Kontrola realizacji zada okrelonych w Programie ochrony powietrza

Kontrola realizacji zadań określonych w Programie ochrony powietrza i Planie działań krótkoterminowych wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego Agnieszka Białobrzeska Główny Specjalista Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Delegatura w Ostrołęce

Agenda prezentacji üPodstawy prawne kontroli realizacji zadań określonych w pop üObowiązki organów i innych podmiotów właściwych w sprawach wykonywania zadań określonych w pop i pdk üOdpowiedzialność za realizację działań naprawczych üCo podlega sprawdzeniu i ocenie przez WIOŚ? üDziałania pokontrolne, odpowiedzialność za nierealizowanie działań określonych w pop i pdk üWykorzystane materiały

Skróty: program ochrony powietrza - pop plan działań krótkoterminowych - pdk Prawo ochrony środowiska - p. o. ś. Inspekcja Ochrony Środowiska - IOŚ organ administracji – właściwy organ administracji Zgodnie z art. 3 ust. 14 b p. o. ś. przez organ administracji rozumie się także inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do wykonywania zadań publicznych dotyczących środowiska i jego ochrony. 3

Kontrola IOŚ Inspekcja Ochrony Środowiska jest powołana do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2020 r. , poz. 995 z późn. zm. ) Czynności kontrole polegają na sprawdzeniu stanu faktycznego w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawa. Szczegółowy katalog zadań wykonywanych przez IOŚ został określony w art. 2 ust. 1 ustawy o IOŚ.

Kontrole dotyczą m. in. : Podmiotów korzystających ze środowiska w rozumieniu przepisów p. o. ś Rolników prowadzących gospodarstwa rolne, korzystających ze środowiska (nie będących przedsiębiorcami) Osób fizycznych (nie będących przedsiębiorcami, korzystających ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia Gmin realizujących przypisane zadania

Zadania inspekcyjne dla wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska: Zgodnie z art. 96 a ust. 1 ustawy – Prawo ochrony środowiska wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska sprawuje nadzór w zakresie: 1) terminowego uchwalenia programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych, o których mowa w art. 91 i art. 92 ; 2) wykonywania zadań określonych w programach ochrony powietrza i planach działań krótkoterminowych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starostę oraz inne podmioty. 6

Zgodnie z ww. zapisami IOŚ może kontrolować: organy właściwe w sprawach terminowego uchwalenia programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych (marszałek województwa, sejmik województwa) organy właściwe w sprawach wykonywania zadań określonych w programach ochrony powietrza i planach działań krótkoterminowych (wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta) podmioty wskazane do realizacji zadań określonych w programach ochrony powietrza i planach działań krótkoterminowych (nie należy ich utożsamiać z podmiotami korzystającymi ze środowiska) 7

Art. 96 a ust. 2 p. o. ś. stanowi, że do wykonywania zadań kontrolnych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska stosuje się przepisy ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zadania kontrolne w zakresie pop i pdk nie są wymienione wprost w art. 2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z pkt 18 art. 2 ust. 1 ustawy o IOŚ - wykonywanie innych zadań określonych odrębnymi przepisami 8

PODSTAWY PRAWNE NADZOROWANIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY POWIETRZA Zadania inspekcyjne (delegacja ustawy p. o. ś) Art. 96 a. p. o. ś Wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska sprawuje nadzór w zakresie: terminowego uchwalenia programów ochrony powietrza i ich aktualizacji oraz planów działań krótkoterminowych, o których mowa w art. 91 i art. 92; realizacji działań określonych w programach ochrony powietrza i ich aktualizacjach oraz planach działań krótkoterminowych wykonywanych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, starostę oraz inne podmioty. Realizując to zadanie Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przy pomocy upoważnionych inspektorów kontroluje na obszarze województwa mazowieckiego wybrane jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z planem pracy na dany rok, a także w miarę konieczności w trybie interwencyjnym.

Obowiązki organów i innych podmiotów właściwych w sprawach wykonywania zadań określonych w pop Obowiązujący Program ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu wraz z określeniem planów działań krótkoterminowych, przyjęty został uchwałą Nr 115/20 Sejmiku Województwa Mazowieckiego. W uchwale tej nałożone zostały na organy i podmioty obowiązki działań w celu poprawy stanu jakości powietrza w strefach. Większość obowiązków dotyczy jednostek samorządu terytorialnego. 10

Główne kierunki działań Ograniczenie emisji substancji z procesu wytwarzania energii cieplnej dla potrzeb ogrzewania i przygotowania ciepłej wody w lokalach mieszkalnych, handlowych, usługowych oraz użyteczności publicznej Zwiększanie powierzchni zieleni w wybranych gminach województwa mazowieckiego Edukacja ekologiczna Kontrola przestrzegania uchwały antysmogowej oraz zakazu spalania odpadów i pozostałości roślinnych Ograniczanie wtórnej emisji pyłu – czyszczenie ulic na mokro w gminach miejskich województwa mazowieckiego, w granicach obszaru zabudowanego, zakaz używania spalinowych i elektrycznych dmuchaw do liści we wszystkich gminach województwa 11

