a niversitesi Sosyal Bilimsel Enstits 139 Deniz Hukuku

Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimsel Enstitüsü 1/39

Deniz Hukuku Deniz Alanları: Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları (Devam): Takımada suları, Boğazlar 3. Hafta (12. 03. 14) 2/39

Bu alanlar şunlardır: - İçsular, - Karasuları, KARA Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları İÇSULAR KARASULARI - Takımada suları, - Boğazlar. 3/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada sularının dış sınır çizgilerinin belirlenmesinde takımadaları oluşturan adaların ve kayalıkların en uç noktalarının birleştirilmesi yoluna gidilmektedir. 4/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları 1982 BMDHS’de “takımada devleti”nin kabulü (Md. 46) ile “takımada suları” kavramı uluslararası hukukta yerini almıştır. Açıkdeniz İçsular Esas hat Takımada suları Karasuları Bitişik Bölge Açıkdeniz MEB Takımada sularının dış sınır çizgilerinin belirlenmesinde takımadaları oluşturan adaların ve kayalıkların en uç noktalarının birleştirilmesi yoluna gidilmektedir. 5/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Ancak bu konuda iki koşulun yerine gelmesi gerekmektedir: 1) Çizilecek sınır çizgilerinin uzunluğunun 100 deniz milini geçmemeli (istisna: toplam dış sınırın %3’ünü aşmamak kaydıyla 125 deniz mili) 2) Birinci koşula göre elde edilen alan içindeki sular kara parçalarının tümünün en çok 9 katı olabilecektir. 6/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Geçiş Yolu Takımada devleti takımada suları içinde kalan sularda ayrıca içsularını belirleme hakkına sahiptir (Md. 50). Bu durumda, takımada sularının iç sınırı, iç suların dış çizgisi olacaktır. 7/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Bu çeşit esas hatlar yöntemi, - Bir takımada devleti tarafından, diğer bir devletin kara sularını açık denizden veya - Bir MEB’den kesecek şekilde uygulanmayacaktır. Eğer bir takımada devletinin takımada suları sınırdaş bir devletin ülkesinin iki parçası arasında kalırsa, bu son devletin geleneksel olarak bu sularda sahip olduğu hakları ve yasal çıkarları ile iki devlet arasında akdedilen anlaşmalardan doğan haklar varlıklarını devam ettirecek ve bunlara riayet olunacaktır. 8/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Takımada devleti, - Haritaları veya coğrafi koordinatların listesini gerekli şekilde ilan edecek ve - Bunların birer nüshasını BM Teşkilatı Genel Sekreteri nezdinde tevdi edecektir. 9/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Takımada devletinin egemenliği, esas hatların berisinde kalan ve takımada suları olarak adlandırılan suları kapsar. Bu egemenlik, takımada suları üzerindeki hava sahası ile bu suların dip yatağı ve toprak altını ve buralardaki kaynakları da kapsar. Ancak, takımada devletinin bu alandaki yetkileri iki bakımdan sınırlanır: 1) Önceki anlaşmalara dayalı komşu devletlerin bu alandaki geleneksel avlanma hakları (Md. 51/2) ile üçüncü devletlerin bu alana önceden döşenmiş denizaltı kablo ve boruları bu durumdan yararlanmaya devam edecekler, 2) Bu sulardan geçiş 2 değişik rejime göre gerçekleşir: a) Zararsız geçiş, b) Takımada geçişi. 