GGY 303 mar Hukuku Prof Dr Ruen KELE

GGY 303 İmar Hukuku Prof. Dr. Ruşen KELEŞ

5. Yapı İzni ve Yapı Yasağı • Yapı kavramı, ‘‘duvarlar ya da sütunlar üzerine oturtulmuş, bir çatısı bulunan, insanların, hayvanların ve malların barınmaları ve başka gereksinmeleri karşılamaları amacıyla yapılmış bir mimarlık ürünü’’ olarak tanımlanmaktadır. • 3194 sayılı İmar Yasası’nın 5. maddesinde ise, ‘‘karada ve suda sürekli veya geçici, resmi ve özel, yerüstü veya yeraltı inşaatı ile bunların eklerine, değişikliklerine, onarımlarına, sabit ve hareketli tesislerine verilen ad’’ olarak tanımlanmaktadır.

• Belediye sınırları içinde yapılacak her türlü yapı için belediyeden izin alınmasını gerektirir. • Nasıl belediye ve komşu alanların sınırları içinde yapılacak bütün yapılar için belediyelerden izin almak gerekliyse, yapımı süren yapılarda herhangi bir değişiklik yapılmasında da yasa koyucu izin alınması koşulunu getirmiştir. • 3194 sayılı yasa, yapı izin belgesi vermeye yetkili kuruluşlar arasında belediye ve valiliklerin yanı sıra yeminli serbest mimarlık ve mühendislik bürosu adı verilen birtakım özel örgütleri de saymıştır.

• 3194 sayılı İmar Yasası’nın 27. maddesinde, ayrıca, belediye sınırları ve komşu alanlar dışında köy nüfusuna kayıtlı ve köyde sürekli oturanların köy yerleşik alanlarında ve çevresinde ve mezralarda yaptıracakları konut, hayvancılık ve tarımsal yapılar için ‘‘inşaat ve iskan ruhsatı aranmaz’’ kuralını koymuştur. • Fakat 2013 yılında 6495 sayılı yasayla yapılan değişiklik sonucunda, söz konusu 27. madde şu biçimini almıştır: ‘‘Belediye ve mücavir alanlar dışında köylerin köy yerleşik alanlarında, civarında ve mezralarda yapılacak konut, entegre tesis niteliğinde olmayan ve imar planı gerektirmeyen tarım ve hayvancılık amaçlı yapılar ile köyde oturanların ihtiyaçlarını karşılayacak bakkal, manav, berber, köy fırını, köy kahvesi, köy lokantası, tanıtım ve teşhir büfeleri ve köy halkı tarafından kurulan ve işletilen kooperatiflerin işletme binası gibi yapılar için yapı ruhsatı aranmaz. ’’

Yer Açısından Yapı İzni • Belediyelerin yapı izniyle ilgili yetkileri, belediye sınırları için de geçerlidir. Ancak, düzenli kentleşmeyi ve yerleşmeyi sağlamak amacıyla belediye sınırları dışında kalan yerlerde de belediyeler kimi zaman izin ve denetleme yetkileri kullanabilirler. Bu yerlere komşu (mücavir) alan denilmektedir. • Yer açısından yapı izni; a) Komşu Alanlarda b) Kırsal Alanlarda

c) Geçici ve Mutlak Yapı Yasakları d) Tarih ve Kültür Değerleri Yakınında e) Boğaziçi Alanında f) Kıyılarda g) Özel Çevre Koruma Bölgelerinde h) Kara ve Demir Yolları Boyunca

• Komşu alanlar, 3194 sayılı İmar Yasası’nın 45. maddesine göre, belediye sınırlarına yakın yerlerde bulunan ve kentin gelecekteki gelişmesi açısından belediyenin denetimi altında tutulmasında yarar görülen yerlerdir. • İmar Yasası’nın yapı iznine ve yapı denetimine ilişkin kuralları, ilke olarak köylerde uygulanmaz. • Yapı yasakları, niteliklerine göre, geçici veya mutlak yapı yasakları olarak ikiye ayrılır. Geçici yasağına örnek olarak 7269 sayılı yasa, mutlak yapı yasağına örnek ise İmar Yasası’nın 49. maddesiyle getirilmiş olan yapı yasağıdır.

• 2863 sayılı Kültür ve Doğa Varlıklarını Koruma Yasası’nın 9. maddesi, korunması gerekli kültür ve doğa varlıklarında ‘‘her türlü inşai ve fiziki müdahalede bulunmak, bunları yeniden kullanıma açmak ve kullanımlarını değiştirmek yasaktır. ’’ denmektedir. • 1983 tarih ve 2960 sayılı Boğaziçi Yasası’nın 3. maddesinde «Boğaziçi alanında mevcut planda nüfus ve yapı yoğunluğunu artırıcı nitelikte plan değişiklikleri yapılamaz» denilmiştir. Fakat, yasanın yürürlüğe girmesinin ardından iki yıl geçtikten sonra 3194 sayılı İmar yasası, Boğaziçi yasasının kurallarını yumuşatmıştır.

