ORGANY PROCESOWE Organy postpowania przygotowawczego postpowanie przygotowawcze prowadzi

ORGANY PROCESOWE

Organy postępowania przygotowawczego � postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom (art. 298 § 1) � W tym stadium postępowania prokurator występuje w roli „pana procesu” (dominus litis)

Organy prowadzące śledztwo 1) Zasadniczo prokurator 2) Możliwe jest powierzenie prowadzenia śledztwa Policji (innym uprawnionym organom): a) w całości, b) w określonym zakresie, c) dokonanie poszczególnych czynności śledztwa - ta ostatnia możliwość jest jedyną gdy śledztwo prowadzone jest na podstawie art. 309 pkt 2 i 3 KPK - Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa

Organy prowadzące dochodzenie 1) 2) 3) Prokurator Policja Inne organy a) wymienione w KPK � Straż Graniczna, � Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, � Służba Celna, � Centralne Biuro Antykorupcyjne, � Żandarmeria Wojskowa - w zakresie swojej właściwości

Organy prowadzące dochodzenie Organy wymienione w rozporządzeniu MS z dnia 13 czerwca 2003 r. a) organy Inspekcji Handlowej w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa określone w art. 43 ust. 1 i 2 oraz w art. 453 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w art. 38 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej, b) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sprawach o przestępstwa określone w art. 96 -99 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach oraz w art. 34, 34 b, 34 c, 34 d i 34 f ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych, c) urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej w sprawach o przestępstwa z art. 77, 78 ust. 1 i art. 79 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, d) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawach o przestępstwa określone w art. 208 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne

Organy prowadzące dochodzenie 2) Organy wymienione w ustawach szczególnych: a) Straż Leśna, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 ustawy o lasach) a także jeżeli przedmiotem przestępstwa na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa zarządzanych przez Lasy Państwowe jest zwierzyna (art. 47 ust. 8 pkt 1 ustawy o lasach), b) Państwowa Straż Łowiecka, jeżeli przedmiotem przestępstwa na terenach obwodów łowieckich jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy - Prawo łowieckie) oraz jeżeli przedmiotem przestępstwa na tych terenach jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 39 ust. 8 pkt 3 ustawy - Prawo łowieckie).

Organy władzy sądowniczej � Sądy powszechne - sądy rejonowe - sądy okręgowe - sądy apelacyjne � Sądy administracyjne � Sądy wojskowe (sądy szczególne) - Wojskowe sądy garnizonowe - Wojskowe sądy okręgowe � Sąd Najwyższy � Trybunał Stanu (sąd szczególny) � Trybunał Konstytucyjny

Rodzaje właściwości sądu funkcjonalna miejscowa rzeczowa łączna z delegacji

Właściwość funkcjonalna � Wskazuje do dokonywania jakich czynności uprawniony jest dany sąd

Właściwość rzeczowa Sądu Rejonowego 1) 2) Orzeka we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu Rozpoznaje środki odwoławcze w wypadkach wskazanych w ustawie Sądu Okręgowego 1) Zbrodnie określone w kodeksie karnym oraz ustawach szczególnych 2) O występki wymienione w art. 25 § 1 pkt 2 k. p. k. 3) O występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego 4) Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę

Właściwość rzeczowa Sądu apelacyjnego 1) Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie okręgowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę Sądu Najwyższego 1) Rozpoznaje kasacje 2) Rozpoznaje środki odwoławcze i inne sprawy w wypadkach określonych w ustawie

Reguły ustalania właściwości miejscowej sądu Reguła I • Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w okręgu, którego popełniono przestępstwo (art. 31 § 1), ewentualnie sąd macierzystego portu statku (art. 31 § 2) • Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd w okręgu, którego: Reguła III • Ujawniono przestępstwo • Ujęto oskarżonego • Oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał – zależy od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 32 § 1) • W razie zbiegu, co najmniej 2 z tych kryteriów prowadzi postępowanie ten sąd, w którym najpierw wszczęto postępowanie • Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według reguł I i II, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy (art. 32 § 3)

Właściwość miejscowa sądu Reguła I - Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w okręgu, którego popełniono przestępstwo O miejscu popełnienia przestępstwa rozstrzygają przepisy prawa karnego materialnego. Miejscem takim będzie: � Miejsce działania lub miejsce, w którym działanie miało nastąpić w przypadku przestępstwa zaniechania � Miejsce skutku w przypadku przestępstwa materialnego � Miejsce zamierzonego czynu lub skutku (w przypadku usiłowania) Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 31 § 3)

