GRLT N KKD Yksek lisan rencisi Helin ahin

GÜRÜLTÜ İÇİN KKD Yüksek lisan öğrencisi Helin Şahin

Ders Konusunun Hedefi Ø Gürültü, gürültünün insan üzerine etkileri ve kullanılan kkd leri bilir durumda olacaksınız.

İçindekiler Ø Ø Ø Ø Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri İşitme Kayıpları Gürültüden Korunma Kulak Koruyucu Tipleri Kulak Koruyucularının Avantaj ve Dezavantajları Kulak Koruyucu Kullanma Talimatları

ş Güvenliği Kültürü GÜRÜLTÜ: HOŞA GİTMEYEN RAHATSIZ EDİCİ SES : Kulak tarafından algılanabilen hava su yada benzeri bir ortamdaki basıç değişimi ILO: İşitme kaybına yol açan, sağlığa zararlı olan veya başka tehlikeleri ortaya çıkaran bütün sesler gürültüdür. Endüstride Gürültü: İşyerlerinde çalışanlar üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler gürültüdür. 4

İş Güvenliği Kültürü GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ FİZYOLOJİK ETKİLERİ 1. İşitme kayıpları, 2. Kan basıncının artması, 3. Kalp atışlarında değişim, 4. Dolaşım bozuklukları, 5. Solunumda hızlanma, 6. Terlemede artış, 7. Mide bulantısı, 8. Baş ağrısı, 9. Göz bebeklerinde büyüme 10. İktidarsızlık PSİKOLOJİK ETKİLERİ 1. Davranış bozuklukları, 2. Uyku bozuklukları, 3. Aşırı sinirlilik ve tepkiler, 4. Konuşurken bağırmalar, 5. Hoşnutsuzluk, 6. Tedirginlik, 7. Baş ağrıları, 8. Stresler, PERFORMANS ETKİLERİ 1. İş veriminin düşmesi, 2. İş kalitesinin düşmesi, 3. Konsantrasyon bozukluğu, 4. Hareketlerin yavaşlaması, 5. Dinlenmenin bozulması, «Bir araştırmaya göre; bir mekanik konstrüksiyon atölyesinde gürültünün 25 d. B düşürülmesi sonucu hatalı parça sayısı oranında %52’lik azalma saptanmıştır. » 5

İş İŞİTME KAYIPLARI Güvenliği. GEÇİCİ Kültürü İŞİTME KAYBI SÜREKLİ İŞİTME KAYBI • İşitsel yorgunluk adı da verilen geçici işitme kaybı, kaybı kısa bir süre etkisinde kalınan gürültülü ortamdan uzaklaştıktan sonra (genellikle 1 -2 saat) ortadan kalkar. • Ø Ø Ø Sürekli işitme kaybı; Kişisel duyarlılığa Gürültünün düzeyine Sesin frekansına Maruziyet süresine Gürültünün sürekli, kesikli yada darbeli oluşuna bağlıdır. 6

İş Güvenliği Kültürü MÜSAADE EDİLEBİLEN GÜRÜLTÜ DÜZEYİ Max. Gürültü Düzeyi Db (A) Gürültüye Maruz Kalma Süresi (saat/gün) 80 16 85 8 90 4 95 2 100 1 105 1/2 110 1/4 115 1/8 7

İş Güvenliği Kültürü Kaynak (Yer ve Konum) Stüdyo Odası (Silik Ses) (Eşik Şiddeti-Değeri / İşitme Eşiği) Basınç Şiddet Yoğunluk Eşik (Pa) (d. BA) Düzeyi Değer 0. 00002 0 1. 10 -12 W/m 2 100 Yaprak Hışırtısı 0. 0001 10 1. 10 -11 W/m 2 101 Sessiz Bir Orman 0. 0002 20 1. 10 -10 W/m 2 102 Fısıltı İle Konuşma 0. 001 30 1. 10 -9 W/m 2 103 Sessiz Bir Oda 0. 002 40 1. 10 -8 W/m 2 104 Şehirde Bir Büro 0. 01 50 1. 10 -7 W/m 2 105 Normal Konuşma 0. 02 60 1. 10 -6 W/m 2 106 Dikey Matkap 0. 1 70 1. 10 -5 W/m 2 107 Yüksek Sesle Konuşma / Yoğun Trafik / Elektrik Süpürgesi 0. 2 80 1. 10 -4 W/m 2 108 Kuvvetlice Bağırma / Sinema Salonu / Baskı İşleri / Kamyon Sesi 1 90 1. 10 -3 W/m 2 109 Dokuma Ve Tekstil Atölyeleri / Walkman (En Yüksek Sesi) 2 100 1. 10 -2 W/m 2 1010 Havalı Çekiç / Ağaç İşleri / Petrol Rafineri 10 110 1. 10 -1 W/m 2 1011 Bilyeli Değirmen / Şimşek Gürültüsü / Presler / Pnömotik Çekiç 20 1. 10 W/m 2 1012 Yolcu Uçakları (Yer Hizmetleri) / Beşiktaş Çarşı 100 130 1. 101 W/m 2 1013 Tüfek Patlaması (Ağrı-Acı Eşiği) 200 140 1. 102 W/m 2 1014 Jet Uçakları (Kalkışı) / Top Mermisi Patlaması (Zarın Yırtılması) 1000 160 1. 104 W/m 2 1016 Roket Fırlatma 2000 1. 106 W/m 2 180 1018 8

