ORGANIZOVANI KRIMINALITET PREDAVANJA PROF DR HANA KORA V

ORGANIZOVANI KRIMINALITET PREDAVANJA PROF. DR HANA KORAĆ V. ASS LEJLA ŠAĆIROVIĆ III GODINA VI SEMESTAR UVOD – POJAM ORGANIZOVANOG KRIMINALITETA I NJEGOVE OSNOVNE ZNAČAJKE

ORGANIZOVANI KRIMINALITET �najaktuelniji problem krivičnog zakonodavstva → veliki izazov za teoriju i praksu “tradicionalnog” krivičnog prava �pojavom i sve većim širenjem problematiziraju se pitanja uslova i obilježja kažnjivosti osoba (vođa i članova) uključenih u organizovane kriminalne djelatnosti, učinkovitih krivičnopravnih sankcija, te niza procesnih pitanja �izrazito povoljni uvjeti za razvitak → razvitak tehnologije, komunikacija, prometa, privrede, turizma i ostalog što doprinosi i potiće internacionalizaciju i globalizaciju, čime se umnožavaju opasnosti za društvo → opasnosti se manifestiraju na različitim područjima života �dinamiku takvog razvitka org. krim. ne slijedi i takav brz i učinkovit razvitak sistema sredstava i metoda za njegovo suzbijanje

�Je li organ. krimin. samo jedan od pojavnih oblika kriminaliteta uopće, pa njegovo suzbijanje mora biti utemeljeno na općim načelima krivičnog prava ili je odgovornost za organizovane kriminalne aktivnosti potrebno objektivizirati tako da je svaki pripadnik kriminalne udruge odgovoran za sva buduća i nepredvidiva djela kriminalne organizacije? �Razlikuje li se uopće, koliko i na koji način organizovani kriminalitet od “tradicionalnog? ” �Organ. krim. pojmovno pripada grupnom kriminalitetu, uz postojanje raznovrsnih oblika zajedničkog kriminalnog djelovanja s različitim stepenom povezanosti i organizovanosti, te različitim intenzitetom sudjelovanja. �Postojeća krivična zakonodavstva predviđaju posebnosti tzv. kolektivnog kriminaliteta odredbama o saučesništvu i uvjetima kažnjivosti saučesnika → ali, upitno je da li opća načela i pravila krivičnog prava o saučesništvu odgovaraju izazovima organizovanog kriminaliteta

TIPOVI KRIMINALNIH ORGANIZACIJA tipovi organizacija su različiti → uvjetovano sredinom u kojoj djeluju i područjem na kojem djeluju → može se raditi o različitim područjima djelovanja → privredi, narkoticima, prostituciji i dr. zločinačke skupine mogu biti veće ili manje, regionalne i s međunarodnim vezama i područjem djelovanja, različite strukture → više ili manje hijerarhijski uvjetovane, fleksibilne i sl. , može se raditi o zločinačkim udrugama kojima su kriminalne aktivnosti jedini i isključivi “posao” i cilj, moguće je da se radi o nekom širem obiteljskom klanu, a posebno je bitna mogućnost djelovanja putem infiltracije u legalna poduzeća upravo kad organizovani kriminal djeluje preko legalnih poduzeća dolazi do isprepletanja oblika organiziranja

�organ. krimin. zahvaća različita područja djelovanja → trgovinu oružjem, drogama, ilegalnu imigraciju, cyber kriminalitet, itd. → mogu se razlikovati dvije osnovne sfere njegovog djelovanja: 1. organizovana ilegalna trgovina robom koja je pribavljena kriminalnom aktivnošću, i 2. organizovani kriminalitet u privredi � organ. krimin. u privredi s obzirom na bliskost s legalnim privrednim subjektima pogodan za pranje novca → on usvaja organizaciju i metode karakteristične za legalne privredne subjekte, i više, s njima uspješno surađuje → pored tzv. legalnih metoda, zadržava i tradicionalne, a posebno je raširena korupcija koja omogućava infiltraciju u legalne privredne tokove kroz “pranje novca” → tako organizirani kriminalitet jača svoju poziciju na nacionalnom i međunarodnom planu, a njegovo otkrivanje je izrazito otežano

