SALIK HZMETLER MESLEK YKSEKOKULU TIBB HZMETLER VE TEK
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU TIBBİ HİZMETLER VE TEK. BÖL/DİYALİZ PR. DYZ 104 -Beslenme Öğr. Gör. M. Mustafa TİLEKLİ
Besin öğeleri-8 DYZ 104 -Beslenme Hafta-10
D VİTAMİNİ Vitamin D deriden ultraviyole ışınları ile sentezlenir • D vitamini deride sentezlenen yağda çözünen bir vitamindir. • Vitamin D genellikle kolekalsiferol (vitamin D 3) ve ergokalsiferol (vitamin D 2)’ü tanımlamak için kullanılır Bitkisel kaynaklı ergokalsiferol (D 2) ve hayvansal kaynaklı kolekalsiferol (D 3) olmak üzere iki formu vardır. Ø D 2 ve D 3 vitaminleri bağırsaklardan emildikten sonra D vitamini bağlayıcı protein ile dolaşıma geçer. Ø D 2 ve D 3 vitaminlerinin metabolizması aynıdır. Ø Yağda çözündükleri için yağ dokusunda ve deri, karaciğer, bağırsak gibi dokuların lipid bileşenlerinde depolanırlar Hayvansal kaynaklı olan D 3 vitamini(kolekalsiferol) balık yağı, karaciğer, yumurta sarısı ve az miktarda olmak üzere sütte; bitkisel kaynaklı D 2 vitamini(ergokalsiferol) en çok yosun ve mantarlarda bulunur
VİTAMİN D FONKSİYONU Ø D vitamini, esas olarak serum kalsiyum düzeyinin ideal düzeyde tutulmasından sorumludur. Ø Bunu da kalsiyumun bağırsaktan emilimi, böbrekten atılımı ve kemik rezorpsiyonu mekanizmalarına etki ederek gerçekleştirir. Ø Ayrıca fosfor emilimini de artırır. Ø D vitaminin yeterli olması durumunda çocukluktan yaşlılık çağına kadar kemik metabolizması ile ilgili hastalıklardan koruyucu olduğu bilinmektedir. Ø D vitaminin eksikliğinde majör olarak çocuklarda rikets, erişkinlerde osteomalazi görülmektedir. Ø Ancak güncel çalışmalar D vitaminin vücutta 30'dan fazla organ ve dokuda reseptörü bulunduğunu, D vitamininin önemli bir immun-modulatuar olduğunu ve D Vitamini eksikliğinin kardiyovasküler hastalıklar, Diyabetes Mellitus, otoimmun ve enfeksiyöz
D Vitamini Kaynakları • Yağlı balıkların dışında hiçbir besin kaynağı, normalin üzerinde tüketilmiş olsa bile, D vitamini gereksinmesini karşılayamaz. • Morina balığı yağı ile somon, sardalya gibi yağlı balıklar en iyi kaynaklardır. • Haftada 3 -4 kez yağlı balık yemek yetişkin bireyin gereksinmesini karşılayabilir. • Süt, yumurta, karaciğer gibi besinlerin normal tüketimiyle D vitamini gereksinmesi karşılanamaz. • Birçok ülkede süt, D vitaminiyle zenginleştirilmiştir.
ü Aşırı güneşlenme ile D vitamini etkinliği göstermeyen lumisterol, taçesterol, suprasterol gibi D vitamini aktivitesi göstermeyen bazı bileşikler oluşur. ü Ayrıca güneşle uzun süre temas eden insanda da D vitamini toksisitesi görülmez. ü Yaşlı kişilerde cildin ince olması ve deri altı yağ tabakasının az olması nedeniyle, güneşlenmeyle D vitamini oluşumu daha azdır. ü Ayrıca güneş ışınlarının dik veya eğik gelmesi D vitamini sentezini etkilemektedir. Ülkemizde güneş ışınlarının eğik geldiği Kasım-Nisan ayları arasında güneşlenmenin etkisi çok azdır. ü Atmosferdeki ozon tabakası ultraviyole ışınlarını tutar. Güneşin eğik geldiği sabah ve akşam saatleri ve kış günlerinde ozon, ışınları tuttuğundan D vitamini oluşumu azalır
D Vitamini Sentezini Etkileyen Faktörler Mevsim ve Coğrafi Konum Besinlerle Yetersiz D Vitamini Alınması Deri Rengi Yaş Sosyoekonomik Durum Obezite
E VİTAMİNİ ■ ■ ■ 1922’de yapılan deneylerde, farelerin diyetlerinden E vitamini çıkarıldığında üreyemedikleri görülmüştür. Farelerin diyetine buğday tohumu eklendiğinde, tekrar üreme yeteneğini kazandıkları görülmüştür. Daha sonra E vitamini izole edildi ve kısırlık önleyici vitamin olarak adlandırıldı. E vitaminin en aktif formuna α-tokoferol denir. Tokoferol kelimesi Yunancadaki ürün, evlat anlamına gelen ‘tokos’ kelimesinden gelmektedir. ’fero’ kelimesinin anlamı da doğurmak demektir. Tokoferol kelimesinin tam karşılığı çocuk doğurmak olmaktadır.
Besin Kaynakları Ø E vitamini (α-tokoferol) için günlük önerilen miktar 10 mg (yaklaşık 15 I. U) olmasına rağmen E vitamini ihtiyacı diyetle alınan çoklu doymamış yağ asidi miktarına bağlı olarak değişir. Ø Çoklu doymamış yağ asidi tüketimi arttıkça, verdiği hasar da artar. Ø E vitamini bu hasarı önlediğinden doymamış yağ asidi tüketimi arttıkça E vitamini ihtiyacı da artar. Ø Doğada doymamış yağ asidinin fazla bulunduğu yerlerde E vitamini de yüksek miktarlarda bulunur. Ø En iyi E vitamini kaynakları doymamış yağ asidi içeren bitkisel yağlar, tohumlar, kabuklu çerezler ve tam tahıllar. Ø Yiyeceklerin, özellikle unun pişirilmesi ve işlem görmesi içindeki E vitaminini azaltmaktadır. • Ayçekirdeği Toz Acı Biber Badem Çamfıstığı Yerfıstığı • Kuru kayısı • Yeşil zeytin • Ispanak • Buğday ruşeymi • Fındık • Keten tohumu yağı
EKSİKLİK BELİRTİLERİ ve SEMPTOMLAR E vitamini temelde antioksidan olarak, hücre zarına gelecek hasarlara karşı koruma görevi almaktadır. E vitamini olmadan hücreler özellikle sinir hücreleri, hasara açık hale gelecektir. Ciddi miktarda E vitamini eksikliği nadir görülür ancak şu dört koşulda E vitamini eksikliği sık görülür: Çölyak hastalığı, kistik fibrozis ve post gastrektomi sendromu gibi yağ emiliminin bozulduğu durumlar. Pre-matüre yeni doğanlar Orak hücreli anemi, talesemi gibi kalıtsal eritrosit bozuklukları Hemodiyalize giren hastalar. Erişkinlerde E vitamini eksikliğinde, sinir hücre hasarı, kas güçsüzlüğü, denge bozukluğu, istemsiz göz hareketleri, kansızlığa yol açan eritrosit bozuklukları görülür.
E VİTAMİNİ
İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ E vitamini, C vitamini ve selenyum gibi diğer antioksidanlarla etkileşir. E vitamini, A vitamini kullanımını kolaylaştırır, B 12’nin aktif formuna dönmesine yardımcı olur ve esansiyel yağ asitlerini hasardan korur. E vitamini antikoagülanların etkisini artırabilir. K vitamininin koagülasyonla ilgili fonksiyonu artırabilir. Ayrıca aspirinin trombosit agregasyonunu baskılamasını artırabilir.
E VİTAMİNİNCEZENGİN KAYNAKLAR (mg alfa tokoferolasetat / 100 g) 215. 4 ❑ Buğday ruşeymi 55. 8 yağı ❑ Ayçiçeği yağı 39. 2 ❑ Badem yağı 26. 0 ❑ Fındık yağı 20. 0 ❑ Walnut oil 17. 2 12. 0 ❑ Yer fıstığı yağı ❑ Zeytin yağı 9. 0 ❑ Yer fıstığı 2. 4 ❑ Pollard 2. 0 ❑ Mısır 1. 5 ❑ Enginar ❑ Oats 1. 2 ❑ Kestane 1. 0 ❑ Hindistan cevizi 0. 9 ❑ Domates 0. 6 0. 1 ❑ Havuç ❑ Keçi sütü
- Slides: 14