HLE VE YOLSUZLUKLA MCADELE Y ETK UYGULAMALARI Ali

HİLE VE YOLSUZLUKLA MÜCADELE: İYİ ETİK UYGULAMALARI Ali Kamil Uzun TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı XX. TÜRKİYE MUHASEBE KONGRESİ 6 Ekim 2018, İstanbul

Ali Kamil UZUN / CPA, CFE, MA, CRMA, CAC • Deloitte – Türkiye Yönetim Kurulu Danışmanı. • OYAK Mali Kontrolörlük ve Koordinasyon Grubunda Mali Kontrolör olarak görev yapmıştır. Adana Çimento Sanayii T. A. Ş. , Bolu Çimento Sanayii A. Ş. , Hektaş Ticaret T. A. Ş. Yönetim Kurullarında Denetimden Sorumlu Komite Başkanlığı görevinde bulunmuştur. • Finans (Garanti Bankası, Interbank, İktisat Bankası) ve çeşitli endüstri kuruluşlarında; İç denetim ve bilgi sistemleri denetimi, toplam kalite yönetimi konularında 40 yılı aşan uygulama ve yöneticilik deneyimine sahiptir. • İnsan Kaynakları, Eğitim ve İletişim konularında üst düzey yöneticilik yapmıştır. • Türkiye İç Denetim Enstitüsünün kurucusu olup Türkiye’de iç denetim ile ilgili mesleki örgütlenmenin sağlanması, Uluslararası İç Denetim Standartlarının Türkiye’de uygulanması ve yaygınlık kazanması, uluslararası sertifikalı iç denetim programı ve sınavının başlatılmasına öncülük etmiştir. • ECIIA (Avrupa İç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu) Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapmıştır. • TÜSİAD – KALDER Kalite Ödül Yürütme Kurulu TÜSİAD – Kurumsal Yönetim Çalışma Grubu Üyelikleri ve İç Denetim Çalışma Grubu Başkanlığı yapmıştır. • Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Komitesi (TMUDESK) Üyeliği görevlerinde bulunmuştur. • TKYD–Yönetim. Kurulu Çalışma Grubu Başkanı. • İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi ve İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans Mezunu. • Kurumsal Yönetim ve İç Denetim üzerine çok sayıda yazı ve makaleleri, eğitim ve seminer çalışmaları bulunmakta, üniversitelerde dersler vermektedir. • “Denetim Komitesi Uygulamaları” üzerine hazırladığı yüksek lisans (master) tez çalışması, Türkiye’de bu konuda yapılan ilk çalışmalardandır. • Dünya Gazetesi ve İ. Ü. İşletme Fakültesi tarafından “ 2007 Yılın İşletmecisi” seçilmiştir. • 2012 – Rotary Meslek Hizmet Ödülü • 2013 - TİDE Farkındalık Ödülü • Karikatürist.

Sunum Planı § Hile ve yolsuzlukla mücadele neden önemlidir? § Hile ve yolsuzlukla nasıl mücadele edilmelidir? § Hile ve yolsuzlukla mücadele programlarının geliştirilmesinde dikkate alınması gereken özellikli hususlar nelerdir? § Hile ve yolsuzlukla mücadele programlarının uygulanmasında kritik başarı faktörleri nelerdir? § İyi etik uygulama örneklerinin paylaşılması § Genel değerlendirme

Hile ve yolsuzlukla mücadele neden önemlidir? § İş Dünyası ve Paydaşlar § Haksız rekabete yol açılması § Yatırımcı güveninin sarsılması § Toplumun iş dünyasına olan güveninin azalması § Hukuk devletinin zayıflatılması § Meslek Dünyası § Meslek mensupları § Meslek örgütleri § Kamu yararı için çalışılması § Güven, güvenirlik oluşturulması § İş yapış şekli § Meslek ailesi ile ilişkiler § Bilgiyi kullanma şekli § Topluma olan sorumluluklar Hile ve Yolsuzlukların Sınıflandırılması § § Mali Raporlama Hileleri Mali Olmayan Raporlama Hileleri Varlıkların Kötüye Kullanılması Yasa Dışı İşlemler

