Mvzu 13 Aviameteoroloji mahidlrd istifad ediln kodlar METAR

Mövzu № 13. Aviameteoroloji müşahidələrdə istifadə edilən kodlar. METAR (SPECİ) kodu. Hava proqnozu kodu TAF Məruzəçi: Ağayeva Aygün

METAR (SA) - müntəzəm hava məlumatı, SPECİ (SP) - qeyrimüntəzəm xüsusi məlumat. 0 - kodun adı; 1 – hava limanının dördhərfli indeksi; 2 - müşahidə vaxtı saat (GG), dəqiqə (gg) və Qrinviç vaxtını bildirən hərf (Z); 3 - yer səthində küləyin istiqaməti (ddd), küləyin sürəti (ff), küləyin maksimal sürətinin hərfi göstəricisi (G), 10 dəqiqə ərzində küləyin maksimal sürəti-şiddəti (fmfm), küləyin sürətinin ölçü vahidləri: km/saat (KMH), uzel (KT), m/san (MPS); dndndn. Vdxdxdx - bu qrup o vaxt məlumata daxil edilir ki, 10 dəqiqə ərzində (предшествующего сроку наблюдения) küləyin istiqaməti 60 0 və daha çox, sürəti 2 m/san və daha çox dəyişsin; Məsələn, 040 V 120. VRB (Variable) - dəyişən istqamətli küləyi bildirir. Küləyin 1 -2 m/san sürəti zamanı istifadə edilir. Məsələn, VRB 01 MPS. CALM - sakit, ştil-şəlakət (0 m/san).

• 4 - aerodromda metrlərlə minimal üfuqi görünüş məsafəsi (VVVV). Görünüş məsafəsi 10 km -dən çox olarsa 9999 rəqəmləri yazılır. • DV- istiqamət, stansiyadan müşahidə olunan minimal görünüş (N-şimal, NE-şimal-şərq, E-şərq, SE-cənub-şərq, SW-cənub-qərb , W-qərb, NWşimal-qərb). • Vx. Vx. DV - əgər aerodromda minimal görünüş məsafəsi 1500 metrdən az, maksimal isə 5000 metrdən çox olarsa bu qrup məlumata daxil edilir. Vx. Vx - da maksimal görünüş məsafəsi qeyd olunur. • CAVOK (Clouds And Visibility OK) - eyni vaxtda aşağıda göstərilən şərtlər müşahidə olunarsa, məlumata daxil edilir: • üfuqi görünüş məsafəsi 10 km və daha çox; • aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 metrdən az olan buludluluq müşahidə edilmir; • topa-yağış buludu müşahidə edilmir; • atmosfer hadisələri müşahidə edilmir (yağıntı, ildırım, duman, toz/qum burulğanları, çovğun və s. );

5 - UEZ-da görünüş məsafəsi, R- qrupun fərqləndirici göstəricisi, DRDR - UEZ nın nömrəsi, VRVR - 10 dəqiqə ərzində görünüş məsafəsinin metrlərlə orta qiyməti, i - görünüşün tendensiyasını bildirir: U - artır, D azalır, N - əhəmiyyətli dəyişiklik yoxdur. 6 - atmosfer hadisələri (təzahürləri) haqqında qrupdur. Əgər intensivliyi qeyd etmək mütləqdirsə: "+" güclü (yağıntı, ildırım, çovğun, toz burulğanları zamanı görünüş məsafəsi 1000 metrdən az olarsa); işarə qoyulmursa mülayim intensivlikli (yağıntı, ildırım, çovğun, toz burulğanları zamanı görünüş məsafəsi 1000 metrdən 2000 m qədər); "-" zəif (yağıntı, ildırım, çovğun, toz burulğanları zamanı görünüş məsafəsi 2000 metrdən çox olarsa); Duman, çən, tüstü, sis, tornado zamanı intensivlik qeyd olunmur.

