Ang Sistema sa Palay Check Hunahuna Sukaranan ug

Ang Sistema sa ® Palay. Check : Hunahuna, Sukaranan, ug Key Checks Unang bahin: Pagsabot sa Sistema sa Palay. Check

UNSA KINI? Palay. Check

Ang Sinugdanan sa Palay. Check • Nagsugod kini sa Australia nga Sistema sa Palaycheck, nga nakatabang sa pag-uswag sa abot sa Australia gikan sa 6 tonelada matag ektarya sa tuig 1987 ngadto sa duol 10 ka tonelada matag ektarya sa tuig 2000. Source: FAOSTAT Abot sa humay sa Australia, 1970 to 2000

Ang Sinugdanan sa Palay. Check • 2000: Sistema sa Palay Check gina rekomenda ngadto sa FAO aron dili malayo ang gintang sa abot sa mga basakan nga dunay patubig sa kinatibuk-an ug malungtaron nga paagi. Feb 2004: Ang proyekto sa Phil. Rice-FAO “Paglig-on sa kalamboan ug paggamit sa RICM para sa Pagseguro sa Pagkaon ug Pagpakubos sa Kapobrehon” gisugdan. • 2004 -2006: Ang hinubad sa Pilipino nga Ricecheck – ang Palay. Check – gipalambo pinaagi sa sunod nga mga buhat/pakisayod sa mga batid sa humay, nagbuhat sa pagpakaylap ug ang mga mag-uuma. “Palaytandaan” nagsilbing materyal nga basehan.

Ang Sinugdanan sa Palay. Check • 2004 -2006: Ang Palay. Check gisulayan ngadto sa 30 ka lugar nga adunay 1, 000 ka mag-uuma sa tibuok nasod. Kasagarang ani nadugangan ug dili momenus 1 ka tonelada matag ektarya sa gisulayan nga mga lugar. Ang sangputanan nagapadayag nga kung mas daghan ang Check nga gituman, mas taas ang abot. 2006: Palay. Check ginarekomenda alang sa dinagko nga gimbuhaton. 2009: Palay. Check ang nagsilbing plataporma sa Phil. Rice nga programa sa “Location-specific Technology Development”.

Unsa ang Palay. Check? • Sistema sa Hiniusang Pagdumala sa Tanum nga humay Pag-andam sa yuta Pagdumala sa pag-ani Matang sa binhi Pagdumala sa tubig Pagpahimutang sa tanum ug peste Abono

Teknolohiya nga nagasukad sa binhi (matang sa binhi ug kemikal pang agrikultura) Usa ka suliran/bahin, mga teknolohiya sa hiniusang pagdumala (INM, IWM, IPM) Halapad, kinatibukan, hiniusa nga mga teknolohiya sa pagdumala (ICM) Magsugod sa binhi ug unsaon pagpadako niini gamit ang kinaduolang gipalambo nga mga rekomendasyon Magsugod diha/ magpunting sa piho nga suliran ug unya sangahon ngadto sa kinatibuk-ang pagtuon sa sistema nga naghubit sa problema Magsugod diha sa kinatibuk-an, hiniusang pagtuon sa sistema ug unya pag-ila ug pagsulbad sa piho nga suliran nga nagkaunlangan sa sistema Kabag-ohan sa mga teknolohiya nga ginarekomenda alang sa pagdumala sa tanum Source: Barroga, 2010

Unsa ang Palay. Check? • Nag aghat sa mga mag-uuma nga dumalaon ang tanum base sa target ug magsangkap sa rekomendasyon kung unsaon pagkab-ot ang target base sa pinakamaayong pagdumala para sa talagsaon nga kinaiyahan diha sa uma. • Gikan sa naandan nga • Pag-angay/Pagpahiluna teknolohiya sa maong mga rekomendasyon diha sa • Gikan sa tinuod nga mga kaagi (nga bisan umahan, paghatag og wala nagabase sa pagtagad diha sa pagpanuki duki) inambitay sa mga gipangbuhat ug uban pang • Bagay sa hinungdan nga naka apekto kapaninguhaan sa magsa abot, kalidad sa lugas ug uuma, pagpanabot ug sa palibot pagka abtik

PALAYCHECK: Himuong SWAK ang teknolohiya diha sa inyong basakan!