İş Güvenliği Kültürü Gürültü düzeyinin ölçülmesi ve analizi için; • Ses düzeyi ölçü aletleri • Frekans analizörleri • Kişisel veya ortam gürültü dozimetreleri kullanılır. 9

İş Güvenliği Kültürü 1. KAYNAKTA 2. ORTAMDA 3. KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Makineyi Değiştirmek «Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi» İşlemi Değiştirmek «Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi» İşleyişi Değiştirmek «Gürültü çıkartan makinelerin işleyişini yeniden düzenlemek» Ayrı Bölmeye Almak «Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması» Ses Emici Malzeme Kullanmak Yansımayı Engellemek «Sesin geçebileceği ve/veya yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplanmak» Araya Engel-Bariyer Koymak Sesin Yayılmasını Engellemek Sessiz Bölme İçine Almak «Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması» Maruziyet Süresini Azaltmak «Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması-rotasyon» «Gürültü kaynağı ile kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak» İş Programını Değiştirmek Mesafeyi Artırmak «Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak» «Gürültü kaynağı ile kişi arasındaki mesafeyi artırmak» Kaynağın Yerini Değiştirmek «Gürültü kaynağının konumunu değiştirmek» KKD Kullanmak

1. Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı , 2. Gürültülü işlerde sağlıklı kişiler çalıştırılmalı, 3. Gürültülü işlerde çalışanların, her 6 ayda bir odyogramları alınmalı ve işitme kaybı görülenlerde gerekli tedbirler alınmalı, 4. İş kazalarının önlenmesinde kesin denilebilecek yeterli önlem alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılabilir, 11

İş Güvenliği Kültürü KULAK KORUYUCULARI • Yüksek düzeyde gürültüye maruz kalma işitme mekanizması için zararlıdır. • Kulak koruyucuları gürültüyü kulak zarına gelmeden önce önler. • Kulak koruyucuları seçimi gürültünün düzeyi ve yapılan işe bağlıdır. • Gürültülü bölgelerde kulak koruyucular kullanılmalıdır. 12

KULAK KORUYUCU TİPLERİ Kulak Tıkaçları Manşon Tipi Kulaklıklar • Bütün kulaklara uyabilen tıkaçlar • Lastik, kauçuk, plastik malzemeden yapılan ve şekilleri değişmeyen tıkaçlar • Ismarlama yapılan kulak tıkaçları • Kulak kanalı girişini kapayarak koruyan tıkaçlar • baş bantlı kulaklıklar • Ense bantlı kulaklıklar • Barete monteli kulaklıklar 13

İş Güvenliği Kültürü Kulak Tıkaçları: Dış kulak kanalının içine yerleştirilen ya da kulağın girişini tıkayan tıkaçlardır • Bütün Kulaklara Uyabilen Tıkaçlar ; parafinli pamuk ve benzeri malzemeden yapılanları bir kez kullandıktan sonra atılır. Normal pamuk etkin değildir. • Lastik, Kauçuk, Plastik Malzemeden Yapılan ve Şekilleri Değişmeyen Kulak Tıkaçları ; bunlar tekrar kullanılabilir. Kauçuk ve plastikten yapılan tıkaçlar, temizlenebilmesi ve uzun süre kullanım kolaylığından dolayı daha çok seçilen türlerdendir. İki çeşidi vardır; Universal tip çoğu kişinin kulağına uyar. Değişik Büyüklükteki Tipi koruyucunun kulağa rahat uyması için küçük, orta ve büyük tipleri vardır. Ancak zamanla sertleşebilir, küçülebilir. Bu durumda kulak kanalına tam oturmaz ve etkinliklerini kaybederler. 14

