RAMAJANA BALET Z JAWY Magdalena KarlikowskaPsiek Ramajana indyjski

RAMAJANA - BALET Z JAWY Magdalena Karlikowska-Pąsiek

Ramajana - indyjski poemat epicki, ułożony w sanskrycie. Jego autorstwo przypisuje się legendarnemu wieszczowi Walmikiemu. W zachowanej postaci pochodzi z ok. IV w. p. n. e. – II w. n. e. Treść eposu stanowią losy Ramy, króla Ajodhji i jego małżonki Sity, porwanej przez demona Rawanę na Cejlon; Ramajana jest najpopularniejszym utworem literatury indyjskiej. Ramajana wywarła duży wpływ na literaturę Indochin i Indonezji. Historia ma szczęśliwe zakończenie; Shinta zostaje uratowana, a Rama zasiada ponownie na tronie. Przedstawienie wykonywane jest w amfiteatrze w pobliżu świątyni Prambanan (Yogyakarta, Indonezja). Jest to forma tradycyjnego Jawajskiego tańca przy akompaniamencie muzyki gamelan. Spektakl prezentuje żywe sekwencje taneczne, nietypowe postawy ciała, niekonwencjonalne ruchy nóg, atrakcyjne gesty rąk i niezwykłą mimikę twarzy.

Rama znany również jako Ramachandra, jest głównym bóstwem Hinduizmu. Jest siódmym awatarem boga Wisznu, jednym z jego najbardziej popularnych wcieleń wraz z Kryszną, Parshuramą i Gautamą Buddą. W tradycji hinduizmu skoncentrowanej na Ramie jest uważany za Najwyższą Istotę.

Sita jest małżonką Ramy, hinduska bogini, którą cechuje dobry charakter, szczęście, pomyślność, powodzenie i szczęście.

RAMA I SITA

PRAMBANAN Prambanan, wielki kompleks świątyń hinduistycznych wzniesiony został mniej więcej w tym samym czasie co pobliski Borobudur. Wiek IX był erą, gdy wiele budowli buddyjskich i hinduistycznych powstawało obok siebie. Prambanan to oryginalnie 240 świątyń i sanktuariów, zaledwie kilka stoi dzisiaj, większość jest w gruzach. Są to konsekwencje kilku trzęsień ziemi, które miały miejsce w tej części wyspy Jawa w Indonezji. Centralny zespół świątyń (Candi Lara Jonggrang) z największymi budynkami został odbudowany. Stoją dziś ostre, rzeźbione wieże sanktuariów poświęconych Shiva, Brahma i Vishu.

PRAMBANAN – ARCHIWUM WŁASNE.

PURAWISATA AMPHI – THEATER W YOGYAKARTE Archiwum własne.

Purawisata Amphi – Theater w Yogyakarte (archiwum własne).

Purawisata Amphi – Theater w Yogyakarte (archiwum własne).

Początek przedstawienia Ramajana w Purawisata Amphi – Theater w Yogyakarte (archiwum własne). Film odtworzy się automatycznie po wybraniu opcji pokaz slajdów.

Fragment przedstawienia Ramajana w Purawisata Amphi – Theater w Yogyakarte (archiwum własne). Film odtworzy się automatycznie po wybraniu opcji pokaz slajdów.

Chciałam z Państwem podzielić się także recenzją mojego autorstwa: „Ramajana” w Purawisata Amphi – Theater w Yogyakarte. Relacja ze spektaklu obejrzanego 17 sierpnia 2016. Teatr w teatrze

TEATR W TEATRZE (PISZE MAGDALENA KARLIKOWSKA-PĄSIEK) Tradycyjny jawajski balet Ramajana, powstał w drugim wieku przed naszą erą, na podstawie poematu Walmikiego – mędrca indyjskiego. Ramajana to historia wygnania Ramy z królestwa i uprowadzenia jego żony – Sity przez demona Rawana. Akcja spektaklu opiera się na walce Ramy z demonem, który w końcu zostaje pokonany. Rama ratuję żonę i zasiada ponownie na tronie królestwa. Obejrzana w jawajskim teatrze historia jest współczesną adaptacją Ramajany z wykorzystaniem elementów dawnego teatru indonezyjskiego, grana głównie dla przedstawicieli kultury hinduistycznej, posiadających przedrozumienie (…)

Inscenizację rozpoczyna uroczyste błogosławieństwo sawamiego – hinduskiego duchownego, który wychodzi na scenę z darami dla bogów, okrąża ją, zatrzymując się w każdym rogu, by złożyć ofiarę z kwiatów i pokropić deski teatralne świętymi olejami. Dwuminutowy rytuał ma zapewnić pomyślność spektaklu. Rozłożone przez sawami kwiaty są ofiarą dla bogów, a także rekwizytem teatralny, ponieważ podczas walki Ramy z Rawaną, główny bohater podrzuca leżące na scenie kwiaty, by zapewnić sobie protekcję boga Śiwy. Cechą charakterystyczną dla jawajskiej Ramajany jest bark scenografii. Podczas spektaklu wyeksponowane zostają poszczególne przedmioty i efekty wizualne, które mają podwójne znaczenie i są ściśle związane z religią hinduistyczną. Pierwszym takim efektem jest złożona na początku spektaklu ofiara. Kolejnym, wygląd aktorów. Włosy artystów występujących na scenie są upięte w kok. Bóg Śiwa w kulturze hinduistycznej jest przedstawiany pod różnymi postaciami. Charakterystyczne dla jednej z takich postaci są właśnie włosy upięte w kok (…)