Akla karayı görmek… 5

Hile ve yolsuzlukla nasıl mücadele edilmelidir? § Düzenlemeler § Ulusal Düzenlemeler § Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Uyum Raporları § Türk Ticaret Kanunu / Şirket Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlama Yükümlülükleri § 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu § Uluslararası Düzenlemeler § § § § ISO 37001 – Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Standardı ABD Yurtdışı İşlemlerde Yolsuzlukla Mücadele Yasası Birleşik Krallık Yolsuzlukla Mücadele Yasası OECD Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmeleri Brezilya Temiz Şirket Yasası Kanada Yurtdışı İşlemlerde Kamu Görevlisine Rüşvetin Engellenmesi Yasası § Rehberler § COSO – Hile Riski Yönetimi Rehberi § Uluslararası Şeffaflık Derneği Özel Sektörde Yolsuzlukla Mücadele Rehberi § Yolsuzlukla Mücadele Programları

Hile ve yolsuzlukla nasıl mücadele edilmelidir? Hile ve yolsuzlukla mücadele programının hazırlanması; § Taahhüt § «Sıfır tolerans» § Değerlendirme § Risk ve Bağımsızlık § Planlama § Hedeflerin, stratejilerin ve politikaların oluşturulması § Uygulama § Şirket içi iş süreçleri ile entegrasyon ve şirket değer zincirindeki tüm paydaşların programa ortak olması § İzleme § Ölçme, gözden geçirme ve güncelleme § Raporlama § Kamuoyu ile paylaşılması

Çıkar çatışması

Hile ve yolsuzlukla mücadele programlarının geliştirilmesinde dikkate alınması gereken özellikli hususlar nelerdir? § Çıkar çatışması § Siyasi bağışlar § Hayır kurumlarına yapılan bağışlar ve sponsorluklar § Kolaylaştırma ödemeleri § Hediyeler, ağırlama masrafları ve özel harcamalar

Fırsatlar ve tercihler…

Hile ve yolsuzlukla mücadele programlarının uygulanmasında kritik başarı faktörleri nelerdir? § Etik ve Uyum Yöneticisi § Eğitim ve İletişim § İnsan Kaynakları § İş Ortakları § İzleme Süreçleri § Kurumsal Raporlama

İşin erbabı olmak… 12

Kurumsal farkındalık… Operasyonlarınızı tanıyın …her çalışanın sorumluluğu vardır Satıcılarınızı tanıyın Çalışanlarınızı tanıyın Müşterilerinizi tanıyın

İyi etik uygulama örneklerinin paylaşılması § Etik hattı § Farkındalık günü § Etik beyan § Otomatikleştirilmiş iç kontroller / e-uygulamalar § Tedarikçi kabul kriterleri § İş Başvuru süreci / Özgeçmiş ve referans kontrolü § Şirket içi farkındalık sağlayıcı örnek uygulamalar § E-Eğitim / Sürekli eğitim / Tecrübe edilmiş olayların eğitim amaçlı kullanılması § Etik ve Uyum Yöneticisi § Oryantasyon Programı

İyiler ayakta kalmalı… 15

Genel Değerlendirme Hile ve yolsuzlukla mücadelede iş ve meslek dünyasının rol ve sorumlulukları bulunuyor Hile ve yolsuzlukla mücadelede toplumsal farkındalık gerekiyor Kuşaklararası farklılıklar, iletişim ve çalışma ortamını anlamak Geleceğe ortak, yarına hazır olmak için yeni iş yapış şekilleri ve ihtiyaç duyulan yetkinliklere sahip olmak Değişim ve dönüşüme uyum sağlamak için güvenilir işletme danışmanı olmak Kontrol okuryazarlığı seferberliğini başlatmak için iş dünyası liderlik, meslek dünyası rehberlik yapmalı

Genel Değerlendirme § Hile ve yolsuzlukların önlenmesinde kritik başarı faktörleri; § Kurumsal yetkinlik seviyesi § § Bilgi Teknoloji Metodoloji Deneyim § Kurumsal yönetim kalitesi § Kontrol Ortamı § Yönetim Kurulu Liderliği § İç Denetim Rehberliği § İletişim § İhbar ve şikayetlerin değerlendirilmesi § Toplumsal ve kurumsal farkındalık § Hile ve Yolsuzlukla Mücadele Programları

Sözün özü, hayatın özeti… Onurla bitirilmesi gereken en asil görev hayattır…

Kaynakça § Uluslararası Şeffaflık Derneği Özel Sektörde Yolsuzlukla Mücadele Rehberi § COSO Fraud Risk Management Guide § ISO 37001 – Anti-bribery management systems § OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri § SPK Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesi ve Uygulanması Hakkında Tebliğ § Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik § Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi – Uluslararası İç Denetim Standartları § www. tide. org. tr § www. tkyd. org § www. seffaflik. org

İletişim bilgileri denetciningunlugu. blogspot. com Ali Kamil Uzun akuzun alikamil. uzun@gmail. com alikamiluzun facebook. com/alikamil. uzun 20