POSTPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE Definicja Postpowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

Definicja �Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium procesu karnego, na które składa się zespół czynności zmierzających do ujawnienia przestępstwa i jego sprawcy, wyjaśnienia okoliczności sprawy oraz zebrania, zabezpieczenia i utrwalenia dowodów

Ustawowe cele postępowania przygotowawczego Art. 297 k. p. k. 1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, 2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, 3) zebranie danych o oskarżonym niezbędnych z punktu widzenia toczącego się postępowania karnego 4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenia osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, a także okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu, 5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania, jak również do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem

Organy postępowania przygotowawczego � postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom (art. 298 § 1) � W tym stadium postępowania prokurator występuje w roli „pana procesu” (dominus litis) � Określone w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym przeprowadza sąd

Strony postępowania przygotowawczego PODEJRZANY (strona bierna) – osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego (art. 71 § 1) POKRZYDZONY (strona czynna) - osoba fizyczna lub prawna, instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 i 2) W toku czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym prawa strony przysługują prokuratorowi (art. 299 § 3)

Przebieg postępowania przygotowawczego Czynności sprawdzające Wszczęcie postępowania przygotowawczego Faza ścigania in rem Faza ścigania in personam Zamknięcie śledztwa lub dochodzenia Sporządzenie stosownej skargi

Etapy postępowania przygotowawczego 1) Zawiadomienie o przestępstwie (art. 304 k. p. k. ) lub działania operacyjno-rozpoznawcze organów ścigania 2) Postępowanie sprawdzające – etap ewentualny (art. 307) 3) Postępowanie w niezbędnym zakresie – etap ewentualny (art. 308) 4) Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia in rem (art. 303) 5) Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia in personam (art. 313 i 314) 6) Zaznajomienie podejrzanego, pokrzywdzonego, obrońcy lub pełnomocnika z materiałami postępowania – etap ewentualny (art. 321 § 1 -3) 7) Zamknięcie śledztwa lub dochodzenia (art. 321 § 6, art. 325 h)

Etapy postępowania przygotowawczego 8) Merytoryczne zakończenie postępowania poprzez: � Sporządzenie i wniesienie do sądu aktu oskarżenia (art. 331) � Sporządzenie i skierowanie do sądu wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336) � Skierowanie do sądu wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324) � Umorzenie postępowania (art. 322) � Umorzenie postępowania (dochodzenia) i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw (art. 325 f)

Etapy postępowania przygotowawczego 9) Niemerytoryczne zakończenie postępowania przez jego zawieszenie (art. 22, 325 k. p. k. ) 10) Czynności w ramach usunięcia braków formalnych aktu oskarżenia po jego zwrocie przez prezesa sądu (art. 337 k. p. k. ) 11) Kontynuacja postępowania po zwrocie przez sąd do postępowania przygotowawczego sprawy, w której wniesiono do sądu wniosek o umorzenie postępowania i stosowanie środków zabezpieczających (art. 324 § 2) 12) Postępowanie kontrolne w wyniku wniesionego zażalenia na umorzenie postępowania (art. 306 § 1), umorzenie postępowania i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw (art. 325 e § 4), zawieszenie postępowania (art. 325) 13)Podjęcie i wznowienie postępowania po prawomocności decyzji o umorzeniu postępowania (art. 327 § 1 i 2) 14) Nadzwyczajne uchylenie przez Prokuratora Generalnego prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego (art. 328)

Formy postępowania przygotowawczego ŚLEDZTWO • Prowadzone jest z założenia w sprawach o większym ciężarze gatunkowym oraz ze względu na szczególny podmiot będący osobą podejrzaną • Jest ono także bardziej sformalizowane od dochodzenia • Wszczęcie śledztwa - jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną. DOCHODZENIE • Prowadzone jest w sprawach o mniejszym ciężarze gatunkowym • Ustawa przewiduje szereg uproszczeń proceduralnych w porównaniu do śledztwa

Różnice między śledztwem a dochodzeniem �Rodzaj spraw, w jakich się je prowadzi �Organy prowadzące �Czas trwania postępowania �Stopień formalizmu

Śledztwo Prowadzi się w sprawach (obligatoryjnie): 1) które rozpoznawane są w pierwszej instancji przez sąd okręgowy (zgodnie z art. 25 § 1 KPK są to: sprawy o wszystkie zbrodnie oraz enumeratywnie wymienione w tym przepisie występki). 2) w sprawach o inne występki jeżeli: a) osobą podejrzaną jest: • sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, ABW, AW, SKW, SWW, Służby Celnej lub CBA • funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego (urzędu skarbowego, urzędu celnego albo inspektor kontroli skarbowej) lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego (izby celnej, izby skarbowej albo minister właściwy do spraw finansów publicznych). - w zakresie spraw należących do właściwości tych organów - o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem przez nich czynności służbowych 3) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia (art. 325 b i 325 c KPK) 4) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy – śledztwo fakultatywne.

