Afektivna vezanost i oteenje vida Indikatori afektivnog vezivanja

Afektivna vezanost i oštećenje vida

Indikatori afektivnog vezivanja kod beba Pozitivno diskriminativno ponašanje Reakcija „izbegavanja stranca“ Separaciona anksioznost

Separaciona anksioznost Strah od odvajanja od bliske osobe čini fokus anksioznosti Javlja se na stadijumu potpune zavisnosti deteta od roditeljske brige, najintenzivniji je oko druge godine Može se reaktivirati kod odraslih, u stresnim i situacijama ugroženosti

Afektivno lišavanje Produženo lišavanje majčinske brige može, kod malog deteta, imati ozbiljne i dalekosežne posledice na njegov karakter i čitav njegov budući život (Bowlby, 1951) predstavlja odsustvo toplog, osećajnog i trajnog odnosa između majke i deteta u prvim godinama života i psihološke efekte, posebno na osećanje sigurnosti, usled kraćeg ili dužeg odsustva majke

Trauma odvajanja Da bi došlo do traume odvajanja, neophodno je da se razvije afektivna vezanost za majku kao celovit objekat Na traumu utiču: Razlog odvajanja Uzrast Trajanje Okolnosti u kojima se odvajanje dešava Anksioznost u situaciji odvajanja je reakcija na OPASNOST OD GUBITKA VOLJENE OSOBE Trauma odvajanja je za slepo dete utoliko veća ukoliko su uspostavljene afektivne veze sa majkom čvršće i potpunije

Nakon odvajanja 1. Faza protesta (dete se glasno ljuti, plače, nada se) 2. Faza očaja (faza akutnog bola, nesreće, beznađa) 3. Faza poricanja ili povlačenja (dete se ponaša kao da mu više nije stalo ni do čega) Ukoliko je odvajanje produženo (tri ili više dana), kod slepe dece dolazi do različitnih formi regresije (danonoćno plakanje, gubitak govora, mobiliteta, kontrole sfinktera) koje ne prestaju čak ni kada se majka vrati. Nakon toga se dete pripija uz majčino telo, grčevito stiska majku…

Primer 1 Devojčica stara 11 meseci je u paničnom strahu kad ne uspe da locira majku na osnovu zvuka

Primer 1 Devojčica stara 11 meseci je u paničnom strahu kad ne uspe da locira majku na osnovu zvuka SEPARACIONA ANKSIOZNOST

Primer 2 Nakon 5 dana boravka u školskom internatu počeo je da noću mokri u krevet

Primer 2 Nakon 5 dana boravka u školskom internatu počeo je da noću mokri u krevet TRAUMA ODVAJANJA

Karakteristike ranih interakcija između majke i slepe bebe Fraiberg (1977) ističe da je slepoća komunikaciona barijera jer slepa beba, izuzev vokalizacije, nema rečnik znakova koji bi izazvali automatski odgovor majke ili druge osobe. Spontana vokalizacija slepe bebe je siromašnija i retko inicira dijalog jer nema stimulusa (ne vidi majku). Nema kontakta očima, niti odgovarajućeg izraza lica što se tumači kao nezainteresovanost ili nepostojanje afekata. Samim tim, majka se ređe obraća slepoj bebi, a bebine afekte treba čitati sa njenih ruku i na njih na isti način odgovarati kao na znak (Recchia, 1993, prema Lappin, 2006).

Indikatori afektivnog vezivanja kod slepih beba Urođenu potrebu za kontaktom slepa beba ispoljava nešto kasnije nego bebe koje vide: krajem prve godine, dok se kod videćih beba sreće oko 6. meseca Da li isti indikatori afektivnog vezivanja važe za sve bebe? Mada se javlja već u 3. mesecu kao reakcija na glas roditelja, osmeh se kod slepe bebe ne može smatrati indikatorom afektivnog vezivanja jer nije redovan i automatski, te indikatori kao vokalni dijalog mogu biti pouzdaniji (Fraiberg, 1977).

Razlozi otežanog afektivnog vezivanja kod slepih beba Proces afektivnog vezivanja kod slepih beba obično kasni usled: produžene hospitalizacije emocionalne krize majke nespecifične neverbalne komunikacije između majke i slepe bebe Posledice je moguće izbeći u socijalno interaktivnoj okolini (Warren, 1994)

Faktori koji utiču na kvalitet ranih odnosa tzv. roditeljski faktor (ili faktor figure afektivnog vezivanja) odnosi se na sposobnosti prepoznavanja signala koje dete upućuje i adekvatne responzivnosti na njih faktori koji potiču od samog deteta i koji mogu uticati na nivo opaženog stresa kod roditelja nivo interakcije između roditeljske figure i ometenog deteta teškoće u komunikaciji, razumevanju i interpretaciji povećavaju rizik od stresa spoljašnji faktori – ekonomski faktor (povišeni izdaci), odnosi sa profesionalcima, manjak socijalne podrške…

