LALARIN FARMASTK EKLLER Tedavide kullanlan ilalar drt farmastik

İLAÇLARIN FARMASÖTİK ŞEKİLLERİ

Tedavide kullanılan ilaçlar dört farmasötik şekilde bulunur. • Katı • Sıvı • Yarı-katı • Gaz

KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ 1. Toz 2. Paket 3. Kapsül 4. Kaşe 5. Tablet(komprime ) 6. Draje 7. Pilül 8. Supozituvar 9. Sabunlar

1. Toz İlaçlar • Doğal veya sentetik kaynaklı ilaçlar ezilerek ve ilaç fabrikalarında kodekse uygun delikli eleklerden geçirilerek çeşitli büyüklükteki partiküller haline getirilirler.

2. Paket Şeklindeki İlaçlar • Toz şeklindeki ilaçların bir defa alınacak doza eşdeğer miktarlarının kağıttan yapılmış paketlere konulmasıyla hazırlanırlar.

3. Kapsül Şeklindeki İlaçlar Hastanın tadı veya kokusu nedeniyle kullanımının zor olacağı toz veya sıvı şeklindeki ilaçlar elips şeklindeki jelatin koruyucu kılıf içine konularak hazırlanırlar.

4. Kaşe Şeklindeki İlaçlar • Hastanın tadı veya kokusu nedeniyle kullanımının zor olacağı toz şeklindeki ilaçlar büyüklükleri farklı olabilen oval veya yassı silindir şeklindeki nişasta ya da pirinç unundan yapılmış koruyucu iç içe geçen kılıf içine konularak hazırlanırlar.

5. Tablet(Komprime) Şeklindeki İlaçlar Toz şeklindeki ilaç formlarının özel makinelerle sıkıştırılarak yuvarlak, kesik silindir gibi şekillere getirilmesiyle hazırlanırlar. Tabletlerin farklı formları bulunur. • Ağızda eriyen pastil • Ağızda ezilip eritilen çiğneme tableti • Suda eriyip köpüren efervesan tablet • Dil altı ya da yanak içine konularak erimesi sağlanan sublingual tablet

6. Draje Şeklindeki İlaçlar • Hastanın tadı veya kokusu nedeniyle kullanımının zor olacağı toz şeklindeki ilaçların şeker ya da çikolata gibi tatlı maddelerle kaplanmasıyla oluşturulan formdur.

7. Pilül Şeklindeki İlaçlar • Toz şeklindeki ilaçların bal, koyu şurup gibi maddelerle karıştırılıp küre şekline getirilmesiyle hazırlanırlar. • Büyüklükleri 0. 03 - 0. 05 gram ise granül, 0. 05 gramdan büyükse bol adı verilir.

8. Supozituvar(Fitil) Şeklindeki İlaçlar • Etken maddenin kakao yağı, gliserin ve bitkisel yağlı sıvılarla karıştırılmasıyla hazırlanırlar. • Oda sıcaklığında katı, uygulandığında vücut ısısı ile eriyen konik silindir şeklindeki preparatlardır.

9. Sabunlar • Özellikle dermatolojide cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılan ve içeriğinde katran, kükürt gibi maddeler bulunan, haricen kullanılan formlardır.

SIVI İLAÇ ŞEKİLLERİ 1. Solüsyon 2. Süspansiyon 3. Emülsiyon 4. Ekstre 5. Şurup 6. Posyon 7. Gargara 8. Losyon 9. Lavman 10. Dekoksiyon

1. Solüsyon Şeklindeki İlaçlar • Etken maddedin sulu, yağlı veya başka bir sıvı çözücüde eritilmesiyle hazırlanır.

• Parenteral yolla uygulanacaklara enjeksiyonluk solüsyon denilir ve bunlar steril bir şekilde cam ampul ya da kauçuk kapaklı ufak şişeler olan viyal( flakon) içine konulurlar.

• İntravenöz infüzyon şeklinde uygulanacak solüsyonlar şişe ya da plastik torbalar içinde üretilirler.

• Çözündürüldüğünde çabuk bozulan bazı ilaçlar steril ampul veya viyal içinde kuru toz halinde bulundurulurlar.

• Kullanılacağı zaman çözücüsü eklenip solüsyon haline getirilirler, bunlara liyofilize preparat denir.

• Ağız, göz, kulak, burun gibi küçük boşluklara ufak hacimde uygulanan solüsyonlara damla denir. • Göze uygulanan damlalara da kolir adı verilmektedir .

2. Süspansiyon Şeklindeki İlaçlar • Birbiri içinde çözünmeyen, katı şekildeki ilacın bir sıvı içinde küçük partiküller şeklinde bulunmasıdır. • Katı ilaç zamanla dibe çöker, çalkalanılarak kullanılmalıdır.

3. Emülsiyon Şeklindeki İlaçlar • Birbiri içinde çözünmeyen iki sıvının küçük partiküller şeklinde dağılarak kolloidal ya da yarı kolloidal bir karışım oluşturmasıyla hazırlanırlar.

4. Ekstre Şeklindeki İlaçlar • Katı ilaçların su, alkol ve eter gibi uçurulabilen bir çözücüde karıştırıldıktan sonra çözücünün istenilen miktarda uçurulması sonrası kalan kısımdır.

5. Şurup Şeklindeki İlaçlar • İçeriğinde %60 dan fazla konsantrasyonda şeker bulunan sıvı ilaç şekilleridir. • Yüksek şeker oranı nedeniyle içerisinde bakteri ve mantar üremediğinden uzun süre kullanılabilirler fakat diyabetli hastalarda dikkatli kullanılmalıdırlar.

6. Posyon Şeklindeki İlaçlar • İçeriğindeki şeker oranı düşük olduğundan bakteri ve mantar üreyebilen sıvı ilaç formlarıdır. Kısa sürede bozulabileceğinden şişe açıldıktan sonra buzdolabında saklanmalıdır.

7. Gargara Şeklindeki İlaçlar • Ağız ve boğaz enfeksiyonunda ya da buralarda lokal anestesi oluşturmak için kullanılan sıvı ilaç formlarıdır.

8. Losyon Şeklindeki İlaçlar • Cilde haricen uygulanan solüsyon, süspansiyon ya da emülsiyon şeklindeki sıvı ilaçlardır.

9. Lavman Şeklindeki İlaçlar • Rektal yoldan besleyici sıvı vermek ya da bağırsağın boşaltılmasını sağlamak amacıyla uygulanan solüsyon ya da süspansiyonlardır. • Hacimleri 1 -20 ml olanlara mikroenema, 100 ml’ den fazla olanlara da makroenema(lavman) denir.

10. Dekoksiyon Şeklindeki İlaçlar • Bitkisel ilacın 30 dakika kadar su içinde kaynatılması ve sonra süzülmesiyle elde edilir.

Bazı Notlar: • Sıvı farmasötik şekillerin ambalajlanması ve taşınması daha masraflıdır. • Bazı ilaçların su içinde hazırlandıklarında bozulmadan stabil kalmaları zordur.

• Sıvı ilaçlar enjektör, damlalık, kaşık vb. ile uygulandıklarından , katılara göre sıvılarda dozlam hatası daha fazla olabilmektedir.

• Sıvı ilaçların hoşa gitmeyen tat ve kokularını maskelemek katılara göre daha zordur.

• Mide asidinden çabuk etkilenen bazı ilaçlar keratin gibi dayanıklı maddelerle kaplanarak katı ilaç şekline getirilebilirler. • Bunlara bağırsakta açıldıklarından bağırsak kaplamalı ilaçlar adı verilir.

• Bağırsakta açılan kaplamalı dışında, hemen salıveren (bayağı), modifiye salıveren ( sürekli, yavaş, gecikmeli) diye adlandırılan özel farmasötik şekiller de bulunmaktadır.

YARI- KATI İLAÇ ŞEKİLLERİ 1. Pomat( merhem) ve Krem 2. Pat (macun) 3. Lapa 4. Yakı 5. Transdermal Terapötik Sistem (TTS)

1. Pomat(Merhem ) ve Krem • Vazelin, lanolin, parafin, balmumu ve domuz yağı gibi sıvılarda etken maddenin karıştırılmasıyla elde edilirler. • Cilde ya da mukozalara uygulanırlar. • Kremde yağ içeriği daha azdır.

