6 SINF TARIX DARSLARIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH KIRISH

6 – SINF TARIX DARSLARIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH KIRISH REJA: I. BOB. Innovatsiya va innovatsion texnologiyalar mazmun mohiyati 1. 1. Innovatsion texnologiya tushunchasining mazmun- mohiyati va uning nazariy asoslari 1. 2. Mustaqillik yillarida ta’lim tizimidagi islohotlar va innovatsion texnologiyalarning tatbiq etilishi II. BOB. Umumiy o`rta ta’lim maktablarida tarix fanini o`qitishda innovatsion ta’lim texnologiyasidan foydalanishning maqsad va vazifalari 2. 1. Umumiy o`rta ta’lim maktablarida tarix darslarini o`qitishga qo`yilgan zamonaviy talablar 2. 2. 6 -sinf tarix darslarini o`qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish III. BOB. Tarix darslarida o`quvchilar bilimlarining uzviyligini ta`minlash yo`llari 3. 1. Tarix ta’limida o`quvchilarda mustaqil fikr yuritish va tarixiy tasavvurni shakllantirishda innovatsion texnologiyalarning o`rni 3. 2. 6 -sinf tarix darslarini tashkillashtirish yuzasidan namunaviy dars ishlanmalari.

Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi zamon fanida, ijtimoiy hayot sohalarida ajoyib kashfiyotlar, murakkab jarayonlar, universal texnologiyalar bilan bog`liq umumbashariy jarayonlar yuz bermoqda, shunday jarayonlarni, yangiliklarni tahlil qilishda ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan ilmiy, ma’naviy, madaniy, diniy me`rosimizni avaylab bilim va ko`nikmalarni yosh avlodga taqdim etishda, yangicha mantiqiy fikrlash malakasini shaklalntirishda ta’limning, ayniqsa tarix fanining ahamiyati kattadir.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov 1998 yil 26 - iyunda mamlakatimiz tarixchi olimlari, shoir va jurnalistlari bilan bo`lgan uchrashuvda ko`rsatib berdi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1998 yil 27 - iyunda “O`z. RFA Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to`g`risida” qaror qabul qildi. Yangi tarixni xolisona yoritish, tarix fanini o`qitish davlat siyosati darajasiga ko`tarildi. Bu hol umumta’lim maktablarida tarix fani asoslarini o`rganish oldiga, xususan ushbu o`quv fanini o`qitish mazmuniga va uni qanday o`qitilishiga, jamiyatimizga kirib kelgan innovatsion texnologiyalardan foydalanish masalalari oldiga katta talablar qo`ydi. Yuqoridagi fikrlarga tayanib, dissertatsiya bir qator dolzarb muammolarni o`z ichiga oladi.

Birinchidan, maktabda tarix ta’limi jarayonida qo`llanilayotgan innovatsion texnologiyalarning mazmun – mohiyati va natijalari, nazariy asoslari, bu borada ta’lim tizimida yuz berayotgan sifat o`zgarishlarini tahlil qilish, mustaqillik yillarida O`zbekiston Respublikasi ta’lim tizimidagi tub islohotlar mohiyatini ochib berish.

Ikkinchidan, umumiy o`rta ta’lim maktablarida tarix fanini o`qitishda innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanishning zarurati va shu bilan birga zamonaviy ta’lim tizimida maktab tarix ta’limi mazmuni tubdan o`zgarganligi bois innovatsion texnologiyalardan foydalanish usullarini ishlab chiqish.

Uchinchidan, Axborot texnologiyalar jamiyatning barcha jabhalariga kirib borishi bilan bir qatorda, ta’lim tizimida ham o`zining ijobiy natijalarini ko`rsatmoqda. Jumladan, tarix darslarini o`qitish jarayonida axborot texnologiyalaridan foydlanishning samarali usullarini tatbiq etish.

To`rtinchidan, bugungi zamonaviy ta’limda islohotlar natijasida tarix fanlarini o`qitishda o`quv uslubiy majmuaning unsurlari metodologik va metodik jihatdan tarix ta’limi maqsad – vazifalarini amalga oshirishga xizmat qilishi bois dars ishlanmalariga bo`lgan talablarning salmog`i oshayotganligi sababli, namunali dars ishlanmalarini ishlab chiqish zarurligi mavzuning dolzarbligini belgilaydi.

Tadqiqot ob`yekti. 6 -sinf tarix darslarini o`qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanishning usullarini tadqiq etish tadqiqot ob`yekti hisoblanadi. Tadqiqotning predmeti. 6 – sinf o`quvchilariga tarix o`qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanishning samarali usullarini aniqlash tadqiqot predmeti hisoblanadi.

Tadqiqot maqsadi. 6 -sinf tarix darslarini o`qitishda innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanishning samarali usullarini tadqiq etish asosida kerakli tavsiya va xulosalarni ishlab chiqish. Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish maqsadga muvofiq: - innovatsiya, innovatsion texnologiyalar tushunchasining mazmun mohiyatini ochib berish; - maktab ta’lim tizimiga innovatsion texnologiyalarni olib kirish va ularning samaradorlik usullarini aniqlash; - ta’lim tizimiga kiritilayotgan innovatsion texnologiyalar natijasida yuz berayotgan sifat o`zgarishlarini tahlil qilish; - mustaqillik yillarida ta’lim tizimidagi tub islohatlarning mazmunini yoritish; - umumiy o`rta ta’lim maktablarida 6 -sinf tarix darslarini o`qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanishning usullarini ishlab chiqish; - umumlashgan xulosalar asosida taklif va tavsiyalar berish.