Dla aglomeracji warszawskiej Zwiększanie powierzchni zieleni, w tym nasadzenia zieleni średniej wzdłuż największych ciągów komunikacyjnych w Warszawie, o średnim dobowym ruchu pojazdów w roku (SDR) >30 000 pojazdów Poprawa jakości taboru komunikacji miejskiej poprzez wymianę autobusów na autobusy o napędzie elektrycznym lub spełniające przynajmniej normę EURO VI, w strefie aglomeracja warszawska Rozwój komunikacji tramwajowej Opracowanie raportu dotyczącego możliwości zminimalizowania zatorów i obniżenia emisji ditlenku azotu na skrzyżowaniach objętych systemem ITS w strefie aglomeracja warszawska oraz jego wdrażanie Przygotowanie i przedłożenie Zarządowi Województwa Mazowieckiego szczegółowego planu stworzenia i wdrożenia stref ograniczonego transportu w oparciu o normy emisji EURO; Wdrożenie stref ograniczonego transportu w wersji pilotażowej; Wdrożenie stref ograniczonego transportu w wersji docelowej Przygotowanie i wdrożenie systemu monitorowania emisji z transportu, pozwalającego na bieżący monitoring wpływu ruchu drogowego na jakość powietrza

Plan działań krótkoterminowych Zakres i rodzaj działań krótkoterminowych określono w załączniku nr 7 do uchwały. Rodzaj działań niezbędnych do podjęcia uzależniony jest od poziomu alarmowania (I - żółty, II - pomarańczowy i III - czerwony). W odniesieniu do planów działań krótkoterminowych nałożone zostały na organy, podmioty i osoby fizyczne obowiązki działań w celu zapobiegania przekroczeń. Większość obowiązków dotyczy obywateli, organów samorządowych i zarządzających drogami. W uchwale nie wskazano konkretnych podmiotów zobowiązanych do działań ograniczających emisje do powietrza. Główne kierunki działań, to ograniczenie ruchu pojazdów, zakazy spalania odpadów, zmiana paliwa na ekologiczne, ograniczenia wykorzystania kominków, urządzeń spalinowych, ograniczenie pylenia wtórnego z dróg, pryzm, placów budów, zraszanie, czyli zasadniczo ograniczenie emisji niskiej. 13

Odpowiedzialność za realizację działań naprawczych samorządy gminne podmioty korzystające ze środowiska oraz osoby fizyczne niebędące podmiotem korzystającym ze środowiska zarządcy dróg – tylko w zakresie czyszczenia ulic i zakazu używania dmuchaw do liści inne podmioty, dla których przewidziano zadania, w tym np. Inspekcja Ochrony Środowiska w zakresie kontroli przestrzegania uchwały antysmogowej

Co podlega sprawdzeniu i ocenie przez WIOŚ? Realizacja zadań określonych w pop i pdk, czyli działań przewidzianych do realizacji określonych w załączniku nr 5 i 7 do uchwały nr 115/20. Załącznik Nr 5 – Informacje dotyczące planowanych do podjęcia odpowiednich działań, tak aby okresy, w których poziomy dopuszczalne oraz pułap stężenia ekspozycji nie są dotrzymane, były jak najkrótsze, jak również mających na celu osiągnięcie poziomów docelowych w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. Załącznik nr 7 - Zakres i rodzaj działań krótkoterminowych oraz sposób postępowania w przypadku ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego, informowania, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu. 15

Analiza wszystkich obowiązków nałożonych na kontrolowany organ administracji samorządowej w ramach POP oraz terminowość wykonywania tych obowiązków z procentowym określeniem ich realizacji w skali roku, jeśli jest to możliwe. Rezultaty podejmowanych działań przez kontrolowany organ administracji samorządowej np. ilość wymienionych źródeł ogrzewania, wykonanych termomodernizacji i innych działań np. informacyjne i edukacyjne związane z poprawą jakości powietrza Analiza obowiązków nałożonych na kontrolowany organ administracji samorządowej w ramach planów działań krótkoterminowych oraz terminowość i rzetelność wykonania tych obowiązków, uwzględniających stopień przygotowania wystąpienia poziomów alarmowych Terminowość składania sprawozdań przez kontrolowany organ administracji samorządowej z zakresu działań określonych w POP i PDK Sposoby finansowania realizacji zadań – mechanizmy wsparcia finansowego Inne – np. uwagi do projektu

Sprawozdawczość Zasady sprawozdawczości określone zostały w § 12 – 19. § 12 - Organami właściwymi do przekazywania Zarządowi Województwa Mazowieckiego informacji o wydawanych decyzjach, których ustalenia zmierzają do osiągnięcia celów Programu są wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz starostowie. § 13 - Organami właściwymi w sprawach wydania aktów prawa miejscowego, umożliwiających realizację Programu, są rady gmin i rady powiatów. § 14 - Organami właściwymi do monitorowania realizacji Programu, w zakresie swojej właściwości, są: Zarząd Województwa Mazowieckiego oraz wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast). § 15 - W ramach monitorowania realizacji Programu wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast), przekazują Zarządowi Województwa Mazowieckiego sprawozdania z realizacji: • 1) działań naprawczych określonych w załączniku nr 5 do uchwały; • 2) działań krótkoterminowych określonych w załączniku nr 7 do uchwały.