2. Pat( macun) • Pomada talk katılmasıyla hazırlanan daha sert şeklidir.

3. Lapa • Cilde sıcak ya da soğuk olarak uygulanan hamur kıvamında ilaç şekilleridir.

4. Yakı • Cilde yapıştırılan ve kullanılacakları zaman ısıtılarak yumuşatılan katı ya da yarı- katı ilaç şekilleridir.

5. Transdermal Terapötik Sistem (TTS) • Etken maddenin cilde yapışan bir flaster içine yerleştirilmesiyle oluşturulur.

GAZ İLAÇ ŞEKİLLERİ • Solunum yolundan kullanılan özellikle ya da genel anestezi oluşturmak için kullanılan volatil maddelerdir.

• ANTİPİRETİKLER • SANTRAL ANALJEZİKLER • STEROİD OLMAYAN ANALJEZİKLER

ANTİPİRETİKLER

• Ateşli durumlarda vücut sıcaklığını düşüren ilaçlardır. Ancak, ateşi olmayan bir kimse tarafından alındıkları takdirde vücut sıcaklığına herhangi bir etkide bulunmazlar. Antipiretiklerin çoğu farklı amaçlar için de kullanılabilir. Örneğin, en yaygın kullanılan antipiretiklerden biri olan Aspirin, ağrı kesici olarak da kullanılır.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Aspirin (Asetilsalisilik asit) Baş ağrısı, diş ağrısı, nevralji, siyatik ve adet sancılarını giderir. Ateşli hastalıklarda, grip ve soğuk algınlığında ateş düşürür. Romatizma ve lumbagoda enflamasyonu azaltır. Boğaz ağrılarını geçirir. Migrenin semptomatik tedavisinde kullanılır. Salisilatlara ve diğer non-steroidal antienflamatuvar ilaçlara karşı aşırı duyarlılığı olanlarda, kanama eğiliminin arttığı patolojik durumlarda, gebeliğin son üç ayında, glukoz-6 -fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, gastrointestinal kanalda kronik ve aktif ülseri olanlarda kullanılması sakıncalıdır. Günlük doz erişkinlerde 3 kez 1 -2 (500 -1000 mg) tablet, yemeklerden sonra çiğnenmeden bir miktar sıvıyla yutulur. Romatizmal hastalıklarda doz günde 4 x 2 tablete çıkarılabilir. 915 yaş grubuna günde 2 veya 3 kez 1 tablet, 7 -9 yaş grubuna günde 3 kez 1/2 tablet verilebilir. 7 yaşından küçük çocuklara 100 mg'lık tablet formundan olmak üzere 12 yaş 1/2 tablet, 2 -3 yaş 1 tablet, 4 -6 yaş 2 tablet, 7 -9 yaş 3 tablet verilir. Bu dozlar gerektiğinde günde 3 kez tekrarlanır. Asetilsalisilik asidin en sık görülen yan etkisi sindirim sistemi üzerinedir. Doza bağımlı olarak gastrointestinal hemoraji, ülserasyon, tinnitus, vertigo, geçici işitme kaybı, kanama zamanının uzaması ve nadiren lökopeni, trombositopeni, plazma demir konsantrasyonunda düşme görülebilir. Ayrıca nadir olgularda aşırı duyarlılık reaksiyonları olarak kaşıntı, ürtiker, anjiyonörotik ödem, astma ve anafilaksi görülebilir.

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Yan Etkisi Diflunisal Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Osteoartrit Diş ağrısı Still hastalığı Siyatalji Lumbalji Diskopati Gut Tromboflebit Burkulma Travmaya bağlı ödem Aşırı duyarlılık Karaciğer yetmezliği Hepatik yetmezlik Ciddi böbrek yetmezliği Kanama riski taşıyan peptik ülser Aktif inflamatuvar bağırsak hastalığı Aktif crohn veya ülseratif kolit Tablet, kapsül İlk ilaca başlanırken 1. 000 mg yükleme dozu alındıktan sonra günde 2 -3 defa 500 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 1. 5 g'dır Vertigo Taşikardi Bulantı Parestezi Dokunma duyusu bozukluğu Uykusuzluk Yüz kızarması Ağız kuruluğu Bağırsakta gaz birikimi Karın ağrısı Depresyon Alerjik reaksiyonlar Sedasyon Gastrointestinal perforasyon Konstipasyon Nötropeni

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Yan Etkisi Fenbufen Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Osteoartrit Diş ağrısı Still hastalığı Siyatalji Lumbalji Diskopati Gut Tromboflebit Burkulma Travmaya bağlı ödem Aşırı duyarlılık Karaciğer yetmezliği Ciddi böbrek yetmezliği Kanama riski taşıyan peptik ülser Laktasyon Aktif inlamatuvar Bağırsak hastalığı Tablet, Kapsül Günde 2 -3 defa 300 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 1. 200 mg'dır. Oral ( ağızdan ) Bulantı Bağırsakta gaz birikimi Karın ağrısı Diyare Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme Periferik ödem Hazımsızlık Anoreksi Gastrointestinal perforasyon Kabızlık Peptik ülser kanaması Ülseratif kolit aktivasyonu Crohn hastalığı aktivasyonu

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Yan Etkisi Nabumeton Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Ankilozan spondilit Baş ağrısı Osteoartrit Diş ağrısı Still hastalığı Siyatalji Lumbalji Diskopati Gut Tromboflebit Burkulma Travmaya bağlı ödem Postoperatif ağrı Dismenore Aşırı duyarlılık Karaciğer yetmezliği Ciddi böbrek yetmezliği Kanama riski taşıyan peptik ülser Dehidratasyon Dekompanse kalp yetmezliği Tablet, Kapsül Günde 1 -2 defa 500 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 1000 mg'dır. Akşam yatarken tek seferde 1000 mg kullanılabilir. Oral ( ağızdan ) Baş ağrısı Baş Dönmesi Taşikardi Bulantı Ajitasyon Bulanık görme Yüz kızarması Ağız kuruluğu Bağırsakta gaz birikimi Karın ağrısı Kusma Öksürük Konjunktivit Diyare Karaciğer fonksiyon Alerjik reaksiyonlar Kabızlık Miyalji Lökopeni Nötropeni Anemi Noktüri

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Naproksen sodyum Miyalji Osteoartrit Diş ağrısı Burkulma Bursit Gribal enfeksiyon Dismenore Ateş yüksekliği Romatizmal hastalıklar Bel ağrısı Sırt ağrısı Peptik ülser Gebelik Tablet, Kapsül 275 mg'lık tablet: 3 x 275 mg kullanılır. 550 mg'lık tablet: 12 saate bir 1 tablet 550 mg kullanılır. Yan Etkisi Baş Dönmesi Bulantı Karın ağrısı Kusma Hipertansiyon Diyare Çocuklarda günlük doz 2 defa Karaciğer fonksiyon testlerinde 5 mg/kg dır. Maximum günlük yükselme doz 1375 mg'dır. Periferik ödem Hazımsızlık Çocuklarda maximum günlük İştahsızlık doz 15 mg/kg'dır. Kulak çınlaması Kabızlık Erişkinde 250 mg lık Hemolitik anemi tabletten 3 x 1; 500 mg lık Peptik ülser kanaması Halsizlik tabletten ise 2 x 1 kullanılır. Stomatit Supozituvar ( Rektal fitil ) Günde 1 -2 defa 1 supozituvar Midede yanma Meteorizm Sıvı retansiyonu kullanılır. Çarpıntı Aseptik menenjit