Dochodzenie Prowadzi się co do zasady w sprawach: 1) należących do właściwości sądu rejonowego 2) dotyczących czynów zabronionych zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności 3) W wypadku przestępstw przeciwko mieniu dochodzenie prowadzone jest tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000 zł.

Organy prowadzące śledztwo 1) Zasadniczo prokurator 2) Możliwe jest powierzenie prowadzenia śledztwa Policji (innym uprawnionym organom): a) w całości, b) w określonym zakresie, c) dokonanie poszczególnych czynności śledztwa - ta ostatnia możliwość jest jedyną gdy śledztwo prowadzone jest na podstawie art. 309 pkt 2 i 3 KPK - Utrwalenie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności - Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba – utrwalenie wypowiedzi świadka następuje w postaci notatki urzędowej, w wypadkach niecierpiących zwłoki może sporządzić protokół ograniczony do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności - Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu - Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa

Czego nie może obejmować powierzenie? �wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa (305 § 3 KPK), �czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów (art. 313, 314 KPK), �czynności związanych z zamknięciem śledztwa (końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania przygotowawczego oraz wydanie postanowienia o zamknięciu śledztwa).

Organy prowadzące dochodzenie 1) Policja 2) Inne organy a) wymienione w KPK �Straż Graniczna, �Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, �Służba Celna, �Centralne Biuro Antykorupcyjne �Żandarmeria Wojskowa - w zakresie swojej właściwości

Organy prowadzące dochodzenie 1) Organy wymienione w rozporządzeniu MS z dnia 13 czerwca 2003 r. a) organy Inspekcji Handlowej w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa określone w art. 43 ust. 1 i 2 oraz w art. 453 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w art. 38 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej, b) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sprawach o przestępstwa określone w art. 96 -99 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach oraz w art. 34, 34 b, 34 c, 34 d i 34 f ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych, c) urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej w sprawach o przestępstwa z art. 77, 78 ust. 1 i art. 79 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, d) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawach o przestępstwa określone w art. 208 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne

Organy prowadzące dochodzenie 2) Organy wymienione w ustawach szczególnych: a) Straż Leśna, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 ustawy o lasach) a także jeżeli przedmiotem przestępstwa na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa zarządzanych przez Lasy Państwowe jest zwierzyna (art. 47 ust. 8 pkt 1 ustawy o lasach), b) Państwowa Straż Łowiecka, jeżeli przedmiotem przestępstwa na terenach obwodów łowieckich jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy - Prawo łowieckie) oraz jeżeli przedmiotem przestępstwa na tych terenach jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 39 ust. 8 pkt 3 ustawy - Prawo łowieckie).

Organy prowadzące dochodzenie 3) Prokurator – ze względu na wagę lub zawiłość sprawy postanowi o prowadzeniu w sprawie własnego dochodzenia

Czas trwania postępowania przygotowawczego Śledztwo: 1) do trzech miesięcy 2) 3) Powyżej 3 miesięcy do roku przedłużenie na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora, który prowadzi śledztwo w uzasadnionych wypadkach Powyżej roku - prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony w szczególnie uzasadnionych wypadkach Dochodzenie: 1) Do 2 miesięcy 2) Prokurator właściwy do sprawowania nadzoru nad tym postępowaniem (art. 326 § 1)może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, 3) w wypadkach uzasadnionych – prokurator właściwy do sprawowania nadzoru nad tym postępowaniem (art. 326 § 1)przedłuża na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok (art. 325 i § 1 KPK) 4) W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami – na dalszy czas oznaczony, prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym dochodzenie