TADQIQOTNING ILMIY YANGILIGI: - innovatsion texnologiyalar tushunchasi va uning nazariy asoslari tegishli adabiyotlar asosida tadqiq etildi; -6 – sinf tarix darslarini o`qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanishning nazariy asoslaridagi yangiliklar ilmiy – amaliy asoslandi; -6 -sinf tarix darslarini o`qitishda yangi interfaol metodlar ishlab chiqildi; -tarix fani o`qituvchilarining innovatsion pedagogik faoliyatga tayyorlash mexanizmi ishlab chiqildi; - tadqiqot natijalari keyingi tadqiqotlar uchun ilmiy va metodik jihatdan tavsiya xarakteriga ega bo`ldi.

TADQIQOTNING ASOSIY MASALALARI VA FARAZLARI - innovatsion texnologiyalar tushunchasining nazariy asoslarini izohlab berish; - ta’limning yangi mazmunini shakllantirish; - o`qitishning yangi usullarini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etish; - o`quvchilarni bilimga bo`lgan qiziqishini mustaqil ravishda har bir masalaga ijodiy yondashgan holda kuchaytirish; - o`qituvchilarini innovatsion pedagogik faoliyatga tayyorlash mexanizmini ishlab chiqish.

“Tarixiy sanalar ” metodi. Tarix darslarini o`qitish jarayonida o`qituvchi tarixiy yillar bilan ishlashda ularni o`quvchilarga o`rgatishda muammolarga duch keladi. Bu usul keng qamrovli ma`lumotlarni o`zida mujassam etgan usul hisoblanadi. Masalan, 1877 -yil nemis geografi F. Rixtgofen tomonidan “Ipak yo`li ”atamasi fanga kiritildi. O`quvchi o`rgangan tarixiy sanalardan foydalanib, jadvalni to`ldirishi kerak bo`ladi. 1 8 7 7 А-tarixiy yil qo`yilsin oxirgi raqami 1 soni bilan tugashi kerak bo`ladi va uni o`quvchi o`zi sharhlay bilsin, keyingi jadvallar ham shunday to`ldiriladi. BSD-

“Saylov” o`quv o`yini Bu o`yin saylov deb nomlanishiga sabab, o`yin jarayoni partiyalar o`rtasida bo`lib, o`tgan siyosiy kurashlar kabi olib boriladi. “Saylov” o`yinidan tarix fanidagi barcha mavzularda foydalanish mumkin. O`quvchilarga o`tiladigan dars mavzusi, rejalari va foydalaniladigan adabiyotlar oldindan beriladi O`quvchilarni mavzuni to`ldirish uchun qo`shimcha adabiyotlardan va internet saytlaridan foydalanishlari tavsiya etiladi. Dars boshlangach tashkiliy qismdan so`ng guruhlar shakllantiriladi, bunda 4 partiyaning emblemasi o`quvchi soniga qarab taqsimlanadi. Berkitilgan qog`ozchalardan foydalanib, o`quvchilar o`z guruhlarini shakllantiradi. 1 -bosqich. Belgilangan reja asosida partiyalar kamida bittadan ma`lumot berib boradi qayta takrorlangan ma`lumotlar qabul qilinmaydi 2 -bosqich. Bunda ham shu qoidalarga amal qilinadi

“Saylov” o`quv o`yini 3 -bosqich. Bunda ham shu qoidalarga amal qilinadi va har bir bosqich tugashi bilan to`plangan ballar e`lon qilinib boriladi. Yakuniy natijalar hisobiga ko`ra ko`p ball yiqqan partiya a`zolari 4 -bosqichni davom ettiradi. Bu bosqichda endi jamoa bo`lib kelgan partiya a`zolari yakka kurashni davom ettiradi Yakuniy bosqichda g`olib chiqqan o`quvchi eng bilimdon o`quvchi deb topiladi “Saylov” o`quv o`yinining afzalligi: - o`quvchilar siyosiy jarayonlarni borishini mustaqil anglab boradi; - o`quvchilar tomonidan muayyan nazariy bilimlarni puxta o`zlashtirishga erishiladi; - guruhlarni har bir a`zosini faol bo`lishga undaydi; - guruhning boshqa a`zolarini fikrlarini tinglay olishga va o`z fikrlarini himoya qilishga o`rgatadi. Shuningdek saylovni yurtimizda demokratik tamoyillar asosida amalga oshirilishini ko`rsatib beradi.

“Orolcha”o`quv o`yining qoidalari. Guruhni shakllantirish; o`quvchilar qo`llaridagi kartochkalarda belgilngan sonlar bo`yicha 5 ta guruhga bo`linadi va o`z kemalariga guruh bilan kelishgan holda nom beradi. O`qituvchi tomonidan berib borilgan topshiriqlarni tez va aniq bajargan kema a`zolari bir oroldan ikkinchi orolga suzib o`tadi, yangi orolga kelgan kema a`zolari qaysi oroldan suzib kelganligini o`qituvchiga ma`lum qiladi. Qaysiki guruh berilgan topshiriqlarni bajarib, orollarni suzib o`tib yana oldingi manziliga qaytib borsa o`yin g`olibi hisoblanadi. O`yinning ahamiyati. O`quvchi tarixiy ma`lumotlar bilan bir qatorda geografik hudud nomlarini ham bilib boradi.