10/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Olağan olarak takımada sularından geçiş rejimi, karasularındaki gibi “zararsız geçiş” rejimidir (52/1). Devletin güvenliği gerektirirse bu hak askıya alınabilir (Md. 52’ 2). Bununla birlikte, takımada devleti, - Takımada suları ve - Bunlara bitişik kara suları ile - Bunlar üzerindeki hava sahasından yabancı gemilerin ve uçakların hızlı ve sürekli geçişlerine imkan verecek deniz gidiş -geliş yolları ve hava seyrüsefer yolları tespit edebilir (Md. 53). (takımada geçişi) 11/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Geçiş Yolu Takımada suları geçiş yolu 12/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Bütün gemiler ve uçaklar bu deniz gidiş-geliş yolları ve hava seyrüsefer yolları boyunca takımada arasından geçiş hakkından yararlanırlar. “Takımada arasından geçiş”den, - Yalnızca açık denizin veya MEB’nin bir parçasından - Açık denizin veya MEB’nin diğer bir parçasına sürekli ve hızlı transit geçiş amacıyla seyrüsefer ve uçuş haklarının kullanılması anlaşılır. 13/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Gidiş-geliş yollarını tespit eden takımada devleti, bu yollardaki dar geçitlerden faydalanan gemilerin geçiş güvenliğini sağlamak için, trafik ayırım şemaları da tespit edebilir. Bu gidiş-geliş yolları ve trafik ayırım şemaları, genel olarak kabul edilmiş uluslararası kurallara uygun olacaktır. Takımada suları geçiş yolu 14/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Takımada Suları Ancak devlet bu tür su yolları belirlememişse, uluslar arası boğaz tanımına uyan su yolları üzerinde yabancı devlet gemileri “takımada geçişi” haklarını kullanarak geçebileceklerdir. Bu hak, anılan su yolları üzerinden uçakların geçişini içermektedir. Takımada suları geçiş yolu 15/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Coğrafi bakımdan boğazlar, iki kara parçası arasında bulunan ve iki deniz alanını birleştiren doğal ve dar su yollarıdır. Bu tür su yollarına verilen çeşitli adlar (kanal vb. ) bunların boğaz niteliğini etkilememektedir. 16/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar, gösterdikleri birtakım özelliklere göre, bir devletin ulusal hukukuna ya da uluslararası hukuk kurallarına göre yapılan düzenlemelere bağlanmaktadır. Böylece, boğazlar, - “Ulusal boğazlar” ve - “Uluslararası boğazlar” olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. 17/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Ulusal boğazlar Tümüyle kıyıdaş devletin karasularına dâhil bulunan ve açık denizi bir iç denize veya kapalı denize bağlayan doğal ve dar su yollarıdır. Ör: - Karadeniz’i Azak Denizi’ne bağlayan Kerç Boğazı’nın dağılan S. S. C. B. dönemindeki durumu. - Büyük Belt 18/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Ulusal boğazlar - Kıyıdaş devletlerin egemenliği altında bulunmakta ve - Aksine bir anlaşma yoksa geçiş rejimi de bu devletin ulusal hukukuna göre düzenlenmektedir. Ancak, bir boğaz her bakımdan ulusal boğaz özelliklerini gösterse bile, eğer bir anlaşmanın konusunu oluşturuyorsa, uluslararası hukuk kurallarının uygulandığı uluslararası boğaz niteliği kazanmaktadır. Türk Boğazları 19/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Uluslararası Boğazlar Bu terim öğretide kullanılmakta ama uygulamada “uluslararası ulaşımda yararlanılan boğazlar” terimi kullanılmaktadır. 20/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Uluslararası Boğazlar İki açık denizi birbirine bağlayan su yolları uluslararası boğaz niteliğini kazanmaktadır (Md. 37). Bu çerçevede; - Kara parçalar arasında ya bir açık deniz ya da MEB alanı ile bir başka açık deniz ya da MEB alanını ya da - Devletlerin karasularını bağlayan ya da - Uluslararası bir andlaşma konusu oluşturan doğal deniz yolu olarak tanımlamak mümkündür. 