Właściwość łączna � Stanowi odstępstwo od właściwości rzeczowej lub miejscowej 1) Podmiotowa (podmiot łączy sprawy) � Gdy ta sama osoba została oskarżona o kilka przestępstw, a sprawy te należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu; właściwy jest wówczas sąd, w którym najpierw wszczęto postępowanie � Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu (rejonowego i okręgowego), sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu (art. 33 § 1 i 2) 2) Przedmiotowa (przedmiot łączy sprawy różnych osób) � Wtedy, gdy postępowanie toczy się jednocześnie przeciwko sprawcom, pomocnikom, podżegaczom i innym osobom, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy � Jeden i ten sam sąd jest właściwy dla wszystkich tych osób (art. 34 § 1) 3) Podmiotowo-przedmiotowa � Gdy występuje łączność spraw podmiotowa, jak i przedmiotowa � jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny; sprawa wyłączona podlega rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.

Właściwość z delegacji �Odstępstwo od reguł określających właściwość miejscową sądu �Decyzja o przekazaniu sprawy podejmowana jest zawsze przez odpowiedni sąd wyższego rzędu �Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu

Przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu przez sąd wyższego rzędu Sąd wyższego rzędu – zażalenie przysługuje Sąd właściwy miejscowo – wniosek Inny równorzędny, w okręgu którego zamieszkuje większość osób, które należy wezwać na rozprawę

Przekazanie sprawy, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości Sąd Najwyższy � – nie podlega zaskarżeniu � Sąd właściwy rzeczowo i miejscowo - wniosek Inny sąd równorzędny

Przekazanie sprawy ze względu na szczególną zawiłość lub wagę sprawy Sąd apelacyjny Sąd rejonowy Sąd okręgowy

Spory kompetencyjne � Spór między sądami równorzędnymi, który może dotyczyć wyłącznie właściwości miejscowej � W czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki � Spór nie jest możliwy pomiędzy sądem powszechnym i sądem wojskowym – jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny. � Spór ostatecznie rozstrzyga sąd wyższego rzędu na sądem, który pierwszy wszczął spór, forma postanowienie, ; zażalenie przysługuje � Rodzaje sporów: 1) Pozytywny � � Więcej niż jeden sąd uważa się za właściwy do rozpoznania danej sprawy Sądem wszczynającym spór jest sąd, który jako drugi uznał się za właściwy 2) Negatywny � � Żaden sąd nie uważa się za właściwy do rozpoznania danej sprawy Sądem wszczynającym spór jest sąd, który jako pierwszy nie przyjął sprawy przekazanej mu przez inny sąd

Konsekwencje naruszenia przepisów o właściwości sądów Rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy pomimo stwierdzenia niewłaściwości przez rozpoczęciem rozprawy głównej Rodzaj właściwości Sąd rejonowy rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu okręgowego Sąd okręgowy rozpoznał sprawę Właściwość należącą do właściwości sądu rejonowego rzeczowa Sąd powszechny rozpoznał sprawę należącą do właściwości sadu szczególnego lub odwrotnie Właściwość miejscowa Skutek naruszenia Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 4) Względna przyczyna odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2) Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 3) Względna przyczyna odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2)

Konsekwencje naruszenia przepisów o właściwości sądów Rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy pomimo stwierdzenia niewłaściwości na rozprawie głównej Rodzaj właściwości Właściwość rzeczowa Właściwość miejscowa Skutki naruszenia Sąd rejonowy rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu okręgowego Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 4) Sąd okręgowy rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu rejonowego Brak uchybienia (art. 35 § 2) Sąd powszechny rozpoznał sprawę należącą do właściwości sadu szczególnego lub odwrotnie Bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 3) Względna przyczyna odwoławcza (art. 438 § 1 pkt 2)

Skład sądu rejonowego Sąd Rejonowy Sąd I instancji Rozprawa Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów zawodowych albo 1 sędzia i 2 ławników (gdy sąd tak postanowi ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę) Sąd odwoławczy Posiedzenie Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie) Trzech sędziów zawodowych – gdy zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy, chyba że ustawa stanowi inaczej

Skład sądu okręgowego Sąd Okręgowy Sąd I instancji Rozprawa Jeden sędzia (zasada) Sąd odwoławczy Posiedzenie Jeden sędzia Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na Trzech sędziów zawodowych albo 1 szczególną sędzia i 2 ławników (gdy sąd tak zawiłość postanowi ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę) sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi Jeden sędzia i 2 ławników (w sprawach o jej rozpoznanie zbrodnie) w takim 2 sędziów i 3 ławników (w sprawach o składzie) przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności) Rozprawa Trzech sędziów Posiedzenie Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów zawodowych – gdy zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy, chyba że ustawa stanowi inaczej