Pag-anggid ADOBO nga sud-an http: //www. carinderia. net/adobo. html http: //www. nestle. com. ph/recipes/recipedetails. asp? ID=6

Pag-anggid Sa mga Ivatan Mga balay http: //www. flickr. com/photos/bigberto/4722536431/sizes/z/in/photostream/ http: //picasaweb. google. com/lh/view? q=ivatan+house&uname=gavhug&psc=G& cuname=gavhug&filter=1#5174174728338541170 Sa mga Ifugao http: //picasaweb. google. com/gavhug/Tawi 21207543 PM#5033559525377767618 Sa mga Badjao

Unsa ang Palay. Check? • Nagatagana sa dugukan sa panagtambayayong sa pagkat-on alang sa mga mag-uuma aron mapauswag ang ilang pagsabot sa baruganan sa panggama ug ilang kaabtik sa pagdumala aron mapahigayon ang pagpahidapit sa teknolohiya inubanan sa pagpaluyo sa tao nga may kaabtik sa katakus-teknikal.

Four Palay. Check Principles (HIKE) 1 Holistic, integrated crop management • Rice growing is a production system with a range of management factors involved. Thus, a holistic, integrated crop management based on local conditions is essential to maximize or optimize the beneficial impacts.

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 1 Holistic, integrated crop management • Ang pagpatubo sa humay mao ang sistema sa pagpanggama nga adunay naapil nga laray sa hinungdan sa pagdumala. Mao nga ang tinibuok, hiniusang pagdumala sa tanum base sa kondisyon sa lugar ang kinahanglan aron mapadako o mapamaayo ang

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 1 • Holistic, integrated crop management Ang mga gimbuhaton sa pagdumala ug natad sa sangputanan ubos sa nagkadaiyang natad sa pagdumala naga agad ug may kalabutan sa usag usa. Aduna silay naaghat nga panagtambayayong sa abot, kalidad sa lugas, ug sangputanan sa palibot. Binhi ug pagpili Pag-andam Pagpahimuta sa matang sa sa yuta ng sa tanum binhi Pagdumala sa sustansiya Pagdumal a sa tubig Pagdumal a sa peste Pagdumal a sa pagani

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 2 • Input-Outcome Ang INPUTS (gibuhat) gikinahanglan nga makakabot sa hut-ong sa OUTPUTS (nakab-ot) sa tanang yugto sa pagdako ug natad sa pagdumala aron makab-ot ang pinaka maayo nga OUTCOMES (sangputanan) (aduna silay tambayayong sa sangputanan sa abot, kalidad, ginansiya, ug sa palibot). • Ang Palay. Check naghatag sa masayon, dunay katuyoan nga rekomendasyon para sa duruha INPUTS ug OUTPUTS. Kani nga mga rekomendasyon puwedeng usabon basi sa. OUTCOME bag-ong INPUT OUTPUT kaplag ug mga kasinatian. 1 -2 ka tagud matag punoan LCC matag 7 ka adlaw 20 -25 ka puno-an matag metro kuwadrado 20 -24 tillers/hill EPI Taas nga abot Taas nga ginansiya

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 3 Key checks • KEY CHECKS mao ang KEY OUTPUTS (o resulta) – pinakaimportanteng katapatan sa abot, ginansiya, kalidad sa lugas ug sangputanan diha sa palibot Inputs Outputs Pag-andam sa yuta • Patag nga basakan -paghinlo/pag-ayo sa • Parehos ang katas-on sa pilapil • Malata ang mg organiko nga -Pagdaro sa uma materyales -Pagkahig (2 ka beses) -Pagsapil Sa 3 ka outputs, mao kini ang key output. Mao nga ang Key Check --ang sukaranan o tali batok sa tinuod nga sangputanan sa pagbuhat sa