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Yan Etkisi Piroksikam Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Ankilozan spondilit Osteoartrit Diş ağrısı Still hastalığı Siyatalji Lumbalji Diskopati Gut Tromboflebit Burkulma Travmaya bağlı ödem Postoperatif ağrı Dismenore Aşırı duyarlılık Karaciğer yetmezliği Trombositopeni Ciddi böbrek yetmezliği Gebelik Kanama riski taşıyan peptik ülser Koroner bypass cerrahisi Laktasyon Laktoz intoleransı Glikoz - galaktoz intoleransı Aktif inlamatuvar bağırsak hastalığı Dekompanse kalp yetmezliği Ampul, Flakon: Günde 1 -2 defa 10 -20 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 40 mg'dır. 714 gün süreyle tedaviye devam edilir. Alerjik reaksiyonlar Gastrointestinal perforasyon Kabızlık Miyalji Lökopeni Nötropeni Anemi Noktüri Sinirlilik Kemik ağrısı Peptik ülser kanaması Kolestatik sarılık Asteni Dermatit Tablet, Kapsül: Günde 1 -2 defa 1020 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 40 mg'dır. 7 -14 gün süreyle tedaviye devam edilir. İntramüsküler, Oral ( ağızdan )

İlacın Adı Endikasyonları Kontredikasyonları Verilişi Yan Etkisi Kalsiyum karbasalat Koroner arter hastalığı Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Akut koroner sendrom Analjezik olarak Baş ağrısı Migren Angina pektoris Prinzmetal angina Trombositozlar Doğum ve doğum sonrası tromboz profilaksisi Kalça ve diz replasmanı sonrası tromboemboli profilaksisi Miyokard enfarktüsü Kanama riski taşıyan peptik ülser Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksikliğinde Hemofili Hipoprotrombinemi Oral ( ağızdan ) Trombositopeni Periferik ödem Hazımsızlık Kreatinin artışı Hiperpotasemi Proteinüri Hipoglisemi Koma Hipertermi Anemi Yaygın koagülasyon bozukluğu Letarji Konfüzyon Sinirlilik Peptik ülser kanaması Metabolik asidoz Halsizlik Reye sendromu Tablet, Kapsül: Günde 3 -4 defa 5001. 000 mg dozunda kullanılır. Maksimum günlük doz 4 gr'dır.

SANTRAL ANALJEZİKLER (OPİOİDLER)

• Bu gruptaki ilaçlar, güçlü analjezik etki ile birlikte santral sinir sistemi üzerinde oldukça yaygın depresif etki yaparlar; mutad olarak hepsinde az veya çok, ilaç bağımlılığı yapma potansiyeli mevcuttur. Yaygın depresif etkileri nedeniyle verilen dozun büyüklüğüne göre artan şiddette narkoz hali meydana getirirler. Narkoz deyimi, bu sözcüğün geniş anlamıyla, SSS’nin ilaca bağlı uyuşukluk ve sedasyon halinden koma haline kadar artan derecelerdeki genel depresyonunu ifade eder. Narkotik analjezikler mutad dozlarda verildiklerinde uyuşukluk veya sedasyon hali ve bazen stupor hali meydana getirirler. Narkotik analjeziklerin antipiretik veya antiinflamatuvar etkileri yoktur. Analjezik tesirleri tamamıyla santral sinir sistemi üzerindeki etkilerinin bir sonucudur ve periferik bir etkiye bağlı değildir.

Opioid Analjeziklerin Kullanılış Yerleri • Narkotik analjezikler, genel bir kural olarak, inflamatuvar niteliği bulunmayan ve antiinflamatuvar analjeziklere yeterli yanıt vermeyen orta veya fazla şiddetli ağrıların tedavisinde kullanılır. Orta şiddetteki ağrılarda görece zayıf opioidler olan kodein veya dekstropropoksifen ya da onların aspirin, asetaminofen, dipiron ve benzerleri ile kombinasyonu yeterli olabilir. Şiddetli ağrılarda ağızdan veya parenteral olarak, kuvvetli opioidler olan morfin, meperidin, metadon ve benzerlerini kullanmak gerekir. Akut kullanılış halinde hastada ilaçların tolerans ve bağımlılık geliştirme potansiyelleri esas olarak bir sorun oluşturmaz.

Opioid Analjeziklerin Sınıflandırılması Opioid analjezikler, kaynakları ve reseptör düzeyindeki etkilerinin temel niteliği dikkate alınarak aşağıdaki gruplara ayrılarak sunulmuştur: 1. Morfin, kodein ve yarı sentetik türevleri 2. Sentetik agonistler 3. Agonist ve antagonist opioidler (Karma etkili opioidler) 4. Antogonistler

1. Morfin, Kodein ve Yarı Sentetik Türevleri Opyum (afyon)’ dan elde edilen morfin, kodein ve bunların yarı-sentetik türevlerine opiyatlar adı verilir. Morfin, opyum içinde en yüksek oranda bulunan alkaloiddir. Türkiye 1972 yılına kadar dünyanın belli başlı opyum üreticisi ülkelerinden biri idi. O tarihten sonra haşhaş bitkisinin kapsülünün çizilmesi ve bu şekilde opyum elde edilmesi yasaklanmıştır.

Morfin: Morfin, hidroklorür veya sülfat tuzu şeklinde kullanılır. Narkotik analjezik ilaçlar içinde güçlü ve en ucuz olanlardan biridir. Morfinin santral sinir sistemi üzerinde terapötik bakımdan en önemli etkisi analjezidir. Kodein: Opyum alkaloididir; morfin’in fenolik hidroksil grubundan metillenmiş türevidir. Morfine göre çok daha zayıf bir analjeziktir ancak oral yolla alındığında emilimi çok daha iyidir. Morfinden daha düşük suiistimal potansiyeli vardır ve nadiren bağımlılığa yol açar. Hafif orta şiddetteki ağrılara karşı ağızdan tek başına veya aspirin ya da benzeri bit steroid-olmayan analjezikle (NSAİİ) kombine olarak kullanılabilir. Düşük dozlarda (10 -15 mg) antitusif etki oluşturduğu halde tek başına yeterli analjezik etki yapmaz. • Türkiye’ de bir farmasötik şekil içinde (sıvı şekillerde kaşık veya ölçek dahil), 20 mg’ dan fazla kodein içeren müstahzarlar yeşil reçete uygulamasının kapsamına girer; daha düşük yitilikli müstahzarlar normal reçete ile alınırlar.

Tolerans ve Bağımlılık Morfinin günlük olağan dozlarda devamlı olarak uygulanması, analjezik etkisi dahil santral etkilerinin çoğuna karşı genellikle tolerans oluşmasına neden olur. Toleransa paralel olarak fiziksel bağımlılık da gelişir. Bu tolerans biyotransformasyonun artmasına bağlı biyokimyasal bir tolerans değildir; reseptör duyarlılığının azalmasına bağlı farmakodinamik toleranstır. Tolerans gelişmesi etki süresinin kısalmasına ve başlangıçtaki derecede analjezik etkinin elde edilebilmesi için dozun artırılmasına yol açar. Morfine uzun süre maruz kalarak ileri derecede tolerans kazanmış kimseler, bu ilacın günde 3 -4 g gibi yüksek dozlarına dayanabilirler. Morfine uzun süre maruz kalarak karşı tolerans kazanan bir kimse, diğer narkotik analjezik ilaçlara karşı da toleranslıdır (çapraz tolerans). Olağan dozda günde 3 -4 kez morfin enjekte edilen hastalarda 1 -2 haftada bile hafif bir fiziksel bağımlılık ve hafif bir tolerans meydana geldiği bildirilmiştir.

• Yoksunluk sendromu: Morfine bağımlılık kazanmış bir kimsede morfin ’in birden kesilmesi son dozdan 8 -12 saat sonra başlayan yoksunluk (abstinens) sendromuna neden olur. Yoksunluk belirtilerinin şiddeti kişiye, ilaca ve bağımlılık derecesine göre değişir. Önce lakrimasyon, rinore, terleme (“ıslak” belirtiler) ve esneme olur. Son morfin dozundan 12 -14 saat sonra kişi huzursuz bir uykuya dalar ve birkaç saat sonra, uyku öncesindekinden daha perişan bir durumda uyanır. İrritabilite, tremor, midriyazis, ciltte “kaz derisi” görünüşü, kas ağrıları gibi belirtiler ortaya çıkar. Yoksunluk sendromunun akut dönemi 7 -10 gün içinde geçer. Bazı narkotik analjezikleri kullanan bağımlılarda ilacın kesilmesi daha hafif seyreden bir yoksunluk sendromuna yol açar.

