AMALIY MASHGULOT MAVZU Boshlangich sinflarda tarixiy materiallardan foydalanish

AMALIY MASHG’ULOT MAVZU: Boshlang’ich sinflarda tarixiy materiallardan foydalanish.

Amaliy mashg‘ulot rejasi: 1. Boshlang‘ich sinflarda matematikadan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda tarixiy materiallardan foydalanish metodikasi bo‘yicha savol-javob. 2. O‘rta osiyolik olimlarning matematika fani taraqqiyotiga qo‘shgan hissalari. 3. Mavzu yuzasidan sinfdan tashqari ishlarning manbalarini kuzatish va tahlil qilish. 4. Talabalar faoliyatini baholash

MATEMATIKA DARSLARIDA TARIXIY MATERIALLARDAN FOYDALANISH • Boshlang‘ich sinf matematika darslarida tarixiy materiallardan foydalanishdan maqsad o‘quvchilarda matematikaga doir dastlabki tushunchalarni hosil qilish, mavzuning xarakteriga ko‘ra tarixiy materiallarning uzviyligini ta’minlash uchun dastlabki pedagogik shartsharoit yaratishdir. • Matematika darslari samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanishda quyidagi maqsadlar ko‘zda tutildi: • 1. O‘quvchilarni matematik bilim va tasavvurlarini chuqurlashtirish. • 2. Darsda beriladigan tarixiy tushunchalarga qiziqish va ehtiyoj uyg‘otish. • 3. Avlod ajdodlarimiz merosiga chuqur hurmat va muhabbat bilan qarash.

Natural sonlar deb, buyumlarni sanashda qo‘llanadigan sonlarga aytiladi. Buni albatta biz boshlangich sinfda qo‘llaymiz. O‘quvchilar ongini shunday singdirib borishimiz kerakki, raqam nima? Son nima? Buni bir-biridan ajrata bilsinlar. Qadimgi zamonlarda turlicha xisoblash tizimlari bo‘lgan. Masalan: 5 talab -qo’lning barmoklari, 10 talab -ikki qo’lning barmoklari, 20 talab- qo’l va oyok barmoklari, 60 lik - qadimgi bobilliklarda sanoq tizimlari ishlatilgan. 12 soni Fransiya va Gruzinlarda pozitsion tizim o’nlik asosda bo’lib qadimgi hind matematiklar kashf etgandan keyin VIII asrga kelib Mahammad Al-Xorazmiy o’zining "hind hisobi" risolasida keng ommaga tushunarli kilib tadbiq etdi.

Pozitsion tizim. O‘quvchilar arifmetikani o‘rganib borgan davom ettirgan sari ular uchun pozitsion tizim tushunchasini bilib olishning ahamiyati beqiyos ortib boradi. Matematikani o‘rganishda burilish davri bo‘lgan bu davrni to‘g‘ri baholash uchun avvalo o‘qituvchining o‘zi-o‘ziga hisob berishi kerakki, bu o‘rinda gap sonlarni nafaqat to‘g‘ri yoza bilishda, shu bilan birga amallarni yozma ravishda bajarish asoslari hamda o‘nlik birliklarni nomeralay bilishda hamdir. Oliy darajadagi birlik past darajadagi 10 ta birlikga ekanligini bilish mutloqo yetarli emas ( bu xaqda bolalar birinchi sinfdanoq qisman ma’lumot oladilar), ular ayni paytda faqat pozitsion tizimgina o‘nlik tizimidan to‘liq foydalanish mumkinligini aniq tasavvur qila bilishlari kerak. Odatda, bu ikki pozitsion va o‘nlik tizim bizning ongimizda shu qadar uzviy bog‘lanib qolganki, bularning farqini ajratish uchun fikrlashga tug‘ri keladi. Og‘zaki nomerlashda sonlarning talaffuz etilishiga alohida e’tibor berilishi kerak. Chunonchi, o‘n ikkinchi, yigirmanchi, o‘ttizinchi, ellik elliginchi. Sonlarni yozuvda ifodalash asta-sekin kirishamiz. Bolalar o‘rganib olishlari lozim bo‘lgan narsaga emas, balki qanday xulosaga kelish lozim bo‘lgan narsaga to‘xtalamiz. Ular raqam bilan ifodalangan sonning qiymati shu raqam turgan joyga bog‘liqligini tushunishlari kerak. Bu dalilni aniq-ravshan tushunib olish uchun raqam bilan son o‘rtasidagi farqni aniq-ravshan bilib olish kerak.