7 - buludluq haqqında qrupdur. Ns. Ns - buludların miqdarını göstərir (aşağı, orta, yuxarı). FEW – az buludluq – 1 -2 oktant (1 -2 bal) ; SCT – (scattered) dağınıq buludluq - 3 -4 oktant (3 -5 bal); BKN – (broken) əhəmiyyətli buludluq, 5 -7 oktant (6 -9 bal); OVC - (overcast) tam buludluq, 8 oktant (10 bal); SKC - (sky clear) aydın səma. NSC - (no significant clouds) - əhəmiyyətli buludluq yoxdur, buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 m və yuxarı, topa-yağış buludu yoxdur. hshshs - buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyü. Məsələn, 30 metr (100 fut)

8 - havanın temperaturu/şeh nöqtəsi temperaturu T'T' - havanın temperaturu , Selsi şkalası ilə (temperatur 0° С - dən aşağı olarsa, temperaturun mənfi olduğunu bildirən M hərfi yazılır). Td'Td' - şeh nöqtəsi temperaturu , Selsi şkalası ilə ( temperatur 0° С - dən aşağı olarsa, temperaturun mənfi olduğunu bildirən M hərfi yazılır). 9 - dəniz səviyyəsində atmosfer təzyiqi. Q atmosfer təzyiqinin h. Pa -la verildiyini bildirir. 10 – keçmiş hava (və ya müşahidələrarası vaxtda müşahidə olunan hava) 11 - külək sürüşməsi haqqında qrup 12 - hava şəraitinin 2 saata olan gözlənilən dəyişikliyi. Eniş üçün hava proqnozu. TTTT - əvəzinə BECMG (tədricən) TEMPO (ara-bir) NOSIG (əhəmiyyətli dəyişiklik yoxdur) kod sözləri istifadə edilir. 13 - eniş üçün proqnozun müddəti. FM (from) - müddətin başlanmasını, TL (till) müddətin başa çatmasını bildirir. 14 - meteoroloji şəraitin dəyişməsi gözlənilirsə, məsələn, külək (istiqamət - ddd, sürət – ff) üfuqi görünüş - VVVV, atmosfer hadisəsi- w'w', buludluq- NNNhh, şaquli görünüş – VVhhh müəyyən kriteriayalara çatsalar və ya həmin kriteriyaları keçsələr, məlumata TREND tipli proqnoz daxil edilməlidir.

SPECİ-nin aşağıdakı meyarları var: 1) Küləyin fəaliyyətinə görə verilən xəbərdarlıq, istiqamətdən asılı olmayaraq küləyin orta sürətinin 12 m/san (24 uzel) şiddət sürətinin isə orta sürətdən 5 m/san (10 uzel) fərqləndikdə; 2) Küləyin 10 dəqiqə ərzində istiqamətinin 600 və daha çox dəyişməsi olduqda; 3) Hər hansı bir atmosfer yağıntıları səbəbindən MOR 1000 metrdən aşağı düşdükdə; 4) Əhəmiyyətli buludluluq (BKN 5 -7 oktant) və tam buludluluğun (OVC 8 oktant) aşağı səviyyəsinin hündürlüyü 300 metr və aşağı olduqda; 5) MOR 1000 metrdən aşağı olduqda buludların forması və miqdarını müəyyən etmək mümkün olmadıqda buludların əvəzinə VV yazılır həm də SPECİ verilir; 6) Şaquli görünüş məsafəsinin (VV) 300 metr (1000 fut), 150 metr (500 fut), 60 metr (200 fut) və 30 metr (100 fut) kriteriyalarında SPECİ verilir.