Ismarlama Yapılan Kulak Tıkaçları: Silikonlu kauçuk veya İş • Güvenliği Kültürü plastiklerle kulak ölçüsü alınır, buna göre hazırlanır. Bunlar temiz, rahat ve kulağa tam uyarlar ve üç-beş sene kullanılabilirler. • Kulak Kanalı Girişini Kapayarak Koruyan Koruyucular : Başın üzerinden geçirilmiş elastik bir bant ile kulak kanalı girişi üzerinde sıkıca durması sağlanan, yumuşak lastiğe benzer bir maddeden yapılmış olan koruyucular. Gürültülü alana sık girip çıkan kişiler tarafından kullanılması uygun bu koruyucular bir çok işte kullanılabilir. Ayrıca çoğunlukla kulak tıkaçlarını kullanmayan kişilerede önerilebilir. 15

İş Güvenliği Kültürü Manşon Tipi Kulaklıklar: • Kulak kepçelerini fincanla ve içi süngerli yastıkları ile örten, her başa göre ayarlanabilen baş bantlı gürültünün şiddetini azaltan ancak, konuşmayı ve işitmeyi engellemeyen bir koruyucu malzemedir. Başbandı, paslanmaz yaylı çelikten veya kırılmaya dayanıklı plastik yapılmıştır. Fincanları ABS malzemeden, yastıkları içi süngerli dışı PVC kaplamalı olduğundan kulak çevresine optimal bir baskı sağlanmıştır. • (Z) değeri 22 -28 d. B’ dir. • Manşon tipli kulaklıkların üç türü bulunmaktadır. Bunlar, baş bantlı, ense bantlı ve barete monteli tipleridir. • Genellikle, gürültünün şiddetinin yüksek olduğu, motor test ünitelerinde, madencilikte, ormancılıkta ve pnomatik kırıcılarda kullanılır. 16

İş Güvenliği Kültürü Kulak koruyucularla ilgili ürünlerin sahip olmaları gereken standartlar şunlardır: EN 352 -1: Koruyucu Kulaklıklar EN 352 -2: Kulak Tıkaçları EN 352 -3: Barete Takılabilen Koruyucu Kulaklıklar

Bir kulak koruyucusunun etkinliği bir çok faktöre bağlıdır. Ses enerjisi doğrudan doğruya koruyuculardan veya bunların etrafından kulağa girer. Koruyucu kullanırken sesin iç kulağa erişebileceği dört yol vardır • 1 - Hava Sızıntısı: Kulak koruyucusu ile kulak kanalı arasındaki küçük hava sızıntıları düşük frekanslardaki seslerin geçmesine izin verir. Hava sızıntısı artmaya başladığında tüm frekanslardaki ses azaltılıcılık düzeyi düşer. • 2 - Malzeme Sızıntısı: Sesin koruyucu üzerinden sızdırmazlık nedeniyle geçmesidir. Kulak koruyucuları sesin geçişini önleyebileciği gibi yanlış koruyucu seçimi veya hatalı kullanımından dolayı seslerin geçmesinide sağlar. • 3 - Koruyucu Vibrasyonu: Kulak koruyucularının dış ses enerjisi etkilişmesine gösterdiği tepkinin oluşturduğu vibrasyondur. Bu yolla iletilen sesin miktarı koruyucunun yapıldığı malzemeye, dizaynına ve kütlesine bağlıdır. • 4 - Kemik İletimi: Kulak kanalı tamamen kapatılmış ve bu yol ile ses gelişi engellenmiş olsa bile kemik iletimi yoluyla sesin iç kulağa erişimini önleyemez. Ancak bu yolla iletilen ses düzeyi koruyucusuz kulağa ulaşan düzeyin 50 d. B altında olacaktır. 18

kemik iletimi malzeme sızıntısı koruyucu vibrasyonu hava sızıntısı Kulak tıkaçları ses girişini tamamen önleyemez, düzeyini azaltır. Bu nedenle tıkaçların kullanılırken rahat ve etkili olabilmesi için seçilirken büyüklüğünün doğru seçilmesi, kulağa doğru bir şekilde yerleştirilmesi gerekir. 19