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 3 • Key checks Gamiton ang KEY CHECKS nga tumong ug sukaranan sa kasayuran sa PAGSUTA sa kalampusan o kapakyasan sa kahanas sa mga mag-uuma sa pagdumala Farmer Cooperator Alvin (farmer partner) Key Check 1 2 3 4 5 6 7 8 Cris

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 3 • Key checks Duna usahay sobra sa usa ka Key Check matag natad sa pagdumala. Ang Key Check usab pinatuyo sa lugar. Pananglitan, sa Pilipinas ug Indonesia, ‘paggamit ug certified seeds’ mao ang key check; pero sa Australia, diin ang tanang mag-uuma naggamit ug certified seeds, wala na siya giapil nga key check. • Bisan tuod ang mga pagtuon nagpasumbingay ug taas nga abot ug dako nga kita sa daghan ug key checks, importante Imong dakong nga kini masabtan ug mapasabot NGANOhagit! nga ang maong abot nakab-ot o wala nakab-ot bisan gihatag ang inputs.

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 4 • Experiential group learning (Pagsinati sa kahibalo diha sa grupo) Ang mag-uuma mao ang dapat makaila sa ilang kusog (mga ginabuhat nga nakatampo sa pagpa uswag sa sangputanan) ug kaluyahon (mga ginabuhat nga nakapapugong sa hut-ong sa sangputanan) sa pagdumala sa tanum sa dili pa kini mabag-o. • Pinakamaayo kini nga makab-ot pinaagi sa PAGSINATI SA • KAHIBALO DIHA SA GRUPO, • inabagan sa mapahilunaon ug • may katakus-teknikal nga tao.

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 4 Experiential group learning Key Check Farmer Cooperator No. of Key Checks Achieved Grain Yield (t/ha) Gross Margin (P/ha) 1 2 3 4 5 6 7 8 Alvin (farmer partner) 8 6. 15 38, 160 Ben 8 7. 20 45, 080 Charlie 8 4. 65 25, 560 7 5. 37 32, 000 7 5. 53 33, 350 7 5. 58 34, 350 7 5. 72 35, 550 Cris Doming Gary Jojo

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 4 • Experiential group learning PAGSINATI (o base sa nakaplagan) sa KAHIBALO DIHA SA GRUPO nakapataas sa panagtambayayong sa kahibalo sa tunga sa maguuma ug sa maabtik nga tao ug mag-uuma, makahimo pagkat-on nga walay kukahadlok. Ang pagkat-on gamit ang mga kamot, ginapa-ambit, ug giniyahan.

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 4 Experiential group learning PLANO: hinganlan unsa buhaton, bag. MANAGING THE PLANNING CROP ohon, kab-uton Specify what to do/ Undertake specific change and achieve practices to achieve PAGDUMALA Key Checks SA KABAGCHANGING MONITORING KNOWLEDGE, Observe, OHAN UNDERSTANDIN measure, and G, AND record the results ILHON ANG ATTITUDES TO achieved MANAGEMENT KUSOG UG HARVESTING IDENTIFYING Record yield, KAHUYANG MANAGEMENT quality, and STRENGTHS prices received SA AND COMPARING AND PAGDUMALA ITANDI UG IBATBATWEAKNESSESINTERPRETING RESULTS Determine Key Check ANG SANGPUTANAN: achievement and yield relationships pag-ila sa key check nga nakab-ot ug ang ilang kalabutan ngadto sa abot DUMALAON ANG TANUM: buhaton ug hinganlan ang ginabuhat aron makab-ot ang output ug key checks PAGPASIDAAN: usisahon, sukdon, itali ang resultado PAG-ANI: pihuon ug itali ang abot, kalidad, ug presyo nga nadawat

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 4 • Experiential group learning Ang mga kalihukan sa liyok sa pagkat-on gimanduan sa:

Key checks ug mga rekomendasyon Plano Naga-usab nga pagdumala Klima, kinaiyahan sa pagpanguma, yuta, etc. Pag-ila sa kusog ug kahuyang sa pagdumala Pagdumala sa tanum Kahibalo ug kasinatian sa mga mag-uuma Pagpasida an Pag-ani Pagtandi ug pagsuta sa resultado Kapaninguha an ug pagka anaa sa pamuhunan silingan/kauban sa grupo nga kahibalo ug panghuna, etc.

