TAMLAMALAR SM TAMLAMASI SIFAT TAMLAMASI TAMLAMALAR ki ya

TAMLAMALAR İSİM TAMLAMASI SIFAT TAMLAMASI

TAMLAMALAR • İki ya da daha çok sözcüğün, birbirini değişik ilgilerle tamamladığı söz gruplarıdır. Türkçede “sıfat tamlaması” ve “ad tamlaması” olmak üzere iki tür tamlama vardır. • Tamlamalar bir söz öbeğidir ve en az iki kelimeden oluşur, tek sözcüklü tamlama olmaz. • Tamlamalarda iki öge vardır: tamlayan ve tamlanan. Tamlamada belirtilen, açıklanan isme tamlanan denir. Tamlananı belirten, açıklayan sözcüklere de tamlayan denir.

SIFAT TAMLAMASI • Bir sıfatın, kendisinden sonra gelen bir adla oluşturduğu söz grubuna “sıfat tamlaması” denir. Bu tamlamalarda sıfat, adı niteler ya da çeşitli yönlerden belirtir. Sıfat tamlamalarında sıfat, daima addan önce gelir. • Yaşlı çınar, gölgesiyle insanları asırlardır serinletiyordu. • Bu cümlede “yaşlı” sözcüğü “çınar” adını nitelik yönüyle anlamca bütünleyerek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur. Sıfat tamlamalarında sıfat “tamlayan”, ad “tamlanan” durumundadır.

SIFAT TAMLAMASI • Bu okulun bizim hatıralarımızda yeri büyüktür. Bu cümlede “bu” sözcüğü “okul” adını işaret yoluyla belirterek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur. • Bahar gelince kırlar, sarı papatyalarla dolar. • Gökyüzü, birden kapkara bulutlarla kapandı. • Törenlerde sizin sınıftan kaç öğrenci görev aldı? • Yol boyunca başı dumanlı dağları seyrettik. • Yıkılmış evlerin arasından geçerek inşaat alanına ulaştık.

SIFAT TAMLAMASI » Caddeler rengarenk ışıklarla süslenmişti. » Sınavdan sadece birkaç öğrenci geçebildi. » Bu evde güzel günler geçirdim. Yukarıdaki cümlelerde koyu renkli kalın harflerle yazılmış söz öbekleri sıfat tamlamasıdır. • NOT: Sıfat tamlamalarında, tamlanana (isme) sorduğumuz “nasıl, hangi, kaç, kaçıncı? ” sorularıyla tamlayanı (sıfatı) bulabiliriz.

İSİM TAMLAMASI • En az iki adın değişik ilgilerle birbirini tamamlayarak oluşturduğu söz gruplarıdır. • Yağmurdan sonra evin çatısı akmaya başladı. • Bu cümlede “ev” ve “çatı” adları, aitlik ilgisiyle anlamca birbirini tamamlayarak bir söz grubu oluşturmuştur. • Ad tamlamalarında birinci sözcüğe “tamlayan”, ikinci sözcüğe tamlanan” denir. Tamlayan Eki • Eklendiği adla (tamlayan) başka bir ad (tamlanan) arasında ilgi kuran eklerdir. “-ın, -in, -un, -ün, (-nın, nin, -nun, -nün)” ekleri tamlayan ekleridir. Tamlanan Eki • Eklendiği ismin (tamlananın) tamlayanda bildirilen bir kişiye ya da varlığa ait olduğunu gösteren eklerdir. “-ı, i, -u, -ü, (-sı, -si, -su, -sü)” ekleri tamlanan ekleridir.

İSİM TAMLAMASI • Ad tamlamaları, oluşturulma biçimlerine göre dört grupta incelenir: **Belirtili Ad Tamlaması (İkisi de ek alır) **Belirtisiz Ad Tamlaması (Sadece Tamlanan ek alır. ) **Zincirleme Ad Tamlaması (En az üç isimden oluşur. ) **Takısız Ad Tamlaması (İkisi de ek almaz)

BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI • Arabanın kapısı açık kalınca alarm çaldı. • Çocukken yağmurun sesini dinlerdim bazı geceler. • Kasabanın sokakları bu yaz asfaltlanacakmış. • Gelişmiş toplumlar sanatın değerini iyi bilir. • Daha yolculuğun başında annesini özlediğini söyledi.

BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI • Bahçedeki elma ağacı geçen ay kurudu. • Çocuğa okul çantası almak için dışarı çıktık. • Şair, yaşama sevincini dile getirmiş bu dizelerde. • Yöre halkı için en önemli geçim kaynağı arıcılıktı. • Resim sergileri önemli bir sanat etkinliğidir.

ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI • Bahçedeki ceviz ağacının dalları yola sarkıyordu. • Bir süre sonra deniz kenarının sessizliği kapladı ortalığı. • Şehrin ulaşım sorunu yapılacak çalışmalarla giderilecek. • Bir yapıtın etkileyiciliği sanatçının yorum gücüne bağlıdır. • Kır çiçeklerinin kokusuna bayılıyorum.

TAKISIZ İSİM TAMLAMASI • Tamlananın neyden yapıldığını bildirir: cam kavanoz taş köprü altın bilezik plastik kova • Tamlananın neye benzediğini bildirir: aslan çocuk zeytin gözleri pek saçlar taş kalp

İSİM TAMLAMALARINI BULUNUZ • Savruluyordu yeleleri rüzgârda bu güzel atın. • Sıcaklığı ortalığı yakmaya başlamıştı güneşin. • Bekçisiyiz sonsuza dek bu vatanın • Bu tepelerin rüzgârı, fırtınası hiç dinmezdi. • Velilerin ve öğrencilerin coşkusu görülmeye değerdi.

İSİM TAMLAMALARINI BULUNUZ • Uzun süre köyün çıplak tepelerini seyretti. • Sarıyer, İstanbul’un en güzel ilçelerinden biridir. • Okul gezisine Ali’nin de kardeşi katıldı. • Çocuğun büyük hayalleri vardı. • Küçük çocuğun büyük hayalleri vardı.

İSİM TAMLAMALARINI BULUNUZ • Büyük yolcu gemisi limandan ağır ayrıldı. • Bu macera romanı benim çok hoşuma gitti. • Öğretmenimiz bize el yazması eserler tanıttı. • Çocuğun gül kurusu ceketi vardı. • İzmir’de bir yaz akşamı vedalaştık kardeşimle.

İSİM TAMLAMALARINI BULUNUZ • Dün onun kitabı bizde kalmış. • Herkesin düşüncesi aynı olmaz. • Doktorlar, buranın havasını tavsiye ettiler. • Yolcuların biri, cüzdanını çaldırdığını söyledi. • Sınavdaki soruların birçoğu kolaydı. • Çocuğun nesi kaybolmuş?

UYARI 1 • Not: Kişi adılları tamlayan olursa, tamlanan (iyelik) ekleri her kişiye göre değişiklik gösterir. • ben – im araba – m • sen – in araba – n • o – nun araba – sı • biz – im araba – mız • siz – in araba – nız • onlar – ın araba – ları

UYARI 2 • Ad tamlamalarında bazı durumlarda tamlayan ya da tamlanan düşebilir: • Resimlerini gördüm ve çok beğendim, (senin resimlerini) • Karşı binadaki daire bizimdi. (bizim dairemizdi) • Ad tamlamalarında bazen “-den” eki, tamlayan ekinin yerine kullanılabilir: • Yaralılardan bazıları hastaneye götürüldü. (yaralıların bazıları)