21/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlar Uluslararası Boğazlar Coğrafi yapıları birbirlerinden çok farklı özellikler arz eden uluslararası boğazları; - “Sadece Bir devletin Kıyıdaş Bulunduğu Boğazlar” ve “Birden Fazla devletin Kıyıdaş Bulunduğu Boğazlar” şeklinde gruplandırmak mümkün olduğu gibi; - “Geçiş Rejimleri Özel Bir Andlaşma İle Düzenlenmiş Boğazlar” ve “Geçiş Rejimleri Özel Bir Andlaşma ile Düzenlenmemiş Boğazlar” şeklinde de gruplandırmak mümkündür. 22/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi - “Geçiş özgürlüğü” temel ilkeyi oluşturmaktadır. Bir örf ve adet hukuku kuralı olan ve ilk defa UAD’nin 1949 tarihli Korfu Boğazı Davası’nda belirtilen bu ilkeye göre uluslararası boğazlardan geçiş rejimi “zararsız geçiş” rejimidir. Bu ilke daha sonra 1958 Cenevre KBBS ile de teyid edilmiştir (Md. 16/4). - Genel olarak karasularından ‘zararsız geçiş’ hakkına benzeyen bu “boğazlardan geçiş özgürlüğü”, “karasularından zararsız geçiş” hakkından ayrılmaktadır. 23/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi - Buna göre, karasularından zararsız geçiş hakkı, * Süreli olarak kıyı devletince (güvenlik gerekçesi) askıya alınabilmesine rağmen (Md. 16/3), * Bu hak uluslararası seyrüseferde kullanılan boğazlardan yapılacak zararsız geçişte kullanılamayacak, yani askıya alınamayacaktır (Md. 16/4). 24/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi - 1982 B. M. D. H. S. , 1958 Cenevre K. B. B. S. ’den ayrılmaktadır. - 1982 B. M. D. H. S. ile, uluslararası hukukta ilk kez, iki tür uluslararası boğaz arasında geçiş düzeni açısından bir ayrıma gidilmektedir: * İki açık deniz ya da MEB arasındaki boğazlar ile * Bir yanda karasuları öte yanda açık deniz ya da MEB’yi birleştiren boğazlar ayrı düzenlemelere tabi tutulmaktadır. 25/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar - 1982 B. M. D. H. S. devletlere karasularını 12 deniz miline kadar tespit etme hakkı vermesi üzerine önceden deniz ulaştırmasının serbestçe yapılabildiği bir açık deniz kesimini haiz olan 163 boğaz sularının tümü kıyı/kıyıdaş devletlerin karasularına dâhil olmuştur. - Bu nedenle Sözleşme, ulaşım özgürlüğünün sağlanması bakımından yeni bir geçiş rejimi ihdas etmiştir: “Transit geçiş” 26/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar Günümüzde boğazlardan geçiş rejimi, anılan Sözleşme’nin “Uluslararası Seyrüsefer (Ulaştırma) İçin Kullanılan Boğazlar” başlığı altında - “Transit Geçiş (md. 37 -44)” ve - “Zararsız Geçiş (md. 45)” olarak düzenlenmiştir. 27/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar - Transit Geçiş Açık denizin veya MEB’nin bir bölümü ile açık denizin veya MEB’nin diğer bölümü arasında yer alan, hukuki statüleri özel bir sözleşme ile düzenlenmemiş ve tümüyle kıyı/kıyıdaş devletlerin karasularına dâhil bulunan bir boğazdan, kesintisiz ve hızlı geçmek amacıyla, denizde ulaşım ve havada uçuş hakkının kullanılmasıdır. 28/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar - Transit Geçiş Transit geçiş hakkından yararlanabilmenin bazı şartları mevcuttur: 1) Söz konusu boğazların statülerinin özel bir andlaşma ile düzenlenmemiş olmasıdır. 2) Uluslararası ulaştırmada kullanılan boğaz sularının tümüyle kıyı veya kıyıdaş devletlerin karasularına dâhil olmasıdır. 3) Ayrıca, karasuları dışında geçişe elverişli olan bir 29/39 açık deniz kesimi olmamalıdır.