• 1984 yılında çıkarılan 3086 sayılı Kıyı Yasası, ‘kıyı kenar çizgisinden itibaren, imar planı olan yerlerde kara yönünde yatay olarak en az 10 metre, öteki yerlerde en az 30 metrelik sahil şeridi olarak tanımladığı alanda, yapı yapmayı ilke olarak yasaklamış ve bu yerlerin herkesin eşit ve serbest olarak açık olduğunu kurala bağlamıştı. Fakat ANY Mahkemesi bu yasadaki kuralların ‘‘kıyıların korunmasında yeterli olmadığına’’ karar vermiş ve yasanın tümünü iptal etmiştir. • Bakanlar Kurulunca 12 Haziran 1988 tarihinde belirlenen Özel Çevre Koruma Bölgelerinde, daha sonra belirlenmiş bulunan ‘’koruma ve yapılaşma esasları’’ da yapı izni ve yasaklarıyla ilgili kimi esasları belirleme yetkisi, o tarihlerden 2011 yılına gelinceye değin Özel Çevre Koruma Kurum Başkanlığınca kullanıldıktan sonra bu tarihten itibaren Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca devralınmıştır.

• 18 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2918 sayılı Karayolları Trafik Yasasında belediye sınırları dışındaki yollarla belediye sınırları içindeki yollar arasında bir ayrım yapılmakta ve yapılması izne bağlanan yapıların değişik türleri gösterilmektedir. Yasanın 17. maddesine göre, belediye sınırları dışında karayolunun her iki yanından 50 metre uzaklığındaki kuşak içinde yapılacak akaryakıt, servis, dolum ve muayene istasyonları, halka açık yerler, park yerleri, garaj, terminal, fabrika, İşhanı, pazaryeri, vb. trafik güvenliğini etkileyecek her türlü yapı için karayolunun bakım ve onarımından sorumlu olan kuruluştan izin alınması zorunluğu vardır. • İzin veren kuruluş, bu iznin verildiğini valiliğe bildirmek zorundadır. Yapımına izinsiz başlanan yapıların yapımı ve bunların işletilmesi ilgililerce durdurulur, işletilmelerine izin verilmez ve yolun yapım ve bakımından sorumlu olan kuruluşça ortadan kaldırılırlar.

Yapı Sahipleri Açısından Yapı İzni Yapı izin ve denetleme yetkileri, yapım süreci çeşitli evrelere ayrılır: • Yapıya başlamadan önce; belediye ve komşu alanların sınırları içinde yapılacak bütün yapılar için belediyeden, bu sınırlar dışında yapılacak yapılar için ise valiliklerden izin alınması gerekir. Yapı ancak kişi ya da kuruluşların kendilerine ait tapusu bulunan arsa, arazi ve yerbölümlerde yapılabilir. • Yapı izni en genel anlamıyla yapı yapmak isteğinde olan bireylerle kamu kuruluşlarının, yapının yapımına başlayabilmeleri için ilgili kuruluşlardan almak zorunda oldukları onaylı belgelerdir.

• Yapım süreci içinde; yapı yapmanın sürmekte olduğu evrede izin ve denetleme yönünden iki ayrı konunun göz önünde bulundurulması önem taşımaktadır. Bunlardan birincisi, yapı yerini (şantiyeyi), ikincisi izinsiz (kaçak) yapıları ilgilendirmektedir. • 3194 sayılı İmar Yasası 29. maddesine göre, yapı izni belgesinin ve eklerinin yapı yerinde bulundurulması gerekmektedir. Yasanın 34. maddesinde yağım ve onarımın devamı süresince yolun ve yaya kaldırımlarının kamuya ve komşulara ait yerlerin işgal edilmemesi ve buralardaki yer altı ve yer üstü tesislerin tahrip edilmemesi ve bunlara zarar verilmemesi, taşıtların ve yayaların gidiş ve gelişlerinin zorlaştırılmamasını zorunlu saymaktadır.

• Yapımın bitiminden sonra; bir yapının bitirilmiş olmasının kanıtı, halk arasında iskan raporu diye bilinen yapı kullanma izninin sahibine verilmiş olmasıdır. • İmar yasası, bir yapının bittiği tarihi, kullanım izninin verişmiş olduğu tarih olarak tanımlamıştır. Bunun uygulamadaki önemi, izin belgesine ve eklerine uygun olarak tamamlanarak kent hizmetlerinden yararlanmaya hak kazanamayan yapılarda insanların oturmasına izin verişmemesidir.