Kulak Tıkaçları AVANTAJ • • Küçük olmaları taşıma ve saklama kolaylığı sağlar. Başka amaçlı koruyucularla birlikte kullanımları kolaydır. • Sıcak ortamlarda kullanımları manşonlara göre daha rahattır. • İlk yatırım masrafları manşonlara göre daha azdır. DEZAVANTAJ • Ses azaltma düzeyi manşonlara göre daha azdır. • Kulağa uygun şekilde yerleştirilmeleri daha uzun süre ve daha çok uğraş gerektirir. • Ses azaltmalarının kullanıcının tıkacı kulağa yerleştirme şekline bağlı olarak değişimi, manşonlara göre daha fazladır. • Kulağa yerleştirme sırasında kulak kanalına kir kaçması, kulak kanalının tahriş edilerek enfekte olmasına neden olabilir. • Bir kişinin kulak tıkacı takıp takmadığı uzaktan rahatlıkla görülmeyeceği için denetimi güçtür. • Bir kez kullanılan tipleri uzun sürede, manşonlar kadar masraflı olabilmektedir. 20

MANŞONLU KULAK KORUYUCULAR AVANTAJ DEZAVANTAJ • Kulak tıkaçlarına göre daha etkilidir. • Sıcak ortamlarda kullanıcıyı rahatsız eder. • Uzaktan rahatça görülmeleri denetimi kolaylaştırır. • Taşınmaları ve saklanmaları, tıkaçlara göre daha zordur. • Kullanıcıların alışmaları daha kolaydır. • Tıkaçlara göre daha pahalıdır. • Kulak kanalındaki rahatsızlıklar kullanımı engellemez. • Çalışma alanlarının dar olduğu yerlerde, kullanımları güçtür. 21

KULAK KORUYUCUSU KULLANILMASI TALİMATI 1. İş güvenliği uzmanı, kişinin kulağına uygun koruyucuyu vermeli ve nasıl kullanılacağını öğretmelidir. 2. Kulak koruyucularının kullanılması alıştırma programına göre başlanılmalıdır. 3. Eğer programın 5. gününden sonra da kullanmakta sıkıntı çekiliyor ise iş güvenliği uzmanına durum bildirilmelidir. 4. Kulak koruyucuları yıprandığında, sertleştiğinde veya şekilleri bozulduğunda değiştirilmelidir. 5. Kulak koruyucusu herhangi bir yerde unutulmuşsa veya kaybedilmiş ise, mutlaka yeni bir koruyucu alıp kullanılmalıdır. 6. Kirli kulak tıkacı, asla kullanılmamalıdır. Kulak tıkaçları günde en az bir kere sabun ve su ile yıkanmalıdır. 7. Uygun bir bakımla kulak tıkaçları aylarca, tüm kulağı kaplayan koruyucular yıllarca kullanılabilir. 22

ALIŞTIRMA PROGRAMI ÖĞLEDEN ÖNCE 1. 2. 3. 4. 5. GÜN 30 dakika GÜN 1 saat GÜN 2 saat GÜN 3 saat GÜN TÜM ÖĞLEDEN SONRA 30 dakika 1 saat 2 saat 3 saat MESAİ BOYUNCA 23

ÖZET olarak • En iyi koruyucu kulağa iyice uyan yani rahatça kullanılabilendir. • Kulak yolundaki küçük bir açıklık koruyucunun etkinliğini önemli ölçüde azaltır. Bu nedenle iyi bir koruyucu kulağa iyice oturandır. • Kulak tıkaçları takıldıktan sonra konuşma veya herhangi bir şeyi çiğneme sonucu yerinden çıkabilir. Bu nedenle çalışırken zaman kontrol edilerek yerine iyice yerleştirilmelidir. • Eğer kulak tıkaçları devamlı temiz bulundurulur ise kulakta tahriş ve diğer herhangi bir reaksiyona neden olmaz. • İşe başlamadan önce her işçiye koruyucu tipinin belirlenmesi, bakım ve temizliği gibi konuları kapsayan eğitim verilmelidir. Bu eğitimler her yıl yenilenmelidir. Ayrıca yapılan muayene ve odiometrik testlerin açıklanması 24

İŞİTME DUYUSUNA DEĞER BİÇİLEMEZ ONU KORU 25