Morfinin yarı-sentetik türevleri: • Hidromorfon ve Oksimorfon: Morfinden gravmetrik bakımdan daha güçlü analjezik ilaçlardır. • Pantapon: Opyum alkaloidlerinin hidroklorür tuzlarını (papaverin dahil) konsantre bir şekilde içeren bir alkaloid mikstürüdür. • Heroin: Kimyaca diasetilmorfindir. Morfinden gravimerrik olarak 2. 5 kez daha güçlü analjezik etkiye sahiptir. Heroin’in bağımlılık yapma potansiyeli morfininkinden daha fazladır. Analjezik ilaç olarak kullanılması İngiltere ve Kanada dışında Türkiye dahil yasaklanmıştır.

2. Sentetik Agonistler Tedavi için kullanılan dozlarda morfininkinden daha güçlü bir analjezik etki yapmazlar. Morfinden farkları kalitatif olmaktan ziyade, kantitatif bakımdan, özellikler gravmetrik güç bakımındandır; aralarında etkililik (efikasite) bakımından genellikle bir fark yoktur.

Sentetik Agonistler • Meperidin: Yapıca morfine benzemeyen sentetik bir opioiddir. Akut ağrının tedavisinde kullanılır. • Fentanil: Kimyasal olarak meperidine benzeyen fentanilin analjezik etkisi morfinden 100 kat daha güçlüdür ve anestezide kullanılır. Etkileri çabuk ortaya çıkar ancak kısa sürer. Meperidinden farklı olarak pupillerde kasılmaya neden olur. • Sufentanil, Remifentanil ve Alfentanil: Fentanil ile ilişkili üç ilaç, sufentanil, alfentanil ve remifentanil etki gücü ve metabolik dağılımları bakımından farklılık gösterirler. Sufentanilden daha güçlü etki gösterir oysa diğer ikisi daha az etkilidir fakat kısa etki sürelidirler. • Metadon: Oral yolla alındığında etkileri morfinin etkierine eşit güçtedir ancak daha az öforiye neden olur ve etki süresi daha uzundur. • Dekstropropoksifen: Analjezik etki gücü bakımından kodeine göre en az yarıya daha zayıftır. Türkiye dahil bir çok ülkede artık kullanılmamaktadır.

3. Agonist-Antagonist Opioidler (Karma Etkili Opioidler) Bu gruptaki ilaçlar opioid reseptörleri üzerinde parsiyel agonist ve/veya bazılarında agonist, diğerlerinde antagonist etkinlik gösteren ilaçlardır. Örneğin bu gruptan analjezik olarak ilk kullanılan ilaç pentazosin özellikle kappa reseptörler üzerinde belirgin derecede parsiyel agonist etki yapar. Geliştirilmelerinin altında yatan temel neden, tolerans ve bağımlılık yapma potansiyeli ile istenmeyen etkileri olmayan veya minimum derecede olan ilaç bulunmasının sağlayacağı yarardır. Halen tıpta kullanılanları pentazosin, butarfanol, nalbufin, tramadol ve buprenorfin’dir. Tramadol dışında diğerleri halen Türkiye’de pazarlanmamıştır.

4. Antagonistler Opioid antagonistler reseptörlere çok güçlü olarak bağlanırlar fakat bu reseptörle aracılı yanıtları oluşturmazlar. Opioid antagonistlerinin uygulanması normal kişilerde belirgin etkilere yol açmaz. Ancak opioid bağımlılarına verildiklerinde, örneğin eroin gibi agonistlerin etkilerini hızla ortadan kaldırırlar ve yoksunluk belirtilerine neden olurlar.

Çeşitli opioid analjeziklerin ortalama morfin eşdeğeri dozları ve etkilerinin yaklaşık devan süreleri İlaç Doz (mg) Devam süresi s. k. / i. m. Oral (saat) Morfin 10 30 – 60 4 -5 Hidromorfin 1. 5 7. 5 4 -5 Oksimorfin 1. 0 – 1. 5 6 4 -5 Kodein fosfat 120 (30 -60) 200 (30 -60) 4 -6 Hidrokodon _ 5 – 10 4 -8 Dihidrokodeinon 60 _ 4 -5 Oksikodon 15 30 4 -5 Levorfanol 2 4 4 -5 Metadon 10 15 – 20 6 -8 Meperidin (petidin) 100 (75 -100 i. m. ) 300 -400 (50 -150) 3 -5 Morfin dışındaki ilaçlar genellikle belirtilen dozlardan daha düşük dozda kullanılırlar. Sık kullanılan 2 ilacın olağan dozu parantez içinde göserilmiştir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Morfin İntravenöz, Epidural, İntratekal kullanıma uygun sistemil narkotik bir analjeziktir. Non-narkotik analjeziklere cevap vermeyen ağrılar içiin kullanılır. İntratekal veya Epidural yolları uzun etki gösterdiğinden tercih edilmelidir. 1) Aşağıdaki medikal nedenlerden dolayı İntravenöz verilmez -Morfin alerjisi - Astım bronşiyal - Üst solunum yolu obstrüksiyonu, 2) Aşağıdaki nedenlerden dolayı İntratekal veya Epidural verilmez. - Enjeksiyon yerinde enfeksiyon - Antikoagülan tedavi - Kanama Diyatezi - Son iki hafta içinde paranteral kortikostorid verilmesi halinde - İntratekal veya Epidural analjezinin teknik olarak uygulanmadığı durumlarda Oral ( ağızdan ), Epidural aralığa ( intraepidural ), İntratekal Tablet, Kapsül Günde 10 mg kullanılır. Hastanın ağrısına göre 30 mg 6 x 1 e kadar çıkılabilir. Ampul, Flakon, Enjektör Epidural uygulamada 5 mg kullanılır. Gerekli durumlarda 1 -2 mg ek dozlar yapılır. Maksimum günlük doz 20 mg 6 x 1'dir. İntratekal uygulamada 0. 21 mg tek doz uygulanır, ek doz verilmez. Baş ağrısı Taşikardi ( Çarpıntı ) Bulantı ( Emezis ) Anksiyete ( Kaygı ) Kusma Kabızlık ( Konstipasyon ) Solunum depresyonu Üriner retansiyon Hiperaktivite Ürtiker

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Kodein Hafif ve orta şiddetteki ağrıların giderilmesinde kullanılır. Bileşenlerden her hangi birine aşırı duyarlı olanlar ile böbrek ve karaciğer fonksiyonları bozuk olan hastalarda kullanılmamalıdır Devamlı kullanıldığında alışkanlık ve tolerans gelişebilir. Ağrının şiddetine göre doz ayarlanmalıdır. Genellikle yetişkinler için: Kodeinin dozu; tek doz 15 -60 mg; 24 saatte (maksimum) 360 mg’dır. Parasetamol dozu; tek doz 300 -1000 mg; 24 saatte (maksimum) 4000 mg’dır. Günlük doz eşit parçaya bölünerek 4 saatte bir alınabilir. Doz ayarlaması doktor tarafından yapılarak tek seferde alınacak tablet sayısı belirlenmelidir. Sıkça rastlanan istenmeyen etkiler, baş dönmesi, sedasyon, bulantı, kusma, hızlı solumadır. Bazı durumlarda da yatan hastalarda önemli olmayabilir. Diğer gözlenen istenmeyen etkiler, öfori, disfori, konstipasyon, abdominal ağrılar ve puritus’tur. Kodeine karşı morfin tipi bağımlılık gelişebilir. Fiziksel, psikolojik bağımlılık ve tolerans gelişebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Meperidin Anestezide indüksiyon ajanı olarak Kanser ağrısı Rejyonel anestezide narkozun derinliğini sağlamak Aşırı duyarlılık Kafa içi basınç artışı ( KİBAS) Karaciğer yetmezliği ( Hepatik yetmezlik) Ciddi böbrek yetmezliği Gebelik Solunum depresyonu İM yada SC yolla günde 3 -4 defa 50 -100 mg uygulanır. Günlük maksimum doz 600 mg'dır. İV kullanımda yavaş infüzyonla 50 -100 mg uygulanabilir. İV uygulamada 250 -500 cc SF yada %5 dextroz ile dilüe edilip uygulanmalıdır. Taşikardi ( Çarpıntı ) Hipotansiyon Aritmiler Bulantı (Emezis) Bulanık görme Bronkospazm Uykusuzluk Titreme Kusma Bradikardi Periferik ödem Kabızlık ( Konstipasyon ) Kafa içi basınç artışı ( KİBAS ) Oryantasyon bozukluğu Bilinç kaybı Kardiyak arrest Göz bebeklerinin küçülmesi ( Miyozis ) Solunum durması Solunum depresyonu Konvülsiyon Baş ağrısı

