Mavzu Milliylik falsafiy va axloqiy kategoriya sifatida Reja

Mavzu: Milliylik falsafiy va axloqiy kategoriya sifatida Reja: 1. Milliylik. 2. Milliy g’urur va milliy ong tushunchalarining mazmun va mohiyati. 3. Milliy xarakter.

Kalit so’zlar: Milliylik, Milliy g’oya, Mafkura, Qadriyat, Milliy ong, Mintalitet, An’ana, Urf - odat 2

MILLIYLIK – Tarixan tashkil topgan biron ijtimoiy etnik birlikni ya’ni millat va ellatlarni boshqa millat va ellatlardan farqlovchi tomonlari, hususiyatlari, ruhiy, ma’naviy hamda tasavvurlarining majmuidir.

Millat mavjud ekan, milliy ma'naviyat bo’ladi. Milliy ma'naviyatni yo’qotish mumkin emas. Milliy ma'naviyatni yo’qotish uchun qanchalik harakat qilinsa, shunchalik milliylikni saqlash uchun kurash kuchayadi. Xulosa shuki, inson qalbidagi milliylikni yo’qotish mumkin emas.

MILLIYLIKNI FALSAFIY JIHATLARIGA MILLIY G’OYA, MILLIY MAFKURA, MILLIY QADRIYAT, AN’ANA HAMDA MILLIY UDUM TUSHUNCHALARI XOSDIR

G’OYA – MUAYYAN MAQSADNI AMALGA OSHIRISH UCHUN ILGARI SURILGAN IZCHIL FIKRLAR HARSA VA XODISALARNI AMALGA OSHIRISH

MILLIY G’OYA – INSON VA JAMIYAT HAYOTIGA MA’NO VA MAZMUN BAXSH ETADIGAN UNI EZGU MAQSAD SARI YETAKLAYDIGAN FIKRLAR MAJMUIDIR. 7

MAFKURA – Muayyan ijtimoiy tizim, ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq, jamiyatning ehtiyojlari maqsad va muddaolari, manfaatlari orzu – umidlari hamda ularni amalga oshirish tamoyillarining o’zida mujassam etgan g’oyalar tizimidir. mafkura – ma’no mazmuniga ko’ra falsafiy, diniy, dunyoviy ta’limotlar asosida yaratiladi. Milliy mafkuramiz xalqimizni asrlar davomida shakllangan ma’naviy merosidan: an’analar, udumlar, marosimlar qadriyatlardan oziqlanadi. milliy mafkura yurt tinchligi vatan ravnaqi xalq farovonligini ta’minlashga xizmat qiladi

9

QADRIYAT – inson va insoniyat uchun ahamiyatli bo’lgan millat, ellat va ijtimoiy guruhlarning manfaatlari va maqsadlariga xizmat qiladigon tabiat va jamiyat hodisalari majmuidir. MILLIY QADRIYAT – miillatning tili, ma’daniyati, tarixi, urf-odatlari, an’analari, jamiyki moddiy va ma’naviy boyliklarini iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy hayotining barcha tomonlari

Milliylikni axloqiy ko’rinishlari: milliy ong, milliy mentalitet, milliy o’zlikni anglash

MILLIY ONG - Millatni mavjudligini anglatib turadi. Millatni mavjud bo’lishi uning tarixiy taraqqiyoti va istiqboli bilan bog’liq bo’lgan omil hisoblanadi. U millatni shakllanishi uni taraqqiy etishini va abadiyligini ta’minlaydi. MENTALITET – Biron bir xalq yoki shaxsga xos bo’lgan fikrlash tarzi aqliy malakalar va ko’nikmalar hamda ma’naiy, ruhiy belgilar yig’indisi, bu tushuncha millat, xalq yoki etnosga nisbat qo’llaniladi.

MENTALITET – Odamlarning ijtimoiy ongini o’ziga xos xususiyati ularni ijtimoiy muhitini milliy an’analari bilan bog’liq turmush tarzini ma’daniyatini axloqiy xulq belgilarini o’zida aks ettiradi. MILLIY O’ZLIKNI ANGLASH – Har bir millatni o’zini mavjudligini moddiy va ma’naviy boyliklarini ifodalovchisi yagona til, urf-odat va qadriyatlar hamda davlatga mansubligini manfaatlar va ehtiyojlarni umumiyligini tushunib yetishdir.

