerekeni söyler 2 -Bir değer yargısına dayanır 3 -Bireylerin iç dünyasına ilişkin düzenlemeler yok 4 -Muhatabı daima insandır 5 -Emir, yasakların dışında yetkiler de verir 6 -Kaynağı laik düzenler açısından insan iradesi, dinsel hukuk bakımından ilahi iradedir 7 -Genel niteliktedir(Kuralların genelliği, soyutluğu ve objektifliği) 8 -Çoğunlukla evrensel nitelik taşımaz 9 -Yaptırımı maddidir 10 -Yazılı veya yazısızdır
TOPLUMSAL DAVRANIŞ KURALLARI 5 -Hukuk Kuralları Hukuk ve Diğer Toplumsal Düzen Kuralları(TDK) Arasındaki İlişkiler 1 -Bazı hukuk kuralları diğer toplumsal düzen kurallarından dönüştürülmüş olabilir TMK m. 364: Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır. Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır. 2 -Bazı hukuk kuralları, diğer TDK’lara atıf(gönderme) yapabilir. BK m. 27: Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. 3 -Hukuk kuralları yapılırken diğer TDK’lar göz önünde bulundurulur.
HUKUK 1 -Hukuk, Arapça hak kelimesinin çoğulu olan haklar anlamına gelir. 2 -Dostluk, iyi ilişkiler 3 -Kamusal olmayan, özel hukuka ait 4 -Hukuk sistemi 5 -Bilim dalı
HUKUKUN BAŞLICA İŞLEVLERİ Güvenlik Sağlama (Hukukun güvenilir olması) Hukuk kuralları • Açık • Kesin • Herkesçe Bilinebilir • Erişilebilir • İçeriği Öğrenilebilir • Sürekliliği olmalı
HUKUKUN BAŞLICA İŞLEVLERİ Toplumsal Düzen ve Barışı Sağlama (Bireylerin kendi güçleriyle hak elde etmelerini ve birbirlerine karşı yaptırım uygulamalarını önlemek) Özgürlük Sağlamak (Hukukun sağladığı özgürlük sınırlı fakat sürekli özgürlüktür) Toplumsal Gereksinimleri Sağlamak (Sosyal, ekonomik, siyasal, dinsel ortak gereksinimleri belli ölçüde karşılamak)
HUKUKUN BAŞLICA İŞLEVLERİ Eşitlik Sağlama (Aynı durumda olanlara aynı farklı durumda( rasyonel meşru ve bilimsel) olanlara farklı muamele) AY m 10: Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar Pozitif ayrımcılık: Biyolojik, sosyal, kültürel nedenlerle yapılan ayrımcılıktır AY m 10: Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.
HUKUKUN BAŞLICA İŞLEVLERİ Adalet Sağlama 1 - Denkleştirici adalet(mutlak eşitlik) 2 - Dağıtıcı adalet(kimselerin özel durumları dikkate alınarak eşitliğin sağlanması) 3 -Hakkaniyet(Dağıtıcı adaletin ötesinde özelin de özeli dikkate alınıyorsa) Ör 1 -Zarar veren herkes zararı karşılarsa(Denkleştirici adalet) 2 - Ayırt etme gücü yoksa zararı karşılamaması(Dağıtıcı adalet) 3 -Ayırt etme gücü yoksa dahi hakkaniyet zararı karşılamasını gerektiriyorsa(Hakkaniyet) BK m. 65 Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir.
HUKUK Bazı Ayrımlar Pozitif Hukuk-Doğal Hukuk Ayrımı Pozitif Hukuk 1 -Belli bir ülkede. 2 -Belli bir dönemde 3 -Yürürlükte bulunan 4 -Yazılı olan veya yazılı olmayan kuralların tamamı (Anayasa, tüzük, yönetmelik vb…)
HUKUK Bazı Ayrımlar Pozitif Hukuk-Doğal Hukuk Ayrımı Doğal(İdeal) Hukuk 1 -Doğada var olan ve akıl yoluyla bulunabilen 2 -İnsan doğasına ve eşyanın tabiatına en uygun düştüğü düşünülen 3 -Adalet fikrine en uygun düştüğü zannıyla pozitif hukuka rehberlik eden kurallardır (Keşfedilmiş veya henüz keşfedilememiş EN ADİL OLDUĞU DÜŞÜNÜLEN kurallar. örneğin yaşam hakkının kutsallığı) Bunlardan kimisi pozitif hukuka yansımıştır, kimisi henüz bulunamadığı için yansımamıştır.