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar - Transit Geçiş * Transit geçiş kavramı, hem denizden ve hem de boğazlar üzerindeki hava sahasından geçiş hakkını kapsamına alır. * Transit geçiş hakkından bütün gemi ve uçaklar yararlanacaktır. • Bu haktan yararlanacak gemi ve uçaklar için bazı yükümlülükler de getirilmiştir. • Denizaltıların yüzeyden seyretme mecburiyetleri 30/39 yoktur.

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi İki Açık Deniz ya da MEB Arasındaki Boğazlar - Transit Geçiş * Kıyıdaş devletler geçişin güvenli bir şekilde gerçekleşmesine yönelik olarak bazı düzenlemeler yapabileceklerdir. * Kıyıdaş devletlere bazı yükümlülükler de getirilmiştir. Bunlar; • Transit geçişin engellenemeyeceği, ertelenemeyeceği, seyir ve • Uçuşa engel tehlikenin ilan edilmesi gerektiği 31/39 şeklinde özetlenebilir.

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi Karasuları ile Açık Deniz ya da MEB’yi Birleştiren Boğazlar - Zararsız Geçiş * Bir devletin karasularını açık denizin bir bölümüne veya diğer bir devletin MEB’ne bağlayan boğazlar ile * Boğaz, aynı devlete ait bir kıta ülkesi ve bir ada nedeniyle oluşmuş ve adanın diğer tarafında ulaştırmaya elverişli bir açık deniz veya MEB kesimi varsa, bu tür boğazlardan geçiş rejimi “zararsız geçiş” düzeni olmaktadır (Md. 45/1). 32/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi Karasuları ile Açık Deniz ya da MEB’yi Birleştiren Boğazlar - Zararsız Geçiş Boğazlardan zararsız geçiş hakkı karasularından “zararsız geçiş” hakkı ile aynı özellikleri taşır. Aralarındaki tek fark, boğazlardan zararsız geçişin ertelenememesi kuralıdır. Aynı şekilde, karasularından zararsız geçişte olduğu gibi boğazlardan zararsız geçişte de denizaltılar su üstünden seyretmek ve bayraklarını çekmek zorundadırlar. 33/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi Karasuları ile Açık Deniz ya da MEB’yi Birleştiren Boğazlar - Zararsız Geçiş “Zarasız geçiş” hakkı ayrıca, iki açık deniz ya da MEB arasındaki boğaz aynı devlete ait bir kıta ülkesi ve bir ada nedeniyle oluşan ve adanın diğer tarafında ulaştırmaya elverişli bir açık deniz veya MEB kesimi olan boğazdan geçişte de uygulanır. 34/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi “Transit geçiş” düzeni ile “zararsız geçiş” düzeni karşılaştırması: - Transit geçiş koşulları daha serbesttir. - Zararsız geçişte kıyı devleti gemilerin geçişlerini önceden bildirilmesini isteyebilir. - Zarasız geçişte denizaltıların su yüzeyinden geçmesi zorunluluğu vardır. 35/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi Bazı uluslararası boğazlar bu iki rejimlerin dışında, başka rejimlere bağlı olabilmektedir: - Takımada devletlerinin sahip olduğu “takımada suları”nda “takımada geçişi hakkı” geçerli olmaktadır. - Genişliği karasuları genişliğinin iki katından daha fazla olan “uluslararası boğazlar”da “serbest geçiş hakkı” kullanılmaktadır (Md. 36). - Özel andlaşmaların konusunu oluşturan “uluslararası boğazlar”da ilgili andlaşma hükümlerini temel alan “ad hoc geçiş hakkı” diyebileceğimiz “özel geçiş rejimi” uygulanmaktadır. 36/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Boğazlardan Geçiş Rejimi Boğazlardan geçiş konusunda hangi düzen uygulanılırsa uygulansın, kıyı devleti anılan boğaza ilişkin olarak; - Ulaşım güvenliğini ve - Deniz trafiğini düzenleme yetkisine sahiptir (BMDHS Md. 21 -22; 41 -42; 53 -54). Günümüzde kıyı devletleri, özellikle güvenlik ve çevre koruması konularında egemenlik yetkilerini ulusal yasaları ve yönetmelikleri aracılığı ile kullanma yoluna gitmektedir. Bu da gemici ülkelerle kıyı devletleri arasında görüş ayrılıklarını ortaya çıkarmaktadır. 37/39

Karasuları Zararsız geçiş 38/39

Karasuları 39/39

Karasuları 40/39

Karasuları 41/39

Deniz Hukuku KARA Deniz Alanları İÇSULAR KARASULARI 42/39

Deniz Hukuku Deniz Alanları 200 MİL MEB KARA KITA SAHANLIĞI (en az 200 mil- en fazla 350 mil) İÇSULAR KARASULARI 43/39

Deniz Hukuku Deniz Alanları Karasuları Münhasır Ekonomik Bölge Kıta Sahanlığı 44/39

Deniz Hukuku İnsanlığın denizlerden yararlanması iki amaca yönelik olmuştur: 1. Ulaşım ve İletişim, 2. Doğal Kaynakların ve zenginliklerin Kullanılması ve İşletilmesi 45/39

Devletin Ülkesinin Bir Parçasını Oluşturan Deniz Alanları Normal esas hat (normal base line) Kıyı doğrultusundaki en düşük cezir hattı (suların en çok çekildiği noktalar) olarak tanımlanmıştır. 46/39

Deniz Hukuku 1. Ulaşım ve İletişim, - Ulaşım Günümüzde denizlerden yoğun bir biçimde ulaşım maksadı ile yararlanılmaktadır. Bu alanda ortaya çıkan ilk sorun, deniz ulaşımının hukuksal açıdan her yerde serbest olup olmadığı konusunda ortaya çıkmaktadır. 47/39

Deniz Hukuku 1. Ulaşım ve İletişim, - Ulaşım Açık deniz alanlarında 17. yy’dan buyana deniz ulaşımında “serbestlik” ilkesi geçerlidir. Bu USAD’nın 1927 tarihli Lotus Davası kararında doğrulanmıştır. 48/39

Deniz Hukuku 49/39

Deniz Hukuku 50/39

51/39