W przedstawieniu Ramajana, aktor wcielający się w postać Rawana strzela z łuku, prosto w klatkę piersiową Ramy, który łapię strzałę tuż przed swoimi piersiami. Nie znając historii Ramajana można odnieść wrażenie, że jest to tylko kaskaderski popis aktora. Należy zaznaczyć, że Rama był wybrańcem losu, który jako jedyny na świecie potrafił napiąć święty łuk, należący niegdyś do samego boga Śiwy. Dlatego główny bohater bez problemu przechwytuje strzały mierzone w jego kierunku. W odzyskaniu królestwa i żony Ramie pomagał Hanuman – najdzielniejszy generał z królestwa małp. Na scenie Hanuman walczy z Rawaną przy pomocy sierpa. Jedna z wizualizacji boga Śiwy, przedstawia go z sierpem księżyca we włosach. Sierp w kulturze hinduistycznej symbolizuje nieczułość – cecha charakterystyczna dla Rawana. Hanuman walczy z Rawaną, pokonuje demona za pomocą jego własnej broni (…)

Przedstawienie Ramajana w Purawisata Amphi Theater jest zainscenizowane przy pomocy tradycyjnego jawajskiego tańca – jest to przedstawienie nieme. Balet na Jawie jest nie co inaczej postrzegany niż w Europie. Przypomina bardziej zachodni musical, skonstruowany na podstawie legendarnej historii. W przeciwieństwie do Europy, w jawajskim balecie marginalną rolę odgrywają nogi. Najważniejsze dla jawajskiego tańca są dłonie, to one wyrażają emocje. Występujące na scenie tancerki układają dłonie w przeróżne figury. Każda z figur symbolizuję jedno z wcieleń boga Śiwy. Dane przedstawienie boga odpowiada nastrojowi i wydarzeniom na scenie. Tancerze – aktorzy tańczą przy akompaniamencie tradycyjnej jawajskiej orkiestry, grającej na gamelanie, w którego skład wchodzą instrumenty strunowe i bębny. Gamelan jest ściśle związany z tradycyjnym indonezyjskim teatrem i religią hinduistyczną (…)

GAMELAN

Kolejnym elementem, na który należy zwrócić uwagę, to kostium aktorki wcielającej się w postać Sity. Aktorka występuje w tradycyjnym kostiumie udrapowanym z jaskrawo – złotej tkaniny zwanej batikiem. Jest to materiał przyozdobiony ornamentami roślin i ptaków, ubierany na największe święta hinduistyczne w Indonezji. Górną część kostiumu stanowi selendang – chusta swobodnie przewieszona przez ramię aktorki. Biodra głównej bohaterki Sity, są przepasane sarongiem, czyli prostokątnym płatem materiału owiniętym wokół ciała. Zaszyte przeciwległe boki materiału tworzą podwójną rurkę, której końce swobodnie opadają wzdłuż nóg. Sprawia to wrażenie ozdoby, wraz z rozpoczęciem akcji przedstawienia widz odkrywa funkcję dwóch kawałków materiału, które okazują się lalkami. Należy zaznaczyć, że jest to inscenizacja baletu z elementami teatru lalek. Aktorka jednocześnie gra swoją rolę i animuję postaci Ramy i Sity. Przedstawiana przez nią animacja jest swoistą miniaturą spektaklu, który widz ogląda w teatrze. Obejrzane przedstawienie jest ściśle powiązane z kulturą hinduistyczną. Każdy element inscenizacji odnajduję odzwierciedlenie w rytuale religijnym. Spektakl Ramajana łączy w sobie legendarną historię Ramy i Sity oraz obrzędy religijne.

RĘCZNE MALOWANIE BATIKU W Yogyakarte. Archiwum własne.

RAMAJANA ADAPTACJAJANUSZ KRZYŻOWSKI Szanowni Państwo, przesyłam link do książki „Ramajana”, Janusza Krzyżowskiego. Cała książka jest dostępna online pod tym linkiem i ma zaledwie 100 stron. Gorąco polecam przeczytać. http: //www. orient. jkrzyzowski. pl/index_files/Ramaja na. pdf

MARIONETKI WAYANG

Do dziś jednym z najbardziej znaczących wyróżników Indonezji na świecie jest tradycyjny teatr określany mianem wayang. Samo słowo wayang oznacza cień – zostało wzięte od najstarszej formy, którą był tu teatr cieni - ale odnosi się do szerokiej gamy form teatralnych, zarówno teatrów aktorskich, jak i lalkowych. Nie występuje samodzielnie. Do określenia rodzaju i formy teatru stosuje się dodatkowe wyrazy, wskazujące bezpośrednio na typ przedstawienia i cykl opowieści. W powstającej w ten sposób dwu lub trzyczłonowej nazwie danej formy teatralnej, słowo wayang zawsze występuje na pierwszym miejscu. Na określenie lalkowego teatru cieni stosuje się nazwę wayang kulit, gdzie drugi człon nazwy oznacza skórę i odnosi się do płaskich skórzanych figur występujących w tym teatrze.