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Hidromorfon Analjezik olarak ( Ağrı kesici amaçlı ) Aşırı duyarlılık Ciddi böbrek yetmezliği Astım Ağır karaciğer yetmezliği Hemorajik diyatez ( kanama bozukluğu ) Oral olarak günde 8 mg kullanılır. Hastanın ağrısına göre 16 mg 6 x 1 e kadar çıkılabilir Baş ağrısı Taşikardi ( Çarpıntı ) Bulantı ( Emezis ) Anksiyete ( Kaygı) Kusma Kabızlık (Konstipasyon ) Solunum depresyonu Üriner retansiyon Hiperaktivite Ürtiker

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Fentanil Anestezide indüksiyon ajanı olarak Kanser ağrısı Rejyonel anestezide narkozun derinliğini sağlamak Aşırı duyarlılık Kafa içi basınç artışı ( KİBAS ) Karaciğer yetmezliği ( Hepatik yetmezlik ) Ciddi böbrek yetmezliği Gebelik Solunum depresyonu 2 mcg/kg dozunda uygulanır. Anestezinin derinliğini artırmak için gerekli durumlarda 50 mcg/kg dozunda uygulanır. 25 -250 mcg'lık ek dozlar uygulanabilir. Taşikardi ( Çarpıntı ) Hipotansiyon Aritmiler Bulantı ( Emezis ) Bulanık görme Bronkospazm Uykusuzluk Titreme Kusma Bradikardi Periferik ödem Kabızlık ( Konstipasyon ) Kafa içi basınç artışı ( KİBAS ) Oryantasyon bozukluğu Bilinç kaybı Kardiyak arrest Göz bebeklerinin küçülmesi ( Miyozis ) Solunum durması Solunum depresyonu Konvülsiyon

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Sufentanil Anestezide indüksiyon ajanı olarak Aşırı duyarlılık Anestezi başlangıcında 12 mcg/kg dozunda bolus uygulanır. 1 -2 saatte bir takviye bolus doz uygulanabilir. Uzun süreli anestezi sağlanacaksa 12 mcg/kg/saat dozunda intravenöz infüzyonla uygulanır. Hipotansiyon Bulantı ( Emezis ) Titreme Kusma Bradikardi Kabızlık ( Konstipasyon ) Bilinç kaybı Göz bebeklerinin küçülmesi ( Miyozis ) Solunum durması Solunum depresyonu Bağımlılık Rijidite Konvülsiyon Atriyoventriküler blok ( AV blok

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Bupremorfin Kanser ağrısı Aşırı duyarlılık Myasthenia gravis Gebelik Monoamin oksidaz ( MAO ) inhibitörü kullanımı Opioid bağımlılığı Günde 2 -8 mg kullanılır. Naloksonla birlikte kullanılıyorsa 4/1 oranında nalokson tedaviye eklenir. Maksimum günlük buprenorfin dozu 24 mg'dır. 7 -10 gün süre ile kullanılır. Daha uzun süreli kullanımında bağımlılık potansiyeli oluşur. Baş ağrısı Baş Dönmesi ( Vertigo ) Bulantı ( Emezis ) Parestezi. Bulanık görme Uykusuzluk Dispne ( Nefes darlığı ) Ağız kuruluğu Yorgunluk Hipertansiyon Anoreksi ( iştahsızlık ) Tat alma bozuklukları Cinsel isteksizlik, iktidarsızlık, libido azalması Alerjik reaksiyonlar Uyuklama hali Kabızlık ( Konstipasyon ) Halüsinasyonlar Göz bebeklerinin küçülmesi ( Miyozis ) Solunum depresyonu Bağımlılık

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Tramadol Analjezik olarak ( Ağrı kesici amaçlı ) Aşırı duyarlılık Kafa içi basınç artışı ( KİBAS ) Ciddi böbrek yetmezliği Ciddi solunum bozukluğu Monoamin oksidaz ( MAO ) inhibitörü kullanımı Uygulanacak bölgede aktif enfeksiyon varlığı Epilepsi Astım Status epileptikus Ağır karaciğer yetmezliği Hemorajik diyatez ( kanama bozukluğu ) Tablet şeklinde günde 3 -4 defa 50 mg kullanılır. Gerekli durumda günde 4 defa 100 mg'a kadar kullanılabilir. Maksimum günlük doz 400 mg'dır. Solüsyon şeklinde günde 3 -4 defa 50 mg kullanılır. Gerekli durumda günde 4 defa 100 mg'a kadar kullanılabilir. Maksimum günlük doz 400 mg'dır. İV, İM yada SC yoldan günde 3 -4 defaya kadar 50 -100 mg kullanılır. İV kullanımda yavaş infüzyonla 2 -3 saatte uygulanır. Bir defada uygulanan doz 2 mg/kg'ı geçmemelidir. Baş ağrısı Baş Dönmesi ( Vertigo ) Taşikardi ( Çarpıntı ) Bulantı ( Emezis ) Bronkospazm Anksiyete ( Kaygı ) Uykusuzluk Dispne ( Nefes darlığı ) Kusma Anormal rüyalar ( Kabuslar ) Kabızlık ( Konstipasyon ) Halüsinasyonlar Solunum depresyonu Bağımlılık Üriner retansiyon Tremor Somnolans Konfüzyon Anjiyoödem Hiperaktivite İştah artışı Konvülsiyon Ürtiker Öfori

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Nalokson Analjezik olarak ( Ağrı kesici amaçlı ) Opiyat intoksikasyonu Aşırı duyarlılık 0. 4 -2 mg dozunda 2 -3 dakikada bir tekrarlanır. 10 mg'a kadar kullanılır. Taşikardi ( Çarpıntı) Hipotansiyon Ventriküler ekstrasistolik atımlar Bulantı ( Emezis ) Pulmoner ödem ( Akciğer ödemi ) Terleme Kusma Hipertansiyon Nöbet ( Senkop ) Kardiyak arrest Ventriküler fibrilasyon Narkotik bağımlılarında yoksunluk sendromu

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Naltrekson Alkol yoksunluk sendromu Opiat intoksikasyonu Alkol bağımlılığı Opiat bağımlılığı Aşırı duyarlılık Ciddi böbrek yetmezliği Laktoz intoleransı Ağır karaciğer yetmezliği Günde 1 defa 50 mg kullanılır. 3 ay boyunca tedaviye devam edilir. 12 aya kadar kullanılır. Baş ağrısı Baş Dönmesi ( Vertigo ) Taşikardi ( Çarpıntı ) Hipotansiyon Bulantı ( Emezis ) Göğüs ağrısı Uykusuzluk Karın ağrısı Kusma Depresyon Hipertansiyon Diyare Anoreksi ( iştahsızlık ) Kabızlık ( Konstipasyon ) Miyalji Nöbet ( Senkop ) Kardiyak arrest Güçsüzlük ( Kuvvetsizlik ) Ventriküler fibrilasyon Deri döküntüsü Sinirlilik İntihar düşüncesi Narkotik bağımlılarında yoksunluk sendromu

NON-STEREOİD ANTİİNFLAMATUVAR İLAÇLAR (NSAİİ’LER)

• Non-streoid antiinflamatuvar ilaçların (NSAİİ) analjezik etkileri opioidlerden, antiinflamutuvar etkileri ise glukokortikoidlerden zayıftır. Bu nedenle hafif veya orta şiddetteki ağrı ve inflamasyonun tedavisi için tercih edilirler, inflamasyonu gidermeleri analjezik etkilerine de katkı sağlayabilir. Artrit ve benzeri romatizmal hastalıklar ile baş ağrısı ve diş ağrısı gibi lokal inflamasyona bağlı ağrılar en sık kullanıldığı durumlardır.

NSAİİ’lerin Klinikte Kullanılışı • Ağrı-İnflamasyon: NSAİİ’ler hafif veya orta şiddetteki yüzeysel ağrılarda (baş ağrısı, dismenore, miyalji), ayrıca kronik inflamatuvar hastalıklarda kullanılmaktadır. Birlikte kullanıldıklarında opoidlerin daha düşük dozlarda kullanılmalarını sağlarlar. • Ateş: Bu grup ilaçların tamamı antipiretik etkinlik gösterir. Ancak aspirin, parasetomol, ibuprofen ve naproksen bu amaçla daha sıklıkla kullanılan ilaçlardır. • Kardiyovasküler Hastalıklar: Aspirin bu durumlarda kullanılan tek NSAİİ dir. • Gut Hastalığı: Aspirin haricindeki NSAİİ’lerin çoğu, özellikle de hastaların iyi tolere ettiği NSAİİ’ler akut gut tedavisinde sıklıkla kullanılırlar. Gut profilaksisinin başlangıç tedavisinde atakları önlemek için de kullanılır.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etkisi Aspirin (Asetilsalisilik asit) Baş ağrısı, diş ağrısı, nevralji, siyatik ve adet sancılarını giderir. Ateşli hastalıklarda, grip ve soğuk algınlığında ateş düşürür. Romatizma ve lumbagoda enflamasyonu azaltır. Boğaz ağrılarını geçirir. Migrenin semptomatik tedavisinde kullanılır. Salisilatlara ve diğer non-steroidal antienflamatuvar ilaçlara karşı aşırı duyarlılığı olanlarda, kanama eğiliminin arttığı patolojik durumlarda, gebeliğin son üç ayında, glukoz-6 -fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, gastrointestinal kanalda kronik ve aktif ülseri olanlarda kullanılması sakıncalıdır. Günlük doz erişkinlerde 3 kez 1 -2 (500 -1000 mg) tablet, yemeklerden sonra çiğnenmeden bir miktar sıvıyla yutulur. Romatizmal hastalıklarda doz günde 4 x 2 tablete çıkarılabilir. 915 yaş grubuna günde 2 veya 3 kez 1 tablet, 7 -9 yaş grubuna günde 3 kez 1/2 tablet verilebilir. 7 yaşından küçük çocuklara 100 mg'lık tablet formundan olmak üzere 12 yaş 1/2 tablet, 2 -3 yaş 1 tablet, 4 -6 yaş 2 tablet, 7 -9 yaş 3 tablet verilir. Bu dozlar gerektiğinde günde 3 kez tekrarlanır. Asetilsalisilik asidin en sık görülen yan etkisi sindirim sistemi üzerinedir. Doza bağımlı olarak gastrointestinal hemoraji, ülserasyon, tinnitus, vertigo, geçici işitme kaybı, kanama zamanının uzaması ve nadiren lökopeni, trombositopeni, plazma demir konsantrasyonunda düşme görülebilir. Ayrıca nadir olgularda aşırı duyarlılık reaksiyonları olarak kaşıntı, ürtiker, anjiyonörotik ödem, astma ve anafilaksi görülebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Sodyum salisilat Hafif ve orta şiddetteki ağrı tedavilerinde (baş ağrısı, diş ağrısı, nevralji, migren, menstrüel kramp gibi) analjezik olarak; ateşli hastalıklarda (nezle, grip ve enfeksiyonlarda ortaya çıkan ateşli durumlar gibi) antipiretik olarak ve romatizmal olmayan enflamasyonlarda (miyalji, atletik travmalar, kapsülit, tendivit ve tenosinovit gibi) antienflamatuvar olarak kullanılır. Ayrıca, akut ve kronik romatizma, jüvenil artrit, lumbago ve osteoartrit tedavilerinde de endikedir. Salisilatlar ve diğer steroid içermeyen antienflamatuvar ajanlara karşı aşırı duyarlılığı olan bireylerde, aktif peptik ülser vakalarında, gastrointestinal kanama hikayesi bulunanlarda ve hemofili, hipoprotrombinemi gibi hemorajik rahatsızlığı olanlarda kullanılmamalıdır. Günlük ortalama doz 4 x 1 -2 drajedir. Maksimum günlük doz 10 drajedir. Cerrahi müdahale uygulanacak hastalar bir hafta önceden ilacı bırakmalıdır. Salisilatlar en sık gastrointestinal sistem üzerinde yan etki gösterir; drajenin mide ülserine direkt tahriş etkisi büyük oranda önlenmiş olmakla beraber gastrointestial kanama ve ülserasyonlara neden olabilir. Salisilatlar kulakta çınlama, reversibl işitme kaybı ve vertigo oluşturabilir. Hematolojik yönden lökopeni, trombositopeni, kanama zamanı uzaması ve plazma demir konsantrasyonunda düşme izlenebilir. Ürtiker, ender olarak da anafilaktoid reaksiyon görülebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Veriliş Yan Etki Diflunisal Romatoid artrit Juvenil idiyopatik artrit Osteoartrit Diş ağrısı Still hastalığı Siyatalji Lumbalji ( Lumbago ) Diskopati Gut Tromboflebit Burkulma Travmaya bağlı ödem Aşırı duyarlılık Karaciğer yetmezliği Ciddi böbrek yetmezliği Kanama riski taşıyan peptik ülser Aktif inlamatuvar bağırsak hastalığı Oral ( ağızdan ) Baş Dönmesi ( Vertigo ) Taşikardi ( Çarpıntı ) Bulantı ( Emezis ) Parestezi ( Dokunma duyusu bozukluğu ) Uykusuzluk Yüz kızarması ( Flushing ) Ağız kuruluğu Bağırsakta gaz birikimi Karın ağrısı Depresyon Diyare ( İshal ) Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme ( AST ve ALT yükselmesi ) Trombositopeni Periferik ödem Hazımsızlık ( Dispepsi ) Tablet, Kapsül İlk ilaca başlanırken 1. 000 mg yükleme dozu alındıktan sonra günde 2 -3 defa 500 mg kullanılır. Maksimum günlük doz 1. 5 g'dır.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Metil salisilat Romatizmal ağrılar, kas ağrısı, nevralji, bel ağrısı, boyun tutulması, göğüs nezlesi, ayak yanması, hafif ağrı ve sızılarda duyulan ağrıları geçici olarak teskin eder. Bileşiminde bulunan Günde 1 -2 kez hasta herhangi bir maddeye karşı bölgeye topik olarak aşırı duyarlı olan ovuşturularak uygulanır. hastalarda kullanılmamalıdır. Yan Etki Salisilatlara hassas kişilerde deri reaksiyonları görülebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Parasetamol (Asetaminofen) Baş ağrısı, migren, adet sancıları, diş ağrısı, soğuk algınlığı ve gripal enfeksiyonlara bağlı ağrı, nevralji, siyatik, lumbago, kas ve eklem ağrıları, orta kulak ağrıları, sinüzit ve cerrahi operasyonlara veya yaralanmalara bağlı ağrılar ile adet zorluklarından kaynaklanan ağrılarda endikedir. Asetilsalisilik asite duyarlı olan hastalarda alternatif ilaç olarak kullanılır. İleri derecede böbrek ve karaciğer rahatsızlığı olan hastalarda kullanılmamalıdır. Parasetamol ve kafeine aşırı duyarlılığı olanlarda ve daha önce anemisi olanlarda kullanılması sakıncalıdır. Günlük doz erişkinlerde 34 x 1 -2 tablet (Maksimum 8 tablet) ve çocuklarda 34 x 1/2 tablettir. Deride prüritik makulopapüler döküntüler, ürtiker, methemoglobinemi ve bazı gastrointestinal belirtiler gibi yan etkiler görülebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Dipiron (Metamizol) Şiddetli veya dirençli ağrı ve ateş. Metamizol ya da diğer pirazolonlara (örn. fenazon, propifenazon) veya pirazolidinlere (örn. fenilbutazon, oksifenbutazon) karşı alerji nceden gelişen agranülsitoz; bozulmuş kemik iliği fonksiyonu (örn. sitostatik tedavi sonucu oluşan) ya da hematopoetik sistem hastalıkları; salisilatlar, parasetamol, diklofenak, ibuprofen, indometazin, naproksen gibi analjeziklere karşı bronkospazmya da diğer anaflaktoid reaksiyonlar (örn. ürtiker, rinit, ) gelişen hastalar; yardımcı maddelerinden birine karşı alerji akut intermitan hepatik porfiria (porfiria ataklarının indüksiyon riski) ve konjenital glukoz-6 fosfat dehidrogenaz eksikliği (hemoliz riski). Alışılmış bir defalık doz erişkinlerde 0. 5 -1 g ve çocuklarda 120 -150 mg'dır. Bu doz günde 3 -4 defa tekrarlanabilir. 1 g'ın üstündeki dozlar i. v. verilmelidir. Bir defada 2. 5 g ve bir günde 5 g'dan fazla alınmamalıdır. Dipironun başlıca yan etkileri aşırı duyarlılık reaksiyonlarından ileri gelmektedir. Bunların en önemlileri şok , lökopeni, trombositopeni gibi kan tablosu bozukluklarıdır. Her iki reaksiyon da nadiren görülür, ancak hayatı tehdit edici olup komplikasyonsuz uygulamadan sonra dahi ortaya çıkabilir. , yüksek ateş, titreme, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, ağızburun-boğaz-genital ve anal bölgelerde enflamatuvar lezyonlar gibi belirtilerle ortaya çıkabilir. İlaca hemen son verildiğinde belirtiler tekrar normale döner. Trombositopeni kendini kanama eğiliminde artış ve/veya deri ve mukozalarda peteşi şeklinde kanamalarla belli eder.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Propifenazon Baş ağrısı, migren, diş ağrısı ve diş çekiminin ardından ortaya çıkan ağrılar, menstrüel rahatsızlıklar, ameliyat sonrası ve romatizmal ağrılarda ağrı kesici olarak; ağrının ateşle birlikte görüldüğü olgularda ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak kullanılır. Pirazolan ve ilgili bileşiklere karşı (fenazon, propifenozan, aminofenazon, metamizol içeren ilaçlara karşı aşırı duyarlılık), fenilbutazon içeren bileşiklere karşı , parasetamol, asetilsalisilik aside karşı bilinen aşırı duyarlılık veya kafeine karşı bilinen alerji, kalıtsal glikoz-6 fosfat dehidrogenaz eksikliği (hemolitik anemiyle ortaya çıkan), akut hepatik porfiria durumlarında kontrendikedir. Karaciğer fonksiyon bozuklukları, böbrek fonksiyon bozuklukları, Gilbert sendromu, hematopoietik disfonksiyon durumlarında doz azaltılmalı ve/veya dozlar arasındaki süre uzatılmalıdır. Bebeklere ve 12 yaşından küçüklere verilmemelidir. Günlük doz tok karına alınan erişkinlerde 2 -3 x 1 -2 tablet ve çocuklarda 23 x 1/2 -1 tablettir. Nadiren allerjik reaksiyonlar (deri döküntüleri, ürtiker) gözlenmiştir. Az sayıda olguda pruritis, eritem, ürtiker, dispne veya astım gibi belirtilerle ortaya çıkan aşırı duyarlılık reaksiyonlarıyla karşılaşılmıştır. Nadir olarak anafilaktoid reaksiyon ve anafilaktik şok olguları bildirilmiştir. Parasetamol ve propifenazon kullanımıyla ilişkili olarak bazı trombositopeni, lökopeni, pansitopeni olguları bildirilmiştir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Veriliişi Yan Etki İbuprofen, romatoid artrit, osteoartrit, ve diğer non-romatoid (seronegatif) artropatilerin tedavisinde endikedir. STILL'S hastalığında (jüvenil romatoid artrit), eklem dışı romatizmalarda, kapsülit, tendinit, tenosinovit ve alt-sırt ağrısı gibi periartiküler şikayetlerde, fibrozit, kronik sırt ağrıları, akut dısk prolapsüsü gibi bel ağrılarında ibuprofen tedavisi ile çok iyi sonuçlar alınmaktadır. İbuprofen güçlü analjezik ve antipiretik etkisi ile genel ve özellikle enflamasyon ile birlikte ağrı ve ateşlerde endikedir. Ayrıca sportif faaliyet sonucu meydana gelen yumuşak doku zedelenmelerinde, genel anestezide postherniorafi ağrılarında, epistom ağrılarında kullanılır. Bu ilaca karşı daha önceden aşırı duyarlılığı olan, salisilik asit ve diğer antienflamatuvar ajanlara karşı bronkospastik, sendromu şeklinde reaksiyon gösteren kişilerde kontrendikedir. Geçmişlerinde ciddi gastrointestinal kanama ve peptik ülser rahatsızlıkları olan hastalarda kullanılmamalıdır. Gebeliğin 3. trimesterinde ve çocuklarda kullanılmamalıdır. Yetişkinler ve 12 yaşından büyük çocuklar: Hafif ve orta dereceli ağrılar ve ateş tedavisi: İhtiyaca göre her 4 -6 saatte bir 2 kapsül alınır. 24 saat içinde 1200 mg aşılmamalıdır. Romatizmal hastalıkların tedavisi: Önerilen günlük doz 12002400 mg'dır. 12 yaşın altındaki çocuklarda kullanılmaz. Kapsüller su ile alınmalıdır. İbuprofenle en sık görülen yan etki, gastrointestinal şikayetlerdir. Peptik ülser ve gastrointestinal kanama bildirilmiştir. Seyrek yan etkiler: Baş ağrısı, huzursuzluk, yüz kızarması, kaşıntı, kulak çınlaması, ödem, depresyon, sersemlik, bulanık görme. Çok ender olarak aşırı duyarlılık reaksiyonları, karaciğer fonksiyon testi anomalileri, böbrek fonksiyon bozukluğu, ve trombositopeni bildirilmiştir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Naproksen Nörolojide: Migren profilaksisi ve akut migren krizi tedavisi, nevralji, siyatalji, miyalji. Jinekolojide: Dismenore ve rahim içi araç uygulamasında, uterus relaksasyonu ve analjezi sağlamak amacıyla. Diş hekimliğinde: Ağrılı dental problemler, diş çekimi sonrası görülen ağrılarda analjezik ve antienflamatuvar olarak. Cerrahi ve travmatolojide: Burkulma, gerilme gibi spor kazaları ve post-operatif ağrılarda. Kas-iskelet sistemi: Bursit, tendinit, sinovit, tenosinovit, lumbago. Enfeksiyöz hastalıklar: Spesifik tedaviye ek olarak analjezik, antienflamatuvar ve antipiretik amaçla. Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit, osteoartrit, ve gut tedavisinde endikedir. Naproksen ve benzeri ilaçlara duyarlı kişilerde, aspirin vb. ilaçlara karşı astım, rinit ve ürtiker gibi alerjik reaksiyon gösterenlerde bu grup ilaçlar arasında çapraz alerjik reaksiyonlar oluşabileceğinden (anaflaktik reaksiyon riski), aktif mide veya duodenum ülseri bulunan hastalarda kullanılmamalıdır. Erişkinlerde günde 2 -3 kez 1 tablet kullanılması önerilir. Başlangıç dozu olarak 2 tablet alınması şikayetlerin daha hızlı azalmasını sağlayabilir. Günde 3 tabletten fazla alınmamalıdır. Yaşlılarda günde 2 tabletten fazla kullanılmamalıdır. Karında rahatsızlık hissi, bulantı, hafif periferal ödem, kulak çınlaması, baş dönmesi gibi yan etkiler seyrek ve hafif derecede görülebilir. Çok nadir olarak hematüri, gastrointestinal kanama ve/veya perforasyon, agranülositozi s de dahil granülositopeni, allerjik deri döküntüleri bildirilmiştir

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Ketoprofen Romatoid artrit, osteoartrit, ankilozan spondilit, akut gut artriti, bursit, tendinit, travmatik sinovit gibi hastalıkların akut ve uzun süreli tedavisinde ve ağrılarının giderilmesinde endikedir. Ayrıca şurup formu 6 aylıktan büyük bebek ve çocuklarda (6 ay-11 yaş) ateşin semptomatik tedavisinde kullanılır. Asetilsalisilik asit ve diğer non-steroidal antienflamatuvar ilaçlara aşırı duyarlılığı olanlarda kullanılmamalıdır. Daha önce mide-barsak hastalığı (özellikle gastroduodenal ülser) geçirmiş olanlara ketoprofen tedavisi uygulanmamalıdır. Her 4 saatte bir 50100 mg dozunda, derin intramüsküler enjeksiyon şeklinde kullanılır. İntramüsküler ketoprofen tedavisine 3 günden fazla devam edilmemeli, hastada intramüsküler uygulamayla tatmin edici bir yanıt alındıktan sonra oral ketoprofen tedavisine geçilmelidir. Gastrit, rektal kanama, melena, tükrük artması, peptik ülserasyon, gastrointestinal perforasyon, hematemez ve barsak ülserasyonu gibi sindirim sistemiyle ilgili yan etkiler; dispne, hemoptizi, epistaksis, larenks ödemi, bronkospazm, rinit, farenjit gibi solunum sistemiyle ilgili; hipertansiyon, palpitasyon, taşikardi, kalp yetmezliği, vazodilatasyon gibi kardiyovasküler sistemle ilgili; alopesi, ekzema, prurit, purpura, döküntü, ürtiker, terleme, eksfolyatif dermatit, renk değişmesi, fotosensitivite ve onikoliz gibi deriyle ilgili yan etkiler görülebilir. Genel olarak konjonktivit, göz ağrısı, işitme bozukluğu, retinal kanama ve pigmentasyon değişikliği, tad bozukluğu, titreme, miyalji, yüz ödemi, hiperkoagülasyon, agranülositoz, anemi, hemoliz, susama, trombositopeni, kilo alma ya da kaybetme, hepatik disfonksiyon, hiponatremi gibi yan etkiler görülebilir.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Flurbiprofen Romatoid artrit, osteoartrit, ankilozan spondilit, bursit, tendinit, yumuşak doku yaralanmalrı ve dismenorede endikedir. Flurbiprofen'e karşı aşırı duyarlılığı olan kişilerde kontrendikedir. Flurbiprofen; aspirin veya diğer nonsteroidal antienflamatuvar ilaçların astım, ürtiker veya diğer allerjik reaksiyonlara yol açtığı bilinen kişilerde kontrendikedir. Önerilen günlük doz; bölünmüş dozlar halinde 150 -200 mg'dır. Semptomların şiddetine göre günlük doz toplam 300 mg'a çıkarılabilir. Flurbiprofen tedavisi ile seyrek olarak görülen yan etkiler hafif şiddette, doza bağlı ve geçicidirler. Dispepsi, mide bulantısı, kusma, abdominal ağrı, gaz şikayetleri, diyare, konstipasyon, ürtiker, baş dönmesi, sinirlilik, kulak çınlaması, bulanık görme, rinit, vücut ağırlığı değişimleri.