TAF proqnozu- METAR kodunun ümumi formasına müvafiq formada tərtib olunur bu proqnozlara yerüstü külək, görünüş, proqnozlaşdırılan xüsusi hava hadisələri və buludluluq və bu elementlərin əhəmiyyətli dəyişmələri barədə informasiya daxildir. Regional aeronaviqasiya müqaviləsində göstərilən hallarda maksimal və minimal temperaturların proqnozları da bura daxil edilir. Əhatə dairəsi 12 saatdan az olan proqnozlar hər üç saatdan bir, əhatə dairəsi 12 saat və daha çox olan proqnozlar isə 6 saatdan bir hazırlanır. TAF proqnozunun fəaliyyət dövrü hər bir region üçün aeronaviqasiya müqavilələri əsasında tərtib olunur, lakin onların fəaliyyət dövrü 5 -30 saat olmalıdır. TAF proqnozu tərtib olunarkən meteoroloji orqan təminat verməlidir ki, aerodromda istənilən konkret dövrdə ancaq bir TAF proqnozu istifadə olunur. Lazım gəldikdə müvafiq korrektivlər etmək üçün TAF proqnozları üzərində daima nəzarət həyata keçirilməlidir.

Əlavə 3 - də belə nəzarəti təmin etmək üçün tam METAR xəbərinin olmasını nəzərdə tutan dəqiq tələblər yoxdur. METAR- ın tam xəbərlər hissəsi olmadıqda, meteoroloji informasiyanın digər mənbələrindən istifadə etmək tövsiyə olunur, məsələn: MRL məlumatları, AWOS məlumatları, YSMP- dən alınmış fotoşəkillər və s.

Daima nəzarətdə saxlanması mümkün olmayan TAF ləğv olunur. Korrektivə məruz qalmış TAF “TAF” əvəzinə “ TAF AMD ” kimi işarə olunur. TAF –a korrektiv proqnozdakı dəyişmələr və ya cari meteoroloji şəraitin dəyişməsi nəticəsində edilir. TAF həmçinin düzəldilmiş TAF kimi buraxıla bilər, bu vaxt “ TAF COR ” işarəsindən istifadə olunur. Bu isə göstərir ki, birinci buraxılan TAF-da sintaksis səhvlər var və bu düzəliş meteoroloji şəraitdəki hər hansı dəyişmələri göstərmək üçün yox, ancaq onların düzəldilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əgər TAF-a daimi nəzarət altında saxlamaq mümkün deyilsə və ya aerodromun bağlanması ilə əlaqədar o, daha fəaliyyətdə deyilsə, onda TAF-ın ləğvi CNL ixtisarı vasitəsilə ləğv olunur. Əgər konkret aerodrom üzrə TAF yoxdursa, bu bir neçə aerodrom üçün olan TAF- da NİL ixtisarı göstərilməlidir.

OPMET məlumatlarına qoyulan beynəlxalq tələblərə görə METAR kodunun aşağıdakı yeni formaları istifadə olunur. Buna əsasən ABŞ-da istifadə olunan METAR kodunun formaları və buradakı ixtisarların açılışına baxılmışdır. Nümunə: METAR məlumatı METAR KPIT 201955 Z 22015 G 25 KT 3/4 SM R 28 R/2600 FT TSRA OVC 010 CB 18/16 A 2992 RMK SLP 013 T 01760158

KPIT- İCAO- nun stansiya identifikatoru; 201955 Z- ayın 20 -si saat 19 55 olan məlumat (Qrinviç vaxtı ilə) ; 22015 G 25 KT- küləyin istiqaməti 220 0, küləyin şiddəti isə 15 və 25 uzeldi yəni 7, 5 və 12, 5 m/san; 3/ 4 SM – yəni 3/ 4 quru mili yəni 1, 2 km ( 1 quru mili- 1. 6 km- dir); R 28 R/2600 FT- RVR-da görünüş məsafəsini bildirir, yəni sağ 280 0 – li kursda RVR-da görünüş məsafəsi 2600 FT- dur təqribən 867 metr; TSRA- ildırım yağışla, “ - ” zəif, “ + ” güclü, “ no sign ” əhəmiyyətli dəyişiklik olmayaraq; OVC 010 CB- tam buludluluq yəni 8 oktant topa-yağış buludları, aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1000 futda yerləşir; 18/16 – havanın temperaturu 18 0 C və şeh nöqtəsi temperaturu 160 C, havanın temperaturu və şeh nöqtəsi temperaturu Selsi şkalası ilə verilir. Əgər temperatur 0 0 C- dən aşağıdırsa “ M ” hərfi yazılır; A 2992 - Birləşmiş Ştatlar üçün (atmosfer təzyiqi) düyünlərlə mm civə sütunun səviyyəsini bildirir; RMK- əlavə məlumat deməkdir; SLP 013 - dəniz səviyyəsinə gətirilmiş təzyiq 1013 h. Pa- dır; T 01760158 - əgər temperatur müsbət olarsa qarşısında “ 0 ” mənfi olarsa “ 1 ” yazılır, yəni havanın temperaturu + 17, 6 0 C və şeh nöqtəsi temperaturu +15, 8 0 C təşkil edir.