Często przy nazwie lalkowej formy teatralnej pojawia się trzeci człon, który odnosi się do prezentowanego w przedstawieniu cyklu opowieści - np. purwa, menak. Określenie purwa odnosi się do przedstawień opartych przede wszystkim na dwu indyjskich eposach: Mahabharata i Ramajana. Tradycyjny teatr jawajski wykształcił wiele form, których historia sięga odległych czasów historycznych, ale rozwinął się dopiero między VII a XIII w. , kiedy silne wpływy indyjskie spowodowały dominację kultury religii Indii – hinduizmu i buddyzmu, a teatr wraz z różnymi swoimi formami zyskał rangę sztuki pomocnej w rządzeniu państwem. Najwcześniejsze pisane wzmianki o teatrze cieni, jak podaje literatura tematu, pochodzą z IX i początku X wieku (Brandon, 1993, 2 -3). Źródła potwierdzają, że w pierwszej połowie XI wieku, teatr cieni był już silnie ukształtowaną formą, której początków należy szukać co najmniej kilka wieków wstecz. Począwszy od XIII w. , wraz z wpływami islamu zaczął zmienia się również teatr cieni. Islam spowodował ograniczenie religijnych odniesień teatru oraz silną stylizację lalek. Uważa się również, że dzięki wpływom sztuki chińskiej ukształtowała się technika teatru lalkowego oraz typy bohaterów. Podobnie jak inne teatry azjatyckie, teatr jawajski jest połączeniem dramatu, tańca i muzyki. W przedstawieniu nie wykorzystuje się konkretnych tekstów; ustalana jest tylko struktura dramatyczna i typy bohaterów, natomiast pieśni i dialogi są improwizowane w trakcie trwania spektaklu.

W klasycznych formach teatralnych istnieją cztery typy bohaterów, charakteryzujące się odpowiednim wyglądem (kolorem twarzy i ciała, uczesaniem, ), wielkością, sposobem poruszania i głosem. Są to: 1/ bohaterowie szlachetni; 2/ silne typy bohaterów, wśród których zarówno brawurowi wojownicy, jak i demoniczne charaktery o niekontrolowanych emocjach; 3/ demoniczne olbrzymy; 4/ specjalne charaktery komiczne. Najważniejszą osobą w tradycyjnych przedstawieniach lalkowych jest dalang - prowadzący całe przedstawienie. Sam bądź z pomocnikami animuje podczas jednego spektaklu, od kilku do kilkudziesięciu lalek przedstawiających przede wszystkim bohaterów wielkich eposów indyjskich, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych; przedstawicieli świata boskiego, ludzkiego i zwierzęcego. Płaskie figury z ażurowo wyciętej skóry bawolej, obustronnie barwnie malowanej, osadzone są na bambusowych pionowych kijkach i posiadają ruchome ręce z doczepionymi patyczkami, służącymi do animacji. Odpowiednio ustawione rzucają cień na podświetlony, pierwotnie lampą oliwną, dziś przeważnie elektrycznymi lampami, ekran. Figury są obustronnie malowane, choć na ekranie ukazują się tylko ich cienie. Są to pozostałości z czasów, kiedy spektakl oglądany był z obu stron ekranu; z jednej strony siedziały kobiety oglądając tylko kolorowe lalki „odtwarzające „ wydarzenia z przeszłości, a z drugiej, tej właściwej strony siedzieli mężczyźni, dla których cienie lalek przeistaczały się w duchy przodków. Obecnie przedstawienie oglądane jest na ogół tylko z jednej strony – jako teatr cieni. Spektakl odbywa się przy akompaniamencie orkiestry gamelanowej, w skład której wchodzi od kilku do kilkudziesięciu instrumentów – bębnów, gongów i metalofonów. Spektakle teatru cieni cieszą się do dziś dużym powodzeniem, zarówno na wsiach jak i w miastach, choć coraz bardziej popularne stają się kasety wideo z nagraniami przedstawień, które ogląda się podczas różnorodnych świąt, festiwali religijnych, podczas takich uroczystości rodzinnych jak śluby, narodziny czy tradycyjne muzułmańskie przejście z wieku dziecięcego do młodzieńczego.

ULICZNY WARSZTAT NA JAWIE, W KTÓRYM POWSTAJE Z BYDLĘCEJ SKÓRY MARIONETKA WAYANG. W TLE (OPARTA O ŚCIANĘ) WIDAĆ NIE POMALOWANĄ WAYANG. ARCHIWUM WŁASNE.

KONIEC