Fan Tarix fanining nazariy asoslari MAVZU Tarix fani

Fan: Tarix fanining nazariy asoslari MAVZU: Tarix fani predmeti

REJA: 1. Tarix fanini bilish obekti. 2. Tarix fani haqidagi falsafiy yo’nalishlar. 3. Tarix fanining tarmaqlari tuzilmalari.

“I” Tarix bu – tabiat va jamiyatdagi har qanday rivojlanish jarayoni. Tarix faninin g bilish ob’ekti insoniyat tarixining barcha davrlarida sodir bo’lgan voqealar “Bilish ob’ekti” jarayonl ar voqeliklar ning majmuidir. ob’ektiv voqelik.

TARIX FANINING BILISH OB’EKTI: Insoniyat tarixining barcha davrlarida sodir bo’lgan voqealar, jarayonlar, voqeliklar (ko’rinishlar)ning majmuasi. Ijtimoliy-gumanitar fanlar o’z xususiyatidan kelib chiqqan holda bilish ob’ektlari hamda ilmiy tadqiqot uslublari yordamida bugungi jamiyat hayotining u yoki bu sohalarini o’rganishga yo’naltirilgan bo’lsa, tarix fani esa o’tmishni o’rganib, komleks xususiyatlik kasb etadi va fanlarning ilmiy sohadagi yutuqlari bilan interatsiyalashgan holda umumlashtiradi. Ayni paytda tarix fani ilmiy xulosalarni chiqarishda tarixiy tadqiqotlarning natijasiga asoslanadi. Bu aloqalar bugungi fanlarning alohida xususiyati bo’lib, ilmiy natijalar chiqarilishiga imkon beruvchi fanlararo yondashuvdan iborat. Jamiyatda sodir bo’lgan voqealarning tarkibi, jarayonlarning o’zaro bog’likligi va ko’lami jihatdan kengligi bilish ob’ektini yaxlit holda tadqiq etilishi imkorniyatini cheklab qo’yadi. SHundan kelib chiqqan holda tadqiqtchidan tadqiqot predmetini ham aniqlash talab etiladi. Ayni vaqtda tadqiqotchi tomonidan tadqiqotning vazifalari, voqelikning alohida o’ziga xosliklari, ko’lami va xususiyatlari aniqlanadi.

Tarix fanining ob’ekti: aholi va hoziri haqidgi faktlar jamiyat, davlat hayotining o’tmishi

Tarix fanining ixtsoslashuv darajasiga ko’ra guruhi. 1 -guruh. Jamiyatning butun va alohida tomonlarini o’rganuvchi bo’lim va sohalardan iborat: 2 -guruh. Yordamchi va maxsus tarix fanlari.

1 -guruh. Jamiyatning butun va alohida tomonlarini o’rganuvchi bo’lim va sohalardan iborat: - insoniyait tarixining ayrim hodisalari alohida o’rganiladi; - hududiy-geografik tamoyilga ko’ra tarixan bir-biri bilan bohliq yirik mintaqalar – Evropa va dunyoning boshqa qismlari, Qadimgi SHarq, O’rta Osiyo va boshqa alohida mamlakatlar va xalqlarga ajratiladi; - kompleks muammolarni tadqiq qilish bir guruh mamlakatlar va xalqlar tarixida ro’y bergan bosqichlar, davrlarni va xodisalarni o’rganish zaruratidan kelib chiqadi; - Jahon tarixida global yondashuv bilan bir qatorda mikro tarix (shahar va qishloqlar, alohida shaxslar, kundalik maishiy turmush. . . ) ham o’rganiladi; Tarixning alohida tomonlarini o’rganish uchun tarix fanining alohida sohalarini ajratishni taqozo etadi. Masalan, harbiy tarix, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, din, fan, san’at, intellektual, madaniyat, diplomatiya tarixi va. . .

2 -guruh. Yordamchi va maxsus tarix fanlari. Xususiy tadqiqot usullariga ko’ra antropologiya, arxeologiya, etnografiya. Yordamchi tarix fanlari – manbashunoslik, arxeografiya, paleografiya, numizmatika va. . . Maxsus guruh – boshqa fanlar ehtiyojidan kelib chiqadi, masalan, tabiiy fanlar tarixi, texnika tarixi, davlat va huquq tarixi. . .

Tarix haqidagi falsafiy qarashlar…. Neokantchilar esa pozitivistlarga qarshi fikr bildirib, tarixning asosiy vazifasi qonuniyatlarni ochish emas, balki tarixni tashkl qiluvchi alohida, individual, takrorlanmas hodisalarni o’rganishni taklif qildilar. Marksistlar esa jamiyatdagi bilish qonuniyatlari g’oyasini ilgari surib, tarixni o’rganishga bo’lgan boshqa qarashlarni soxtalashtirilgan ijtimoiy hodisalarni o’rganish deb hisobladilar Pozitivistlar tabiiy fanlar va gumanitar fanlar metodlari o’rtasida prinsipial farqlar mavjud emas degan qarashdan kelib chiqqan holda o’z qarashlarini ilgari suradilar. (Pozitivistlar tarixni “pozitiv” bilimga aylantirishga harakat qildilar. Bu tushunchaning mohiyati shundaki, pozitivistlar hamma haqiqiy, pozitiv bilimlar konkret fanlarning mahsulidir, falsafa esa bunday bilimlarni bera olmaydi, shuning uchun uning keragi yo’q, degan g’oyaga asoslangan subektiv qarashga edilar. Ular tarixiy dalillar bilan qanday ishlash, manbalarni tahlil qilish bo’yicha bir qancha metodlarni taklif qildilar).

Tarix fani tarmoqlari Siyosiy tarix Harbiy tarix Ijtimoiy tarix Diplomatiya tarixining Iqtisodiy tarix

Glosarry predmet subject предмет obyekt object объект aholi nation народ jamiyat society общество Harbiy tarix Military history Военная история Siyosiy tarix Political history Политическая история Ijtimoiy tarix Social history Социальная история Iqtisodiy tarix Economical history Экономическая история

Adabiyotlar ro’yhati: • Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” –T: . 1997 • Ilhomov. Z. A “Tarix fani metadologiyasi”-T: . 2012 • Atadjanov Sh, Ilhomov Z, Ishquvatov V, Allaeva N. O’zbek xonliklari tarixshunosligi –T: . 2011 • Jo’rayev N. “Tarix falsafasi” –T: . T 1999 • Ковальченю И. Д. Методы исторического и а тедования М. . 1987. • Ilhomov Z. A. Tarix fani tadqiqotlarida manbalar bilan ishlashning metadologiyasi (ilmy maqolalar to’plami)). Т 2012 • Ilhomov Z. A. Tarix fani tadqiqotlarida manbashunoslik masalalari. –T: . 2012