2. Quyidagi ta’riflar qaysi tushunchalarga mos kelishini belgilang va tegishli ravishda qayd eting: A. O‘zgarmaydi. B. 16 marta kаmаyadi C. 9 marta kаmаyadi. D. 16 marta оrtаdi. Аgаr bo‘linuvchi 4 Аgаr bo‘linuvchi 3 Аgаr bo‘linuvchi 4 Аgаr bo‘linuvchi mаrtа kаmаytirilib mаrtаоrtirilib bo‘luvchi va bo‘luvchi 4 kаmаytirilib bo‘luvchi 3 4 mаrtа kаmаytirilsа mаrtаоrtirilsа bo‘luvchi 4 mаrtаоrtirilsа bo‘linmа qаndаy o‘zgаrаdi? 1 2 3 4 Жавоб: 1 В 2 C 3 D 4 А

Darajali testlar I. Bilishga oid testlar 1. Matematika o‘qitish jarayonida izchillik prinsipining amalga oshirilishida mavjud didaktik sharoit asosan nimadan iborat? A) ayrim didaktik jarayonlarni soddadan murakkabga borishga moslash natijasida; o‘quv materialini bayon qilishda zaruriy metodlarni qo‘llash; B) o‘quv materialini bayon qilishda, o‘rganishda nazariya bilan amaliyotni birligini muhim va kamroq muhim bo‘lgan komponentlari bilan bog‘lash jarayonida; C) o‘quv materialini puxta o‘zlashtirishni ta’minlashni va kelgusidagi o‘quv materialiga bog‘lanishini oldindan ovoza qilish asosida; D) Hamma jovob to’g’ri.

2. Matematika darslari samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanishda qanday maqsadlar ko‘zda tutildi? A)O‘quvch B) Darsda C) Avlod D) Hamma ilarni beriladigan ajdodlarimi jovob matematik tarixiy z merosiga to’g’ri. bilim va tushunchal chuqur tasavvurla arga hurmat va rini qiziqish va muhabbat chuqurlas ehtiyoj bilan htirish. uyg‘otish; qarash;

Anglashga oid testlar O‘rta asr sharq matematikalari arifmetik amallarni … A) ikki xil B) "jadval" "satx" va usulida "jadval" bajaradilar. usulida bajarganlar. C) D) Barcha ikkilantirish jovob va noto’g’ri yarimlatish usulidan foydalanish gan

Sintezga oid testlar Birinchi sinfdayoq matematika darslarida bir sonni turlicha shaklda yozilishi mumkinligi xaqida ma’lumot beriladi. Markaziy Osiyolik buyuk matematiklarimizning tug‘ilgan yili va vafot etgan yillarini Rim raqamlari bilan yozilishi qaysi tushunchalarga mos kelishini belgilang va tegishli ravishda qayd eting: A) Muxammad Al-Xorazmiy (783 -850) B) Beruniy (973 -1048) C) Umar Xayyom (1048 -1131) D) Nasriddin Tusiy (1201 -1274) E) Ulug‘bek (1394 -1449) DCCLXXXIII – DCCCL CMLXXIIIMXLVIII VXLVIIIMCXXXI VCCIMCCLXXIV MCCCXCIVMCDXLIX 1 2 3 4 5 Жавоб: 1 2 3 4 5

KОTSEPTUAL JADVAL Alоhida yoki kichik guruhlarda kоntseptual jadvalni to`ldiradilar. - Uzunlik bo`yicha taqqоslanadigan (fikr, nazariyalar) jоylashtiriladi; - Yotig`i bo`yicha taqqоslanish bo`yicha оlib bоriladigan turli tavsiflar yoziladi. Kоnseptual jadval O`rganilayotgan hоdisa, tushuncha, fikrlarni ikki va undan оrtiq jihatlari bo`yicha taqqоslashni ta`minlaydi. Tizimli fikrlash, ma`lumоtlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko’nikmalarini rivоjlantiradi. Boshlang’ich sinflarda o’rganiladigan tarixiy materiallar KОNSEPTUAL JADVAL Boshlang’ich sinflarda tarixiy materiallarning mazmuni va misollari Ish natijalarining taqdimоti Pozitsion tizm Rim raqamlari

FIKRLAR XUJUMI METODI. № 1 2 3 4 5 Savоllar Javоblar (talabalar fikri) Matematika darslari samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanish maqsadi. Matematika o‘qitish jarayonida izchillik prinsipini amalga oshirilishdagi mavjud didaktik sharoit. Hindiston rivoyatlarida sonning kelib chiqishi. Magniskiy “Arifmetika, sirech nauka chislitelnaya” nomli darsligi haqida. Qadim vavilonlar.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT