SALIK HZMETLER MESLEK YKSEKOKULU TIBB HZMETLER VE TEK
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU TIBBİ HİZMETLER VE TEK. BÖL/OPTİSYENLİK PR. OPT 221 - ÇEVRE KORUMA Öğr. Gör. M. Mustafa TİLEKLİ
Çevre Sorunları-6 (Ağır Metaller) OPT 221 - ÇEVRE KORUMA Hafta-6
Arsenik
Tarih boyunca en çok kullanılan, oldukça sinsi olan bir zehirdir. Mozart(ö. 1791) ve Napolyon(ö. 1821) ’un arsenikle zehirlenerek öldürüldüğü iddia edilmektedir.
Akut Arsenik Zehirlenmesi • Akut (hızlı ve kısa süreli) zehirlenmeler genellikle solunum yoluyla veya ağızdan yüksek dozlarda arsenik alınmasıyla meydana geliyor. • Akut vakalarda dudaklarda yanma ve yutma güçlüğü ilk belirtilerdir. Bunu mide ağrıları ve kramplar, ardından da ishal izler. Sonunda koma ve ölüm meydana gelir. Şiddetli zehirlenmelerde ölüm bir iki saat içinde gerçekleşebilir.
Kronik Arsenik Zehirlenmesi • Kronik (Uzun Süreli) arsenik zehirlenmelerinin ilk belirtisi ise ishal ve deride renk koyulaşmasıdır. • Diğer belirtiler ise; ödem, deri tümörleri, aşırı salya ve yaygın kaşıntı olarak sıralanabilir. Daha ileriki safhalarda mide krampları ve gastrit ağrılarına benzer ağrılar başlar.
İçme Sularına Arsenik Nasıl Bulaşır? • Yeraltı suyunun toprak ve kaya içerisinden geçerken arsenikli mineralleri çözmesinin bir sonucu olarak sularda arsenik bulunabilmektedir. • Ayrıca Arsenik yer kabuğunda en çok bulunan elementlerden biri olduğu için, yer kabuğu hareketlerinin yoğun olduğu (deprem kuşağı) bölgelerde içme sularında arsenik bulunma ihtimali daha fazladır.
Arsenik ve Kanser Gelişimi • İçme suyundaki arsenik, Dünya Sağlık Örgütü tarafından kanser yapıcı madde olarak tanımlanmıştır. • Arseniğin Cilt, akciğer, mesane, yemek borusu, tiroit gibi kanser türlerinin gelişmesinde katkısı vardır. 1 g=1. 000 µg İçme Sularında Arseniğin Sınır Değeri Ülkemizde 10µg/L olarak belirlenmiştir.
İnsanlarda Arsenik Etkilenmesi Nasıl Belirlenir? • Arseniğin, Saç ve tırnakta ölçümü yapılabilmektedir. 100 mg saç kılında 0, 1 mg arsenik bulunması arsenik zehirlenmesini gösterir. • İdrarda arsenik, vücuda alımından 1 -3 gün içinde aranabilir. • Arsenik kandan çok hızlı bir şekilde temizlenir. 4 saat sonra çok az miktar kanda kalır. Bu nedenle kan düzeyleri insan arsenik zehirlenmesi değerlendirmesinde çok düşük değere sahiptir.
Bakır
• İyi kalaylanmamış bakır kaplarda asitli yiyeceklerin pişirilmesi ile yemeğe geçen bakır tuzları zehirlenme oluşabilir. 10 g bakır sülfatın alınması öldürücü olabilir.
• Havadaki bakır konsantrasyonu genellikle oldukça düşüktür bundan dolayı soluma ile bakıra maruz kalma ihmal edilebilir. • Fakat bakır cevherini metale işleyen dökümcülerin yakınlarında yaşayan kişiler bu tür bir maruz kalmayı yaşamaktadırlar.
• Boya endüstrisinde kullanılan bakır asetat ve bakır sülfat tuzlarının ağız yoluyla alınması sonucunda Bakır zehirlenmesi meydana gelir.
• Bakırdan tesisata sahip evlerde yaşayan kişiler çoğu kişiye oranla daha fazla bakır miktarına maruz kalırlar, çünkü bakır korozyona uğramış borulardan içme suyuna geçer.
Bakıra Bağlı Sağlık Sorunları • Bakırın kasten yüksek miktarda alımı karaciğer ve böbrek hasarlarına ve hatta ölüme neden olabilir. • Bakırın kanserojen olup olmadığı da henüz saptanmamıştır. • Uzun süreli yüksek konsantrasyonlardaki bakıra maruz kalma ile genç ergenlerde zekanın azalması arasında bir bağlantı olduğunu gösteren bilimsel makaleler bulunmaktadır.
Bakır Zehirlenmesinin Belirtileri • Genellikle bakır, sindirim yoluyla alındığından sindirim sistemi belirtileri ortaya çıkar. • Özellikle mavi-yeşil kusma, bulantı, sulu veya kanlı ağır ishal, şok, hemoliz ( eritrositlerin erimesiyle, hemoglobinin ortaya çıkması), anüri(idrar yokluğu) ve sarılık görülür.
CİVA
• Amalgam dolgularda Civa bulunur. Amalgam; gümüş, kalay ve bakır alaşımının, civa ile karıştırılması ile elde edilir. • Karışımın %45 -50`sini oluşturan civa, metalleri birbirine bağlayarak dayanıklı bir dolgu malzemesi yaratmış olur. • Civanın alaşıma dahil olmasından dolayı, amalgamın diş dolgusunda kullanılmasının sakıncası olmadığı söylenmektedir. • Ancak, Diş tedavisi çalışanlarında yüksek Civa düzeyleri ve Civa zehirlenmesi rapor edilmiştir.
• Denizlerin ve akarsuların hızla kirlenmesiyle birlikte özellikle kapalı havzalarda (karadeniz, hazar denizi vb. ) yetişen balıklarda civa tehditi vardır. • Bu tehdit derin su balıklarında (mezgit, kefal, levrek, kalkan) ve uzun yaşayıp diğer balıkları yiyerek beslenen büyük balıklarda (kılıç, ton, köpek balığı) daha fazladır. Yüzey balıklarında (Hamsi, istavrit, palamut) ise daha azdır. • Civa beyin ve sinir sistemini olumsuz etkilediği için özellikle hamilelerin ve çocukların balık seçiminde dikkat etmesi gerekiyor.
Civaya Bağlı Sağlık Sorunları • Kanda Hg’nın büyük kısmı eritrositlerde (alyuvar) bulunur. • Civa kan dolaşımınıza girdiğinde direkt olarak beyne gider ve sinir sisteminize saldırır. Arıtılmadığında kalıcı nöropsikiyatrik beyin hasarına, çocuklarda öğrenme bozukluklarına, bağışıklık sistemiyle ilgili hastalıklara ve hatta kalpte problemlere yol açabilir.
Civa Zehirlenmesinin Belirtileri • Akut metalik civa solunması, ilk olarak ateş, baş ve kas ağrısı, ağız ve boğazda yanma, ağızda metal tadı, bulantı, kusma, ishal ve karın krampları gözükür. • Metalik civa buharı akciğerlerden kolay bir şekilde emilerek beyne gider. Fazla sinirlilik, unutkanlık, güçsüzlük ve görme bozuklukları gibi merkezi sinir sistemi belirtileri oluşur. • Kronik civa solunması: Kronik zehirlenmede sinir sistemi ve böbreklerde kalıcı hasar meydana gelebilir. Özellikle sanayi işçileri tehlike içindedir.
- Slides: 23