Upat ka sukaranan sa Palay. Check (HIKE) 1 Holistic, integrated crop management 3 2 Input-Outcome Key checks 4 Experiential group learning Atong balikan!

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 1 Paggamit ug taas nga kalidad sa binhi nga gina rekomenda nga matang sa binhi lunsay, walay sagol; bus-ok ug parehos ang kadak-on; mabuhi Menus ang sagbot Himsog ang tagud 10 -15% nga dugang sa abot Mas moangay kung abonohan; kusgan mobatok sa peste Paspas ug parehos ang pagtubo nga moresulta sa maayong pagpahiluna sa tanum ug mga gimbuhaton sa pag-ani

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 2 Walay taas ug ubos nga luna sa yuta human sa katapusang pagpatag Gamay ang kinhanglanon nga tubig aron masudlan; pantay ang pagkabahin sa tubig; sayon ang pagpahubas Maayong pag-abono Menus ang pagdagsang sa sagbot; maayo nga pagdumala sa kuhol Pantay ang pagkagulang sa humay; mag-ani sa untop nga panahon Masayon nga paggamit sa makinarya ug pagpugong sa paggamit ug patubig

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 3 Pagbatasan sa pakigdungan ug tanum human sa panahon sa pagpahulay sa yuta Maayong paggamit sa patubig Menus ang pagkaylap sa kadaot sa peste

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 4 Igo nga gidaghanon sa himsog nga semilya Makig-indigay ug maayo batok sa sagbot Maayong pagtubo sa gamut Maayong pagsuyop sa sustansiya Mas maayong paggamit sa sustansiya Himsog nga tagud Pagsabod sa insaktong gidaghanon nga binhi Pagtanum ug insaktong gidaghanon nga tagud

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 5 Igong sustansiya gikan sa pagsaha hangtud paglihi ug pagpamulak SUSTANSIYA sobra igo ra kulang Kadaot sa peste Parehos ang tubo Menus ang sipak mohapa Parehos ang pagtubo sa uhay Pagkab-ot sa malagmit nga abot Hinay ang tubo Ubos ang gibug-aton sa lugas

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 6 Paglikay sa sobrang tubig o hulaw nga kahimtang nga makadaot sa pagtubo ug abot sa tanum • Ang tubig mohakot sa pagkaon gikan sa yuta paingon sa tanum. • Insaktong tagana sa tubig makapasayon sa pag-andam sa yuta ug makaseguro sa maayong pagpahiluna sa tanum. • Mopalambo sa kabisog sa tagud ug naandan nga pagdako ug paglambo sa tanum, nga menus ang paghapa. • Dunay maayong pagsunop sa sustansiya uban sa insaktong gidaghanon sa tubig tungod

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 7 Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa peste • Ang kahibalo sa panaglambigitay sa kalihukan sa humay nga tanum ngadto sa mga butang nga dunay kinabuhi, panaglambigitay diha sa uma sa mga butang nga duna ug walay kinabuhi, ug ang sistema sa pagdumala sa tanum makatabang sa pagsabot unsaon pagpamenus ang kadaot sa mga peste. • Insaktong pag-ila sa peste ug paggamit sa ICM-Hiniusang pagdumala sa tanum (i. e. makasukol nga matang sa binhi; panahon ug pamaagi sa pagpahiluna sa tanum; pagdumala sa abono ug tubig; ug paggamit ug pamatay peste) Maayong pagdumala sa peste makatabang usab. moresulta sa maayong binhi o kalidad sa lugas.

