Temel Kavramlar statistiksel Deerler Evrenin ya da rneklemin

Temel Kavramlar

İstatistiksel Değerler Evrenin ya da örneklemin genel özelliklerini gösteren sayısal değerlerdir. Bu değerlerin sembolleri evrenin ya da örneklemin özelliği olup olmadığına göre farklılık gösterir. Kişi Sayısı: Evrenin ya da örneklemin büyüklüğüdür. Evren için N; örneklem için ise n olarak gösterilir. Frekans: Bir özelliğin görülme sıklığıdır. Evren için F, örneklem için ise f olarak gösterilir. Oran: Bir özelliğin görülme sıklığının evren/örneklem büyüklüğüne oranıdır. p olarak gösterilir. Aritmetik Ortalama: Evren/örneklem içerisinde bir özelliğin (ya da spesifik olarak bir alt grubunun) gözlem değerleri toplamının evren/örneklem büyüklüğüne bölünmesiyle elde edilen değerdir. Evrenin için μ, örneklem için ise x olarak gösterilir. Standart sapma: Tüm gözlemlerin evren/örneklemin aritmetik ortalamadan ne ölçüde saçılım gösterdiğine ilişkin bir değerdir. Evren için σ; örneklem için s olarak gösterilir. Varyans: Standart sapmanın karesidir.

Değişken Türleri Zamana ve mekana bağlı olarak farklılık gösteren her özelliğe değişken adı verilir. Yaş, cinsiyet, bedensel özellikler, aylık gelir, eğitim durumu, yaşanan yerin nüfus büyüklüğü, hane büyüklüğü, algılar, tutumlar değişkenlerin örnekleridir. Değişkenler farklı biçimlerde sınıflandırılır: Nicel Değişken: Sayısal değerlerin matematiksel anlamıyla temsil edilebilen değişkenlerdir. Örneğin; yaş, sınav notu, aylık gelir, nüfus büyüklüğü, vs. Nitel Değişken: Kategorize edilebilen değişkenlerdir. Örneğin; cinsiyet, eğitim düzeyi, il, vs. Nitel değişkenler, özellikle istatistiksel analiz yazılımılarında, sayısal göstergelerle de temsil edilebilir. Ancak bu durumlarda, sayısal değerler matematiksel anlamından ziyade sembolik anlamıyla kullanılır. Her nicel değişken, nitel değişkene çevrilebilirdir. Örneğin; yaş nicel bir değişken olmasına karşın, belli yaş grupları içerisinde sınıflandırılarak nitel değişken haline getirilebilir.

Değişken Türleri Bağımlı/Bağımsız Değişken: Bir değişkenin bağımlı/bağımsız değişken olması tek başına karar verilebilir değildir. Değişkenler birbirleriyle ilişkisi içerisinde bağımlı ya da bağımsız değişken olurlar. İlişkili iki değişkenden biri diğerini açıklamakta kullanılabilir ise, etkisi olan değişken bağımsız etki altındaki değişken de bağımlı değişken olur. Öyleyse, bir değişkenin bağımlı ya da bağımsız değişken olduğuna karar vermek için kuramsal bilgiye ve/ya veri toplama sürecindeki gözlemlere başvurmak gerekir. Bağımlı-bağımsız iki değişkenden söz ederken, arada bir ilişkinin olduğunu belirtmiş oluruz.

Değişken Türleri Bağımlı-bağımsız iki değişkenden söz ederken, arada bir ilişkinin olduğunu belirtmiş oluruz. Ancak değişkenlerin her zaman birbiriyle ilişkisi olduğunu düşünemeyiz. Örneğin; yaş ve cinsiyet değişkenleri arasında, genel olarak, bir ilişki olmadığını kabul edebiliriz. Öyleyse, bu iki değişken arasında bağımlılık ilişkisinden söz etmek de güçtür. Buna karşın, cinsiyet ve gelir düzeyi arasında bir ilişkiden söz edebiliriz: Geleneksel toplumsal cinsiyet ilişkilerinin hüküm sürdüğü bir bağlamda, kadınların emek piyasasında işgücünün değeri erkeklerinkine oranla daha değersiz olabilecektir. Bu durumda, kadınlar ile erkeklerin aylık gelirleri arasında farklılıklar gözlemlenebilir. Bu örnekte, cinsiyet (bağımsız değişken) gelir düzeyi (bağımlı değişken) ile ilişkili olacaktır.

Değişken Türleri ÖRNEKLER Eğitim düzeyi yükseldikçe gelir düzeyi artar. BAĞIMLI DEĞİŞKEN: BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN: Aile içi şiddeti deneyimleyen/tanık olan çocuk ve ergenler – akademik performansın düşüklüğü BAĞIMLI DEĞİŞKEN: BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN: Annenin eğitim düzeyi – Kız çocuklarının eğitim düzeyi BAĞIMLI DEĞİŞKEN: BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN:

Ölçek Türleri Değişkenlerin alabileceği olası değerler o değişkenin ölçeğidir. Temel olarak dört ölçek türü vardır. Nominal / Ordinal / Aralık / Oran ölçekleri. Bu ölçek türleri kabaca nitel/nicel değişken olma özelliğine dayandırılarak sınıflandırılır. Nominal ve ordinal ölçekler nitel değişkenlerdir. Aralık ve oran ölçekleri nicel değişkenlerdir. Nominal ölçek: Sıralanabilir olmayan nitel değişkenlerin ölçeğidir. Örneğin; yaşanan il, cinsiyet, okunan üniversite/fakülte/bölüm, medeni hal, vs. Ordinal Ölçek: Sıralanabilir nitel değişkenlerin ölçeğidir. Örneğin; eğitim düzeyi, Likert ölçeği, vs.

Ölçek Türleri Aralık Ölçeği: Nicel değişkenlerin ölçeklerinden biridir. Bu ölçek türünde 0 (sıfır) yokluğu anlatmaz. 1’den bir önceki, -1’den bir sonraki değeri ifade eder. Bu ölçek türünde eşit aralıklarla ardışık değişim temsil edilir. En bilinen örnekler: Sıcaklık ve yıldır. Isı ölçümlerinde kullanılan Celcius derecelerinde 0 ısının olmadığı bir durumun ifadesi değildir. -1’den birim daha sıcak, 1’den birim daha soğuk bir ısı düzeyini ifade eder. Benzer şekilde, Miladi takvimdeki 0 yılı -1’den bir sonraki 1’den bir önceki yılı ifade eder. Oran ölçeği: Aralık ölçeğine benzeyen bir diğer nicel değişken ölçeğidir. Ancak bu ölçek türünde 0 yokluğun ifadesidir. Örneğin; yaş, aylık gelir, zaman değişkenleri oran ölçeğidir.

Ölçek Türleri Cinsiyet: Kadın/erkek Ölçek türü…………. . Yaşam memnuniyeti (likert ölçeği): Ölçek türü …………. Haftalık çalışma saati: Ölçek türü ……………… İstihdam Durumu (İşsiz – ücretli çalışan – kendi hesabına çalışan – işveren – evkadını) Ölçek Türü ………. Doğum yeri (il) Ölçek türü ………… Boy uzunluğu Ölçek türü ………. . Göz rengi Ölçek türü …………