Skład sądu apelacyjnego Sąd apelacyjny Rozprawa Trzech sędziów (zasada) Pięciu sędziów w sprawach, w których wniesiono apelację od wyroku orzekającego dożywotnia karę pozbawienia wolności Posiedzenie Jeden sędzia Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie) Jeden sędzia (zasada) Trzech sędziów zawodowych – gdy zaskarżone orzeczenie wydano w składzie innym niż jednoosobowy, chyba że ustawa stanowi inaczej

Skład Sądu Najwyższego Sąd Najwyższy Rozprawa Posiedzenie 3 sędziów zawodowych (skład typowy) Jeden sędzia 5 sędziów zawodowych (w razie rozpoznania kasacji od wyroku sądu orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności) Trzech sędziów (jeżeli ustawa stanowi inaczej albo ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę prezes sądu zarządzi jej rozpoznanie w takim składzie) 7 sędziów zawodowych (w razie rozpoznania kasacji od wyroku Sądu Najwyższego)

Ustalenie składu sądu � Art. 351 § 1 – wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu – odstępstwo w razie choroby sędziego lub z innej ważnej przyczyny, co wymaga zaznaczenia w zarządzeniu � Wyjątek – w przypadku zarzutu zbrodni zagrożonej karą 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności � Wniosek prokuratora lub obrońcy o wyznaczeniu składu w drodze losowania, przy którym mają prawo być obecni � Termin złożenia wniosku – prokurator 7 dni po wniesieniu aktu oskarżenia, obrońca 7 dni po doręczeniu mu odpisu aktu oskarżenia – termin prekluzyjny

Wyłączenie sędziego � Gwarancja realizacji zasady obiektywizmu � 2 grupy podstaw wyłączenia sędziego: 1) wyłączenie sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis) – jest to wyłączenie obligatoryjne; naruszenie tego obowiązku stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą 2) wyłączenie sędziego na wniosek (iudex suspectus) – jest to wyłączenie fakultatywne; Wniosek o wyłączenie sędziego zgłoszony po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu

Iudex inhabilis � Art. 40 [Wyłączenie z mocy prawa] § 1. 23) Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli: 1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio, 2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób, 3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli, 4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły, 5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze, 6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie, 7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone, 8) (uchylono) 9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw, 10) prowadził mediację. § 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli. § 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.

Iudex suspectus � Art. 41 [Wyłączenie na wniosek] § 1. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. § 2. Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie § 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

Tryb wyłączenia sędziego Wyłączenie sędziego może nastąpić: � � � Na żądanie sędziego Z urzędu Na wniosek strony W przypadku, gdy zachodzi przyczyna wyłączenia sędziego z mocy prawa możliwe są następujące sytuacje: � Jeżeli sędzia uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy art. 40, wyłącza się, składając oświadczenie na piśmie do akt, a na jego miejsce wstępuje inny sędzia � jeżeli przy istnieniu co najmniej jednej przesłanki wyłączenia sędziego z mocy prawa sam sędzia nie złoży stosowanego oświadczenia w przedmiocie wyłączenia, natomiast wpłynie wniosek strony o obligatoryjne wyłączenie sędziego (co jest możliwe w trybie art. 9 § 2 k. p. k. ) decyzję o wyłączeniu sędziego podejmuje sąd; jest to wyłączenie z urzędu ponieważ k. p. k. nie przewiduje możliwości wyłączenia w związku z przyczynami z art. 40 § 1 na wniosek strony Jeżeli zachodzi przyczyna wyłączenia sędziego na wniosek możliwe są sytuacje: � Sędzia sam uznaje, że zachodzi sytuacja uzasadniająca jego wyłączenie (wątpliwość co do bezstronności orzekania); może wówczas złożyć do akt stosowne oświadczenie na piśmie, w którym wnosi o wyłączenie, powstrzymując się jednocześnie od udziału w sprawie, jest jednak obowiązany przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki (art. 42 § 3 k. p. k. ) � Strona składa wniosek o wyłączenie – wówczas sędzia składa do akt stosowne oświadczenie, powstrzymuje się od udziału w sprawie bądź ewentualnie przedsiębierze czynności niecierpiące zwłoki (art. 42 § 3 k. p. k. ) O wyłączeniu sędziego orzeka sąd, przed którym toczy się postępowanie, gdy sędzia składa do akt oświadczenie z powodu przesłanek wyłączenia z mocy prawa, przy czym w składzie orzekającym nie może brać udziału sędzia, którego wyłączenie dotyczy, w razie niemożności utworzenia takiego składu sądu w kwestii wyłączenia orzeka sąd wyższego rzędu