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check 8 Paggalab ug paggiok sa humay sa insaktong panahon Sayo ra kaayo PAG-ANI Sa panahon Ulahi ra kaayo Dako ang Maayong kalidad Pagpangalag sa lugas persentahe lag sa lugas sa hilaw ug Taas ang balor piyasot nga sa merkado Pagkadugmok kung maggaling lugas Gamay ang mabugas, ubos ang kalidad sa lugas Moangay ang konsumador Ubos ang kalidad sa lugas

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check Natad sa dumalaon sa tanum Key Checks Pagpili ug binhi ug matang sa binhi 1) paggamit ug taas nga kalidad sa binhi nga girekomenda nga matang sa binhi Pag-andam sa yuta 2) Walay taas ug ubos nga luna sa yuta human sa katapusang pagpatag Pagpahiluna sa tanum 3) Batasanon ang pakigdungan ug tanum human sa panahon sa pagpahulay sa yuta 4) Igo nga gidaghanon sa himsog nga tagud

Ang 8 ka Key Checks sa Palay. Check Natad sa dumalaon sa tanum Pagdumala sa sustansiya Key Checks 5) Igong sustansiya gikan sa pagsaha hangtud paglihi ug pagpamulak Pagdumala sa tubig 6) Paglikay sa sobrang tubig u hulaw nga kahimtang nga makadaot sa pagtubo ug abot sa tanum Pagdumala sa peste 7) Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa peste Pagdumala sa pagani 8) Paggalab ug paggiok sa humay sa insaktong panahon

Pahayag sa Key Checks diha sa Palay. Check Natad sa pagdumala Key Check nga pahayag unsa angay kab-oton Pag-andam sa yuta Ika 2 nga Key Check: Walay taas ug ubos nga luna sa yuta human sa katapusang pagpatag Kamahinungdanon: ~~~~~~~ ~~~: ~~~~~~~~su Pag ta Kamahinungdanon sa Key Check – ngano ang Key Check gikinahanglan makab-ot Pagsuta sa Key Check – unsaon pagkahibalo nga ang Key Check nakab-ot na Rekomendasyon aron makabot ang Key Check – unsaon ang Key Check nga nakab-ot Rekomendasyon aron makab-ot ang ika 2 nga Key Check : ~~~~~~~~~

Pagtingub sa pagdumala sa nagkalain nga ang-ang sa pagtubo sa tanum Sumala sa matuod nga kahimtang sa basakan. . . Kasagaran ginabuhat ang rekomendasyon sa Key Check sa laing hut-ong sa kalihukan. Pananglitan: Pagpamulak hangtud pag-unod sa lugas - Ang Key Check 5, 6, & 7

Let’s review! Natad sa dumalaon sa tanum Key Checks Pagpili ug binhi ug matang sa binhi 1) paggamit ug taas nga kalidad sa binhi nga girekomenda nga matang sa binhi Pag-andam sa yuta 2) Walay taas ug ubos nga luna sa yuta human sa katapusang pagpatag Pagpahiluna sa tanum 3) Batasanon ang pakigdungan ug tanum human sa panahon sa pagpahulay sa yuta 4) Igo nga gidaghanon sa himsog nga tagud Pagdumala sa sustansiya 5) Igong sustansiya gikan sa pagsaha hangtud paglihi ug pagpamulak Pagdumala sa tubig 6) Paglikay sa sobrang tubig u hulaw nga kahimtang nga makadaot sa pagtubo ug abot sa tanum Pagdumala sa peste 7) Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa peste Pagdumala sa pagani 8) Paggalab ug paggiok sa humay sa insaktong panahon

PALAYCHECK: Himuong SWAK ang teknolohiya diha sa inyong basakan!

CREDITS Instructional presentation designer: Dr. Karen Eloisa Barroga Sources & reviewers of technical content: Mr. Salvador Yabes; Mrs. Anita Antonio; Mrs. Ofelia Malonzo Note: Adapted from a powerpoint presentation developed by: Mr. Salvador Yabes For more information, visit: You may use, remix, tweak, & build upon this presentation non-commercially. However, always use with acknowledgment. Unless otherwise stated, the names listed are Phil. Rice staffers. Produced in 2011 Text: 0920 -911 -1398