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi İndometasin Romatoid artrit, osteoartrit, kalçada dejeneratif eklem hastalığı, ankilozan spondilit, kas iskelet sistemiyle ilgili hastalıklar (bursit, tendinit, sinovit, tenosinovit, omuz kapsüliti, burkulma ve incinmeler), akut gut artriti, bel ağrısı, ortopedik girişimlerin ardından ortaya çıkan enflamasyon, ağrı ve şişme hallerinde endikedir. Karaciğer yetmezliği ( Hepatik yetmezlik ) Böbrek yetmezliği Gebelik Kanama riski taşıyan peptik ülser Konjestif kalp yetmezliği İndometazin alerjisi Koroner bypass cerrahisi Laktasyon Oral ( ağızdan ), Rektal Yan Etki Baş ağrısı Taşikardi Bulantı Supozituvar (Rektal fitil) Bulanık görme Günde 1 -2 defa 100 mg Uykusuzluk rektal yoldan uygulanır. Yüz kızarması Titreme Hiperglisemi Tablet, Kapsül Karın ağrısı Günde 75 -150 mg kullanılır. Toplam günlük Kusma Depresyon doz 200 mg'a kadar Hipertansiyon alınabilir. Diyare Karaciğer fonksiyon testlerinde Alopesi Trombositopeni Periferik ödem Agranülositoz Aplastik anemi Tat alma bozuklukları

İlaç Adı Endikasyonları Kontrendikasyonları Verilişi Yan Etki Tiaprofenik Asit Antienflamatuvar özelliğine bağlı analjezik etkisi nedeniyle romatizmal hastalıklar (artrozlar, romatoid artrit, poliartrit, periartrit, tendinit), burkulmalar, kırıklar, diğer travmalar, genel ve özel cerrahi dallarında karşılan sekeller, ortopedik cerrahi, yüzeysel flebit ve fleboskleroz, tonsillit, farenjit, sinüzit ve otitin tedavisinde endikedir. Mutlak kontrendikasyonlar: Belirgin bazı ilaçlara, örneğin aspirin veya prostaglandin sentetazı inhibe edici diğer preparatlara karşı astma kriziyle reaksiyon gösteren hastalar, tiaprofenik aside karşı aşırı duyarlılık, anamnezde mevcut veya geçirilmekte olan mide ülseri, ağır hepatosellüler ve renal yetmezlikler. Nisbi kontrendikasyonlar: Başka bir antienflamatuvar ilaçla, örneğin aspirinle birlikte kullanımı, oral antikoagülanlardan heparinle, hipoglisemi yapan sülfamidlerle ve lityumla birlikte kullanımı. Akşam yemeğinden 2 ila 4 saat sonra 300 mg'lık 2 tablet alınır. Tabletler kırılmamalı, çiğnenmeden bir miktar sıvıyla yutulmalıdır. Gastrointestinal: Bulantı, kusma, epigastrik ağrı, pasaj bozuklukları, ülser perforasyonu , anemiye sebep olan gizli veya açık gastrointestinal kanama. Hipersensitivite reaksiyonları: Mukokutanöz: Raş, ürtiker, kaşıntı, anjiyonörotik ödem, purpura; çok nadiren polimorfik eritem ve lokalize döküntüler, çok nadiren fotosensitivite. Respiratuvar: Özellikle aspirin ve diğer nonsteroid antienflamatuvar ilaçlara karşı allerjisi olanlarda astma atakları.

GÖRSEL KAYNAKÇASI • https: //www. ilactr. com/ilac/gripin. html 07. 03. 2020 21. 52 • https: //www. ilacprospektusu. com/ilac/67/choragon-1500 -iu-3 -ampul 07. 03. 2020 22. 26 • https: //www. ilacprospektusu. com/ilac/140/cefobid-1 -gr-1 -flakon 07. 03. 2020 22. 29 • https: //www. ilactr. com/ilac/tanflex-gargara. html 07. 03. 2020 22. 44 • https: //www. hastaneler. gen. tr/ilac-rehberi/1418/oksizinc-losyon. html 07. 03. 2020 22. 50 • https: //www. ilactr. com/ilac/btenema. html 07. 03. 2020 22. 58 • https: //www. bakimstore. com/cornenflam-goz-damlasi. htm 07. 03. 2020 23. 11

KAYNAKÇA • Nobel tıp kitabevleri / Farmakoloji kitabı Eylül 2017 • Prof. Dr. KAYAALLP S. Oğuz, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji Cilt 2, Feryal Matbaacılık, 1990, ANKARA • Doç. Dr. SUNAM Gültekin, Genel Farmakoloji, kutulmuş Matbaası, 1968, İSTANBUL • Prof. Dr. KAYAALP S. Oğuz, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji Cilt 1, Pelikan Yayıncılık, 2009, ANKARA • Richard D. Howland, Mary J. Mycek, Farmakoloji, Nobel Tıb Kitabevi, 2009, İSTANBUL • https: //1 ilac. com/ • https: //www. medikalhavuz. com/