Redukcja formalizmu dochodzenia � Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, jego umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz jego zawieszeniu można zamieścić w łącznym protokole i nie wymagają one uzasadnienia (art. 325 e § 1) � Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia (art. 325 e § 3) � Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany (art. 325 g § 1) – wystarcza rozpoczęcie przesłuchania osoby podejrzanej od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Osobę tę od rozpoczęcia przesłuchania uważa się za podejrzanego � Większość czynności dowodowych można utrwalić w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń. W zwyczajnej formie protokołu należy utrwalić przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego oraz czynności, których nie będzie można powtórzyć, np. oględziny miejsca przestępstwa � Akt oskarżenia może sporządzić prowadzący dochodzenie, chyba że prokurator to uczyni, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia. Akt oskarżenia sporządzony przez policję zatwierdza i wnosi do sądu prokurator

Postępowanie sprawdzające (307 KPK) 1) Podejmowane przed wszczęciem postępowania przygotowawczego 2) może trwać 30 dni – czasu tego nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego; jest to termin instrukcyjny 3) Okres ten liczy się od dnia otrzymania zawiadomienia o przestępstwie do wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo odmowy wszczęcia śledztwa lub dochodzenia 4) Organem uprawnionym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego jest każdy organ uprawniony do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego, jednakże czynności operacyjnorozpoznawcze mogą być wykonywane wyłącznie przez organy wyraźnie do tego uprawnione, np. Policję, CBA 5) Nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu (wyjątek – przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, przyjęcie wniosku o ściganie, przesłuchanie w charakterze świadka zawiadamiającego – z czynności tych można sporządzić wspólny protokół)

Czynności sprawdzające mogą polegać na : 1) Zażądaniu przez organ ścigania uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie, wówczas gdy zawiadomienie jest ogólnikowe, zawiera luki i braki uniemożliwiające organowi ścigania podjecie decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania 2) Sprawdzeniu przez organ ścigania faktów wskazanych w zawiadomieniu o przestępstwie, np. rozpytanie, wywiady, obserwacje środowiska; są to czynności pozaprocesowe, najczęściej o charakterze operacyjno-rozpoznawczym; z uwagi na ich pozaprocesowy charakter mogą być dokumentowane wyłącznie notatkami urzędowymi 3) Przesłuchaniu przez organ ścigania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej o popełnieniu przestępstwa

Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego W przedmiocie tym wydawane jest postanowienie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie: 1) niezwłocznie, gdy dane zawarte w zawiadomieniu nie uzasadniają wszczęcia postępowania, tzn. nie istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa 2) Po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, których wynik wskazuje na brak danych uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa Podstawy odmowy – art. 17 k. p. k. � Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa wydawane jest przez prokuratora albo Policję bądź inne organy, które w postępowaniu karnym mają uprawnienia Policji, postanowienie wydane przez Policję lub inne organy zatwierdza prokurator � Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia wydaje organ prowadzący postępowanie niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie albo po przeprowadzeniu czynności sprawdzających. Postanowienie to wymaga zatwierdzenia przez prokuratora � Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy � Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa należy uzasadnić, obowiązek taki nie dotyczy postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia

Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa przysługuje zażalenie: 1) pokrzywdzonemu, 2) instytucji wymienionej w art. 305 § 4, 3) osobie wymienionej w art. 305 § 4, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw. Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie: 1) stronom, 2) instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, 3) osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie określonym w art. 228231, art. 233, art. 235, art. 236, art. 245, art. 270 -277, art. 278 -294 lub w art. 296306 Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.

Postępowanie w niezbędnym zakresie (308 KPK) 1) Można je prowadzić w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, nawet chociażby śledztwo było obowiązkowe, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia 2) Jest to faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego, co oznacza, że postępowanie przygotowawcze zostało wszczęte mimo braku formalnej decyzji procesowej o wszczęciu postępowania 3) Może trwać 5 dni – czas ten wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego, czynność procesowa dokonana po upływie tego terminu nie jest bezskuteczna 4) Przeprowadzane w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe (w szczególności o charakterze dowodowym, np. oględziny) można przesłuchać osobę podejrzaną w charakterze podejrzanego 5) 6) Postanowienie o wszczęciu postępowania albo o jego umorzeniu wydawane jest post factum 7) Jeżeli w sprawie wymagane jest prowadzenie śledztwa konieczne jest wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów

Przesłanki przeprowadzenia czynności procesowych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie, przed wydaniem formalnego postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia 1) Istnieją podstawy do wszczęcia postępowania przygotowawczego; podstawa faktyczna (uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa) oraz podstawa prawna (przykładowo wyliczone w art. 17) 2) Zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki, tzn. istnieje uzasadniona obawa utraty, zniekształcenia lub zniszczenia śladów i dowodów przestępstwa w przypadku bezczynności organów ścigania 3) Czynności procesowe dokonywane są w granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniszczeniem lub zniekształceniem 4) Czynności procesowe prowadzone są w niezbędnym zakresie � ww. przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, brak jakiejkolwiek z nich stanowi przeszkodę w prowadzeniu (kontynuowaniu) czynności procesowych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie

Zakres podejmowanych czynności dowodowych w postępowaniu w niezbędnym zakresie � Można przeprowadzić w zasadzie wszystkie niezbędne czynności dowodowe, np. oględziny, przeszukanie � W razie potrzeby można dokonać oględzin miejsca, osoby lub rzeczy, oględzin i otwarcia zwłok � Udział biegłych w czynnościach procesowych dokonywanych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie ma charakter konsultacyjny � Od osoby podejrzanej można pobierać odciski palców, dłoni, stóp, próbki krwi, włosów i wydzielin organizmu, wymaz ze śluzówki policzków, można ją fotografować oraz okazywać innym osobom w celach rozpoznawczych � Przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem formalnego postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli istnieją podstawy do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie osoby podejrzanej rozpoczyna się od poinformowania jej o treści zarzutów, które wpisuje się do protokołu prowadzonej czynności. Informacja o treści zarzutów jest integralną częścią przesłuchania

Przedstawienie zarzutów – postępowanie w niezbędnym zakresie � Ustne przedstawienie zarzutów wszczyna postępowanie przygotowawcze przeciwko osobie � Osoba podejrzana, której został przedstawiony zarzut, uzyskuje w postępowaniu status strony (podejrzanego) z mocy samego prawa � Przedstawienie zarzutów i przesłuchanie osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego może mieć miejsce tylko w ciągu 5 dni od podjęcia pierwszej czynności procesowej � W wypadku faktycznego wszczęcia postępowania in personam w sprawach, w których prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, najpóźniej w terminie 5 dni od dnia przesłuchania prokurator wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, które nie wszczyna postępowania (bo to zostało już faktycznie wszczęte), a spełnia jedynie funkcję akceptującą wobec ustnego przedstawienia zarzutów albo wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w stosunku do osoby przesłuchanej (art. 308 § 3 i 4). Postanowienie może być wydane tylko wtedy, gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie uzasadnia przedstawienie zarzutów � Wydając postanowienie o przedstawieniu zarzutów należy brać pod uwagę dowody ujawnione w chwili podejmowania decyzji

Źródła informacji o przestępstwie �Zawiadomienie - Osoby trzecie - Pokrzywdzony - Sam sprawca (samooskarżenie) �Własne informacje organów ścigania - Czynności operacyjno-rozpoznawcze - Analiza informacji dostarczonych przez media - Pozyskiwanie informacji o przestępstwie w związku z prowadzeniem postępowań w innych sprawach karnych - Ustalenia w związku z prokuratorską kontrolą przestrzegania prawa

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie � społeczny – najczęstsze źródło informacji o przestępstwie, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym Policję lub prokuratora; nie może być on egzekwowany za pomocą środków prawnych � prawny: – art. 240 par. 1 KK Prawny obowiązek niezwłocznego powiadomienia o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 118 a, 120– 124, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166, 189, 252 KK lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, jeżeli dana osoba posiada wiarygodną wiadomość o takim zdarzeniu. Za niepowiadomienie grozi kara do 3 lat pozbawienia wolności - Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa - organy inspekcji i kontroli państwowej

Formy zawiadomienia o przestępstwie �Ustne – obowiązek zaprotokołowania, sporządzenie wspólnego protokółu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej; w protokole tym można również zamieścić wniosek o ściganie (art. 304 a k. p. k. ) �Pisemne – powinno zawierać podstawowe wymogi pisma procesowego �Anonimowe zawiadomienie – może być dokonane w różnej formie (pisemnej, telefonicznej, elektronicznej itp. ) �Samooskarżenie – osoba, która popełniła przestępstwo zgłasza ten fakt organom ścigania