Osnovni pojmovi » Organizirana zločinačka grupa « označava strukturiranu grupu od tri ili više osoba, koja postoji tokom određenog razdoblja i djeluje složno s ciljem počinjenja jednog ili više teških krivičnih djela ili krivičnih djela utvrđenih na temelju ove Konvencije, a u svrhu izravnog ili neizravnog stjecanja financijske ili druge materijalne koristi » Teško krivično djelo « znači ponašanje koje predstavlja krivično djelo kažnjivo maksimalnim lišavanjem slobode u trajanju od najmanje četiri godine ili težom kaznom. » Strukturirana grupa « znači grupu koja nije slučajno okupljena radi neposrednog počinjenja krivičnog djela i koja ne treba imati formalno utvrđene uloge svojih članova, trajnost članstva ili razrađenu strukturu (Konvencija Ujedinjenih naroda protiv transnacionalnog

Može se reći da je osnovni motiv postojanja takvih kriminalnih grupacija težnja za brzim sticanjem velike financijske i druge materijalne dobiti uz što manji rizik – kako od gubljenja uloženih sredstava tako i od krivičnog gonjenja. Zato se najveći dio njihovih aktivnosti odnosi na nedozvoljene poslove u vezi sa narkoticima, oružjem, skupocjenim automobilima, bijelim robljem, nedozvoljenim transferima kapitala, fiktivnim stečajevima, prevarama u osiguranju, odnosno na sve druge poslove koji uobičajeno posjeduju izraženu lukrativnu dimenziju. Jedna od osnovnih karakteristika organiziranog kriminaliteta jeste njegova prikrivenost, odnosno visoko izražena konspirativnost ispoljavanja. Poznato je, naime, da se organizirani kriminalitet maksimalno orijentira na tzv. konsenzualna krivična djela (victimless crimes), odnosno na „delikte bez žrtve", gdje oštećeni po pravilu ne prijavljuju krivična djela bilo zbog sopstvene umiješanosti (npr. žrtve korupcije, zloupotrebe droga, krijumčarenja ljudi, prostitucije), ili zbog straha od moguće osvete (npr. žrtve reketa, ucjene, i sl. ).

Nezaobilazna karakteristika savremenog organiziranog kriminaliteta je i transnacionalnost, pošto organizovani kriminalitet u svojoj ekspanziji djeluje brzo, inventivno, fleksibilno i efikasno, iskorištavajući sve prednosti koje sa sobom nose procesi globalizacije i integracija. S druge strane, država i njeno zakonodavstvo postavljaju mnoštvo ograničenja svojim organima u borbi protiv kriminaliteta, tako da se iznalaženje adekvatne strategije njegovog suzbijanja mora uskladiti sa svim tim ograničenjima u zemlji i inostranstvu.

ORGANIZOVANI KRIMINALITET KAO NASTAVNI PREDMET Polazeći od naprijed konstatovanog, problem organizovanog kriminaliteta potrebno je i naučno zasnovano izučavati, kako bi se došlo do sistematizovanih, objektivnih i argumentovanih saznanja o organizovanom kriminalitetu. U tom kontekstu, možemo govoriti o bitnim konstituentima organizovanog kriminaliteta kao naučne discipline, i to: predmetu organizovanog kriminaliteta, teoriji i stavovima sa koherentnim naučnim činjenicima, metodu saznanja predmeta i jeziku, odnosno pojmovno-kategorijalnom aparatu kojim se objašnjava predmet istraživanja Predmet organizovanog kriminaliteta, kao naučne discipline, jeste fenomenološka i etiološka dimenzija organizovanog kriminaliteta, kao i metode suzbijanja organizovanog kriminaliteta.

Fenomenološka dimenzija organizovanog kriminaliteta obuhvata statiku i dinamiku organizovanog kriminaliteta, kao i njegovu tipologiju. Etiologija organizovanog kriminaliteta posmatra uslove i uzroke koji dovode do pojave i ekspanzije organizovanog kriminaliteta. Metodi suprotstavljanja organizovanom kriminalitetu predstavljaju ukupnost preventivnih i represivnih mjera i radnji kojima se organizovani kriminalitet suzbija i vrši njegova kontrola, sagledanih s krivičnog, procesnog i kriminalističkog aspekta.