Nümunə: TAF proqnoz TAF KPIT 091730 Z 0918/1018 22020 KT 3 SM -SHRA BKN 020 FM 2030 30015 G 25 KT 3 SM SHRA OVC 015 TEMPO 2022 1/ 2 SM TSRA OVC 008 CB FM 0100 27008 KT 5 SM –SHRA BKN 020 OVC 040 PROB 40 0407 00000 KT 1 SM RA BR FM 1000 22010 KT 5 SM -SHRA OVC 020 BECMG 1315 20010 KT P 6 SM NSW SKC

KPIT- İCAO- nun stansiya identifikatoru; 091730 Z- proqnoz ayın 09 -u, Qrinviç vaxtı ilə saat 17 30 -da tərtib olunub; 0918/1018 – proqnozun fəaliyyət müddəti ayın 09 -u saat 18 00 -dan ayın 10 -u saat 18 00 -ə kimi; 22020 KT- küləyin istiqaməti 220 0 , küləyin sürəti 20 uzeldi yəni 10 m/san; 3 SM- yəni 3 quru mili yəni 4, 8 km ( 1 quru mili- 1, 6 km- dir); -SHRA- zəif leysan yağış; BKN 020 - əhəmiyyətli buludluluq (5 -7 oktant) aşağı sərhəddinin hündürlüyü 2000 fut; FM 2030 - saat 2030 –dan; 30015 G 25 KT- küləyin istiqaməti 300 0 , küləyin şiddəti isə 15 və 25 uzeldi yəni 7, 5 və 12, 5 m. san; 3 SM SHRA - görünüş məsafəsi 3 quru mili yəni 4, 8 km, leysan yağış; OVC 015 - tam buludluluq yəni 8 oktant buludun aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 futda yerləşir. TEMPO 2022 1/ 2 SM – ara - bir saat 20 22 - də görünüş məsafəsi 0, 8 km quru mili TSRA OVC 008 CB- ildırım yağışla, tam buludluluq topa-yağış buludu aşağı sərhəddinin hündürlüyü 800 fut; FM 0100 27008 KT - saat 01 00 –dan küləyin istiqaməti 270 0 və 08 uzel; 5 SM –SHRA yəni 5 quru mili yəni 8 km zəif leysan yağış; BKN 020 OVC 040 - əhəmiyyətli buludluluq (5 -7 oktant) aşağı sərhəddinin hündürlüyü 2000 fut, tam buludluluq (8 oktant) aşağı sərhəddinin hündürlüyü 4000 fut; PROB 40 0407 00000 KT- 40% ehtimalla saat 0407 -də şəlakət; 1 SM –RA BR yəni 1 quru mili yəni 1, 6 km, zəif leysan və çən; FM 1000 22010 KT - saat 10 00 –dan küləyin istiqaməti 220 0 və küləyin sürəti 10 uzel yəni 5 m/san; 5 SM –SHRA yəni 5 quru mili yəni 8. 0 km, zəif leysan yağış; OVC 020 - tam buludluluq (8 oktant) aşağı sərhəddinin hündürlüyü 2000 fut; BECMG 1315 20010 KT- tədricən saat 13 15 - də küləyin istiqaməti 200 0 və sürəti 10 uzel yəni 5 m/san; P 6 SM- yəni 6 quru mili yəni, 9. 6 km- dən artıq; NSW SKC- təhlükəli atmosfer hadisəsi yoxdur və səma aydındı.