HUKUK Bazı Ayrımlar Maddi Hukuk-Şekli Hukuk Ayrımı Maddi Hukuk Kişilerin, 1 -Hukuksal Statülerini 2 -Haklarını 3 -Borçlarını 4 -Yükümlülüklerini düzenleyen hukuk kurallarıdır (Hakların kendisini düzenleyen kurallar)
HUKUK Bazı Ayrımlar Maddi Hukuk-Şekli Hukuk Ayrımı Şekli(Usuli) Hukuk 1 -Hukuksal uyuşmazlıklarda devreye giren 2 -Uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak olan kurallardır (Hakların nasıl kullanılacağını belirten ve bu konuda kamu gücünü kullananlara yetkiler veren prosedür kuralları)
HUKUK Bazı Ayrımlar İç(milli) hukuk – dış (milletlerarası) hukuk İç(milli) hukuk Coğrafi sınırlar dikkate alınır – milli sınırlar içerisinde meydana gelen olaylara uygulanacak hukuku ifade eder. Otoriteyi devlet sağlar dış (milletlerarası) hukuk Devletlerin birbiriyle ve milletlerarası kuruluşlarla ilişkisini düzenler. İç hukuka göre çoğunlukla daha az gelişmiştir. Bu hukuku uygulayacak üst otorite yoktur
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI Özel Hukuk – Kamu Hukuku – Karma Hukuk – Kendine Has (Sui Generis) Hukuk İrade Serbestisi Ölçütü Hukuksal ilişki ve sonuçlarını bireyler serbestçe belirliyorsa özel hukuk değilse kamu hukuku
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI Özel Hukuk – Kamu Hukuku – Karma Hukuk – Kendine Has (Sui Generis) Hukuk Egemenlik Ölçütü • Taraflardan biri devlet ve • Egemenlik hakkını kullanıyorsa kamu hukuku, değilse özel hukuk (bireylerle eşit konumda işlem yapıyorsa örneğin gayrimenkulü kiraya veriyorsa)
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI Özel Hukuk – Kamu Hukuku – Karma Hukuk – Kendine Has (Sui Generis) Hukuk Çıkar Ölçütü Toplum çıkarlarını koruyarak hizmet etme amacı taşıyorsa kamu hukuku değilse özel hukuk
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI Özel Hukuk – Kamu Hukuku – Karma Hukuk – Kendine Has (Sui Generis) Hukuk İlişkin Taraflar Ölçütü Kamu hukuku Taraflar Devlet Birey Özel hukuk Taraflar Birey
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI Özel Hukuk – Kamu Hukuku – Karma Hukuk – Kendine Has (Sui Generis) Hukuk KAMU HUKUKU ÖZEL HUKUK Devlet üst konumdadır Toplumsal çıkar yani kamu yararı amacı var Daha az gelişmiştir Devlet dışındaki tarafın iradesine tercih hakkı tanınmaz Re’sen kendiliğinden uygulanır (Trafik kuralları gibi) Devlet de olsa birey de olsa eşitler arasıdır Özel çıkarlar var Daha gelişmiştir Karşılıklı iradelere tercih hakkı tanınmış Re’sen uygulanmaz (Ev sahibinin kiracıdan kira borcunu talep etmesi gibi)
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI BK m. 207/2 Sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça veya aksine bir âdet bulunmadıkça, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler. (Emredici değil) TTK m. 131/2 Şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, sermaye olarak konan ayınların mülkiyeti şirkete ait ve haklar şirkete devredilmiş olur. (Emredici değil) Emredici TCK m. 20 Ceza sorumluluğu şahsîdir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.
HUKUKUN BAŞLICA DALLARI
TARİHİ SÜREÇ Tazminata kadar örfi hukuk ve şer’i hukuk geçerli Tazminatla birlikte batıdan örnek alınan fakat fıkha(islam hukuku) dayanan mecelle(Osmanlı medeni kanunu 19. yüzyıl) yapılıyor. Borçlar hukuku, eşya hukukunun bir kısmı ve usul hukuku(şekli hukuk)içeriyor 1917 Hukuki Aile Kararnamesi ile Aile hukuku ve miras hukukuna yer veriliyor Osmanlı’da aynı anda hem İslam hukuku hem batı tipi hukuk uygulanmaya çalışılmış. Hukukta birlik zarar görmüş Cumhuriyetin ilk medeni kanunun 1926 tarihli İsviçre medeni kanunu örnek alınmış böylece Türkiye Roma-cermen sistemine dahil olmuş Yürürlükteki Türk Medeni Kanunu 2002’de yürürlüğe girmiş ve yine İsviçre medeni kanunu örnek alınmış Medeni Kanununa göre her hukuki olaya gerçekleştiği tarihte yürürlükte bulunan hukuk uygulanır (kamu düzeni ve genel ahlak hariç) Kazanılmış haklardan henüz sonuç doğurmayanlar ile yeni kanuna tabi iş ve işlemlere yeni kanun uygulanmış
- Slides: 24