AN’ANA Tarixiy taraqqiyot jarayonida tabiiy va ijtimoiy ehtiyojlar asosida vujudga keladigan, ajdodlardan avlodlarga meros bo’lib o’tadigan, kishilar madaniy hayotiga ta’sir o’tkazadigan madaniy hodisadir. An’ana o’ziga xos ijtimoiy qoida tarzida kishilar onggiga singan (umum yoki ma’lum guruh tomonidan), qabul qilingan tartib va qoidalar majmuasi hisoblanadi 14

URF-ODAT TUSHUNCHASI O’ta keng bo’lib, u o’z ichiga xalq hayotining barcha tomonini-oddiy kundalik udum, rasm-rusum, irim-sirimlar, o’zaro-muomala tarzi hamda barcha marosimlarni butunicha qamrab oladi. Marosim tushunchasi nisbatan tor tushuncha bo’lib, u shu xalq hayotining ma’lum sohalarida omma tomonidan qabul qilingan, maxsus uyushtiriladigan namoyishlardan iboratdir. 15

MAROSIM Inson hayotining moddiy va ma’naviy turmushining talab va ehtiyoji bilan yuzaga kelgan va keladigan hodisadir. Har qanday marosim u yoki bu xalqning ma’lum bir tarixiy taraqqiyoti boshichidagi ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hamda madaniy rivojlanish darajasini ko’rsatuvchi asosiy belgilarni o’zida mujassamlashtirgan holda vujudga keladi va yashaydi. Boshqacha qilib aytganda, marosim umum tomonidan qabul qilingan ramziy harakatlarga ega bo’lgan hayotiy tadbirdir. 16

I. S. Kon «Milliy xarakter – afsonami yoki haqiqat? » , deb nomlangan asarida zamonaviy jamiyatshunoslikning eng dolzarb vazifalaridan biri milliy xarakterning mohiyatini aniqlashdir» , deb yozadi. O’z-o’zidan ravshanki, milliylik nafaqat madaniyat muammosi shu bilan birga ijtimoiy - iqtisodiy ziddiyatlarni ham aks ettiradi. 17

Milliy xarakterni o’rganuvchi manbalarda ikki qutb, ikkita uzviy nuqta mavjud. Bir toifadagilar aytadiki, milliy xarakter hech qanday aniq narsaga tayanmaydi, hech bir millat bir - biridan psixologik jihatdan tubdan farq qilmaydi. Ikkinchi toifadagilar aksincha, millatlar o’rtasida o’tib bo’lmas devor borligini uddalash milliy urf - odat omborining to’laligiga bog’liq ekanligini e’tirof etadi. 18

Milliy urf - odatlar shaxs xulqini tartibga solishga xizmat qiladi va ular ongini ortiqcha zo’riqishlardan xoli etib, insonning istak va maqsadlari mushtarakligini ta’minlaydi. Bola hali milliy urfodat va an’analarni o’zlashtirmaganiga qaramay, unga ta’sir eta oladi. Inson odatlarni to’liq o’zlashtirib olganidan so’ng uning ichki boshqaruv funktsiyasiga aylanadi. Urf - odatlar, an’analar ijtimoiy psixologik holat sifatida inson ideallari, didi, ehtiyojlari va dunyoqarashini, ishonch va e’tiqodini, shaxs faolligini belgilaydi. 19

Nazorat uchun savollar. 1. Milliylik qanday ma’no anglatadi? 2. G’oya tushunchasining mohiyati nimadan iborat? 3. Milliy g’oya deganda nimani tushunasiz? 4. Mafkura – bu? 5. G’oya va mafkuraning bir-biridan qanday farqi bor? 6. Qadriyat nima va milliy qadriyat deganda nimani tushunasiz? 7. O’zlikni angash nima va hozirgi kunda milliy mintalitetimiz qanday ahvolda? 8. An’anaga ta’rif bering? 9. Urf odat va marosim tushunchalari haqida nima deya olasiz? 10. Milliy xarakterga ta’rif bering? 20

E’tiboringiz uchun rahmat 21