Istraživanja vezanosti kod dece sa ometenošću rezultati meta-studije koja je obuhvatala 13 istraživanja afektivnog vezivanja kod dece sa različitim oblicima kongenitalne ometenosti, ukazuju na pad učestalosti sigurnog obrasca kod ove dece u odnosu na neometenu populaciju (ispod 50% prema 65 %). (Van Ijzedoorn et al. , 1993, prema Howe, 2006) drastične podatke navodi Mekrej (Macrae, 2003): kod 80% sleporođene dece koja su odrastala sa roditeljima bez oštećenja vida se javlja izbegavajući obrazac vezivanja naspram 21% kod normativne populacije istraživanja atačmenta kod gluve dece: gluva deca koja su rasla sa roditeljima bez oštećenja sluha su češće nesigurno vezana, dok gluva deca koju su odgajili gluvi roditelji češće imaju siguran obrazac značaj jasne i recipročne komunikacije za usvajanje sigurnog obrasca

Ranija zapažanja Frajbergove i Bolbija Studija Selme Frajberg pokazuje da nema razlika između slepih i videćih beba u pogledu odlika vezanosti za majku Frajberg takođe ne nalazi nijedan slučaj separacione anksioznosti kod kongenitalno slepih beba što objašnjava sporijim procesom konstituisanja majke kao „objekta“ Voren (Warren, 1994) objašnjava da je iskustvo odvajanja za slepo dete kontinuirano, kako u vreme fizičkog odsustva roditelja tako i kada je prisutan, usled nedostatka kontinuiranih informacija koje označavaju to prisustvo Bolbi iznosi zapažanje da se proces vezivanja slepe bebe za figuru vezanosti odvija sporije, ali da je, kada se jednom uspostavi, taj odnos stabilniji i intenzivniji nego kod dece bez OV

Nalazi domaće studije U istraživanju Stanimirović i Mijatović (2012) nisu utvrđene značajne razlike u pogledu zastupljenosti obrazaca afektivne vezanosti između adolescenata sa i bez OV Siguran obrazac vezanosti je dominantan (87% ispitanika) Unutar grupe ispitanika oštećenog vida: nema značajnih razlika između slepih i slabovidih siguran obrazac vezanosti je dominantan (86, 2%)

Mogući razlozi ovakvih nalaza Ispitanici iz kompletnih porodica Profesionalni status: uzorkom su uglavnom bili obuhvaćeni studenti i zaposleni – viši nivoi psihološke dobrobiti u vezi sa višim nivoima obrazovanja (Rif & Singer, 2005) Rezilijentnost

Ostale studije Studija novijeg datuma (Demir i sar. , 2014) ne pronalazi razlike u učestalosti sigurnog obrasca između grupa sleporođene i videće dece (1114 g) Autori ističu značaj rane dijagnostike i rane intervencije u stvaranju uslova za razvoj sigurne vezanosti Naglašavaju da je rizik od stvaranja nesigurnih obrazaca veći ukoliko postoje udružene smetnje (intelektualna ometenost, autizam…) Pojedine studije ističu da su majke sigurno vezane slepe dece češće verbalno i fizički angažovanije češće se obraćaju deci i pokazuju više kontrole u svakodnevnim aktivnostima i interakcijama – u odnosu na majke dece bez OV

Novija shvatanja Značaj kontekstualnih faktora koji mogu doprineti sigurnom vezivanju ometene dece To su najčešće socioekonomski faktori, nivo obrazovanja majke, porodična klima i porodično funkcionisanje (Howe, 2006). Sama ometenost se ne može smatrati dovoljnim razlogom za usvajanje nesigurnih obrazaca vezanosti, već isključivo u sadejstvu sa stresom kroz koji prolazi majka a koji utiče na njenu interakciju sa ometenim detetom novija istraživanja, usmerena na tzv. zaštitne faktore i rezilijentnost, ukazuju na mogućnost reorganizacije obrazaca afektivne vezanosti putem novih odnosa koji se uspostavljaju tokom života više optimizma u pogledu intervencija (Rutter, 1990)

Načini podsticanja afektivnog vezivanja kod slepe bebe Vokalizacija Smejanje Nošenje Maženje Igre s dodirivanjem

Programi za poboljšanje kvaliteta interakcije Usmerenost na pokrete ruku i organizovanje okruženja (Fraiberg, 1974) Imitacija pokreta (Hanne, 2005) Tehnika masaže (Lappin, 2006) Efekti: beleži se adekvatniji fizički kontakt između majke i slepe bebe, više direktne vokalizacije upućene bebi, više uspeha u tumačenju znakova koje beba upućuje, interakcije postaju recipročnije Usmerenost na zajedničke aktivnosti (Brandsborg and Loe, 2006) Podsticanje fizičke interakcije, korišćenja ruku, vokalizacije, inicijative od strane deteta…