Što se tiče ranijih istraživanja organizovanog kriminaliteta kod nas, prvi radovi o ovom obliku kriminaliteta u našoj literaturi pojavili su se devedesetih godina XX vijeka, da bi prve monografije o njemu bile objavljene 1998. godine, i to u izdanju Policijske akademije u Beogradu. Od tada, pojavio se veći broj radova iz ove oblasti koji se mogu svrstati u nekoliko kategorija. Njihov najveći broj bavi se organizovanim kriminalitetom kroz tumačenje normi pozitivnog krivičnog prava koje se odnosi na njegovu kontrolu i specifi čnosti djelovanja organa formalne socijalne kontrole (prije svega policije). Slijedeća grupa posvećena je zaštiti ljudskih prava u tom procesu, a treća transnacionalnom organizovanom kriminalitetu). Pored toga, u poslednjih nekoliko godina aktuelizovana su naučna istraživanja ove problematike, što se ogleda kroz samostalni rad istraživača na izradi magistarskih radova i doktorskih disertacija, kao i grupni istraživački rad u naučnoistraživačkim projektima, i slično. 2014. godine – univerzitetski udžbenik prof. dr Hana Korač – Organizovani kriminalitet i druga krivična djela

Organizovani kriminalitet, kao nastavni predmet na visokoškolskim ustanovama, postao je trend kod nas unazad nekoliko godina. Naime, organizovani kriminalitet je proistekao nužna potreba izučavanja aktuelne problematike sprečavanja i otkrivanja krivičnih djela iz oblasti organizovanog kriminaliteta i korupcije. Pošlo se od toga da efi kasno suprotstavljanje organizovanom kriminalitetu nije moguće ostvariti samo primjenom klasičnih metoda, već je nužno da se koriste savremene metode, zasnovane na naučnim i tehničkim dostignućima, koje moraju biti procesno dozvoljene, što je i logično, s obzirom na to da organizovani kriminalitet sve više koristi dostignuća drugih nauka u metodama svog kriminalnog djelovanja. .

Zbog toga, cilj nastave na ovom predmetu je da se studenti upoznaju s osnovnim pojmovima o organizovanom kriminalu, ključnim međunarodnim i domaćim materijalnim i procesnim propisima kojima se reguliše ta problematika, strukturom, organizacijom i oblicima djelovanja organizovanih kriminalnih grupa, kao i metodama i sredstvima preventivnog i represivnog djelovanja subjekata formalne socijalne kontrole u sprečavanju i suzbijanju organizovanog kriminala

Drugim djelom sadržaja ovog predmeta obrađen je krivčnopravni, krivičnoprocesni i kriminalistički pristup u suprotstavljanju organizovanom kriminalitetu. Sagledana su krivična djela organizovanog kriminaliteta u krivičnopravnom smislu, procesni aspekti suprotstavljanja organizovanom kriminalitetu, kao i strategijski pristup i strategijska analiza organizovanog kriminaliteta, kriminalističko-obaveštajni rad u suprotstavljanju organizovanom kriminalitetu, kao i kriminalistički pristup suzbijanju organizovanog kriminaliteta, koji uključuje osnovne izvore saznanja i mjere po saznanju za krivična djela organizovanog kriminaliteta, osnovne indicijalne činjenice koje ukazuju na postojanje krivičnih djela organizovanog kriminaliteta, primjena indicijalnog metoda pri razjašnjavanju i dokazivanju krivičnih djela organizovanog kriminaliteta, kriminalističkotaktičke mjere i radnje u suprotstavljanju organizovanom kriminalitetu.

Posebno su predviđene savremene metode otkrivanja i istrage krivičnih dela organizovanog kriminaliteta u Bi. H, kao i međunarodnopravni osnov primjene specijalnih istražnih tehnika, komparativni prikaz primjene savremenih metoda otkrivanja i istrage krivičnih djela organizovanog kriminaliteta pojedinih zemalja, te zakonsko regulisanje primjene posebnih istražnih radnji u Bi. H, uključujući: nadzor i tehničko snimanje telekomunikacija, pristup kompjuterskim sistemima i kompjutersko sravnjenje podataka, nadzor i tehničko snimanje prostorija, tajno praćenje i tehničko snimanje lica, prikriveni istražitelj i informator, simulovani otkup predmeta i simulovano davanje otkupnine i nadzirani prevoz i isporuka predmeta. Sadržaj nastavnog predmeta Organizovani kriminalitet realizuje se kroz teorijsku nastavu, konsultacije, seminarske radove, kolokvijume i završni ispit.