Kontrola (inspekcja, weryfikacja) ü To porównywanie stanu faktycznego ze stanem założonym, wymaganym, formalno-prawnym W uproszczeniu, to nadzór nad czymś/kimś i dopilnowywanie aby to funkcjonowało zgodnie z ustalonymi zasadami ü weryfikacja, czy prowadzone są przez kontrolowanego wymagane działania, ale także, czy nie podejmuje on działań nie pożądanych (zabronionych) 18

Doświadczenie Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie kontroli POP w gminach Zła organizacja pracy w kontrolowanych jednostkach tj. niewyznaczenie osób odpowiedzialnych za koordynację działań i realizację obowiązków Niedostateczna znajomość zagadnień i zadań wynikających z Programów ochrony powietrza i Planów działań krótkoterminowych; brak stosownych szkoleń w tym temacie; problem z uzyskaniem odpowiednich informacji od kontrolowanych Dotychczasowe doświadczenia z wykonywanych przez WIOŚ kontroli w zakresie Programów ochrony powietrza wskazują, że tematyka ta nie jest w pełni zrozumiana przez jednostki samorządu terytorialnego. Pierwsza kontrola przeprowadzana przez WIOŚ w danej gminie staje się często kontrolą instruktażową, podczas której kontrolowanej jednostce wskazywane są zadania, które powinna wykonywać w ramach swoich obowiązków, co powoduje znaczne przedłużanie się działań kontrolnych

Dlaczego braki kadrowe (zwłaszcza w małych gminach) niewystarczające środki finansowe i trudności w ich pozyskiwaniu

Działania pokontrolne Na podstawie ustaleń kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska może: Art. 12 ust. 1. ustawy ioś q wydać zarządzenie pokontrolne Art. 315 a. ustawy p. o. ś q wydać decyzję administracyjną 21

Uprawnienia mandatowe Nie przestrzeganie przepisów uchwały sejmiku województwa w sprawie dopuszczonych do stosowania paliw. Art. 334 p. o. ś Kto nie przestrzega ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale sejmiku województwa przyjętej na podstawie art. 96, podlega karze grzywny. Art. 96. 1. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Na obszarze województwa mazowieckiego Uchwałą nr 162/17 z 24 października 2017 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego przyjął tzw. uchwałę antysmogową wprowadzającą na obszarze województwa mazowieckiego ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Uchwałę opublikowano w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego z 27 października 2017 r. poz. nr 9600.

C. D. Nieprzestrzeganie ograniczeń, nakazów lub zakazów określonych plan działań krótkoterminowych art. 332. Kto nie przestrzega ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale sejmiku województwa przyjętej na podstawie art. 92 ust. 1 c, podlega karze grzywny. Art. 92 1 c. Sejmik województwa, w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania informacji o ryzyku, o której mowa w ust. 1, od Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, określa, w drodze uchwały, plan działań krótkoterminowych, o którym mowa w ust. 1.

Kary Art. 315 a p. o. ś W przypadku: 1. niedotrzymania ustawowego terminu uchwalenia programów ochrony powietrza i ich aktualizacji lub planów działań krótkoterminowych, 2. niedotrzymania terminów realizacji działań określonych w programach ochrony powietrza i ich aktualizacjach lub planach działań krótkoterminowych –organ za to odpowiedzialny podlega karze pieniężnej w wysokości od 50 000 zł do 500 000 zł. 2. Karę pieniężną, w drodze decyzji, wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, biorąc pod uwagę ilość i wagę stwierdzonych uchybień oraz naruszonych przez organ obowiązków.

Art. 315 b C. D. • 1. Od decyzji o wymierzeniu kary pieniężnej, o której mowa w art. 315 a, przysługuje odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. • 2. Karę pieniężną wnosi się na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja o jej wymierzeniu stała się ostateczna. • 3. Kara pieniężna podlega przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Art. 315 c Do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

Art. 315 b C. D. • 1. Od decyzji o wymierzeniu kary pieniężnej, o której mowa wart. 315 a, przysługuje odwołanie do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. • 2. Karę pieniężną wnosi się na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja o jej wymierzeniu stała się ostateczna. • 3. Kara pieniężna podlega przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji Art. 315 c Do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –Ordynacja podatkowa, ztym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

Wykorzystane materiały o Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r. , poz. 1219) o Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2020 r. , poz. 995) o Uchwała nr 115/20 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 8 września 2020 r. w sprawie programu ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu (Dz. U. Woj. Maz. poz. 9595)

Dziękuję za uwagę