KOYUN ve KELERDE Reprodksiyon ve Suni Tohumlama 2242021

KOYUN ve KEÇİLERDE Reprodüksiyon ve Sun’i Tohumlama 2/24/2021 Prof. Dr. Mithat EVECEN

Üreme Sezonu: Kuzey Yarımküre İçin: Koyun: Temmuz - Ekim Keçi: Eylül- Kasım

Puberte: Dişi: Doğum Mevsimi ve Beslenmeye Bağlı Olarak: 8 -12 AYLIK’ta Erkek: Spermatogenesis: 4. Ayda Başlar Damızlıkta Kullanma: 9 -16. Ay

KOYUNLARDA Östrus Siklusu ve Süreleri ÖSTRUS 20 - 36 saat DİÖSTRUS 12 -14 gün PROÖSTRUS 2 -3 gün MEVSİMSEL ANÖSTRUS 7 -8 ay

MELATONİN: Koyun, Keçi, Geyik: UYARICI, Kedi, At, Deve, Hamster: BASKILAYICI

GÜN UZUNLUĞU: 16 saatten, 13 saate düştüğünde reprodüktif nöroendokrin fonksiyonların UYARILIR, 10 saatten 13 saate çıktığında ise, BASKILANIR.

Karanlık Periyodunun Uzaması ve Melatonin:

Işık - Hormon İlişkisi Epiphysis Mare, Cat, Camel, Hamster Sheep, Goat

Ovulasyon: Östrusun BİTİMİNDE olur. Ösrtus davranışları belirgin değildir. Ayakta durma ve Koç’a Aşım izni verme. Arama Koçu Kullanılır. Elektronik Cihazlar (Östrus Dedektörü).

Dişi Reprodüktif Organları DIŞ GENİTAL ORGANLAR 1 ) Vulva ● Dişi genital sistemin en dış kısmıdır. ● Vestibuluma bakan yüzeyi kutan mukozayla, dış yüzeyi ise kıl folikülleri yağ ve ter bezi içeren deri ile örtülüdür. 2 ) Klitoris ● Penise benzer erektil dokuya sahiptir. ● Glans klitorisin üzerini örten mukozada genital duyu cisimcikleri bulunur ● Koyun ve keçide 2 -2, 5 cm uzunluğundadır.

İÇ GENİTAL ORGANLAR

Foliküler Dinamik !!! ● ● ● Bir folikül grubunun senkronize gelişimi, Dominant folikülün seçilmesi, büyümesi ve ardından Regrese ya da Ovule olması sürecidir. ● Koyun ve Keçilerde her siklusta 2 -6 foliküler dalga oluşabilir (en sık 4 dalga) ● Her dalga: 2 -4 gün gelişim, 1 -4 gün sabit, 1 -5 gün regresyon fazına sahiptir.

● Granuloza hücrelerinin üzerinde LH reseptörlerinin olgunlaşmasıyla dominant folikül FSH etkisinden, LH etkisine geçer. ● Dominant folikülün regrese veya ovule olması FSH nin periyodik salınmasına değil, LH salınım sıklığına bağlıdır. ● Aktif korpus luteumun oldugu dönemde gelişen dominant folikül, LH yetersizliginden dolayı ovule olamaz ve regresyona uğrar.

Ovulasyon !!! ● C. L’un regresyonu ve Progesterone baskısının ortadan kalkmasıyla östradiol seviyesi artar. ● Östradiolün pozitif feed back mekanizması ile Gn. RH ve FSH salınmasını uyarır ve östrus belirtilerini meydana getirir. ● Östrus esnasında FSH salınımı inhibinin etkisiyle baskılanır ve preovulator LH salgısı oluşur. .

Koyun Hormon Profili Luteal devre Foliküler devre Progesteron Hormonu 1. Gün ovulasyon 3. Gün 14 -15. Gün 17. Gün ovulasyon 3. Gün

Fertilizasyon ve Gebelik Spermatozoon Kapasitasyonu ( 6 h) Oosit Maturasonu (22 -24 h) Fertilizasyon Ampullada

Ovulasyondan Sonra: Oositin yaşama süresi: 10 -12 saat. Spermatozoonların yaşama süresi: 48 -72 saat. Embriyo Ovidukt’ta: 3 -4 gün kalır. Ve Uterusa İndiğinde, Blastosist dönemindedir.

Uterusta Embriyo Yoksa, Siklusun 12 -13. Gününde FGF 2α Salınmaya Başlanır

n Ovine Tau İnterferon !!!

10 dk. ARA

Koyun-Keçilerde Sun’i Tohumlama ve Östrus Senkronizasyonu

Sun’i Tohumlamanın Yararları: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Daha sağlıklı Östrus Takibi Koçların Potansiyel Fertilitelerinin Saptanması Değerli Damızlık Koçlardan Daha Fazla Yararlanmak Fazla Sayıda Koç Besleme Maliyetinden Kurtulmak Her Dişinin Tohumlandığından Emin Olmak Hayvan Islahı Amacıyla Melezlemeler Yapmak

Sperma Alma: 1. Elektro-Ejakülatör:

2. Sun’i Vajen:

Koç Spermasının Özellikleri n n n MAKROSKOBİK ÖZELLİKLER: Hacim: 0. 6 - 2 (1 ml. ) Renk: Koyu Krem PH: 6. 7 Mass Aktivite: +++, ++++.

n MİKROSKOBİK ÖZELLİKLER: n Motilite: % 80 -90 n Yoğunluk: 2 -3 Milyar/ml n Ölü/Canlı: %15 -%85 n Anormal: %5 -15

Koç Spermasının Sulandırılması: n n n Optimal Sulandırma Oranı: 1: 2’dir. Yağsız İnek Sütü: Pastörize-UHT ile ya da, Y. Sarısı (%20)+Glükoz Sitrat Eriği (%80) ile Antibiyotik Katımı SAKLAMA 2 -5 o. C’de : 24 -48 Saat saklanabilir -196 o. C’de : Uzun Süre

Tohumlama Dozu: Tohumlama Hacmi: 0. 05 -0. 2 ml’dir (Cervix’in Anatomik Yapısı) Tohumlama Dozu: 50 -200 Milyon

Tohumlama Yöntemleri n 1. Transcervical n 2. Laparascopic n 3. Cerrahi

KOYUNLAR İÇİN KULLANILAN TOHUMLAMA KATETERİ 1. Enjektör 2. Elastik irtibat hortumu. 3. Tohumlama kateteri. 4. Sperma.

Üremenin Denetlenmesi Östrus Senkronizasyonu YARARLARI n n n İki yılda 3 doğum yaptırmak İkizlik oranını artırmak Doğum-işgücü senkronizasyonu Doğum tarihlerini istenilen zamana ayarlamak Koyun sütünde yıl boyu devamlılık sağlamak

Üremenin Denetlenmesi 1. Doğal Yöntemler ● Sürüye koç / teke katımı: Küçük ruminantlarda koç / teke katimi ile pulsatile Gn. RH salinimi düzenlenmekte ve bu yolla LH hormon sekresyonunda artış görülmektedir. ● Gün ışığı değişimleri : ● ● ● Fotoperyot mekanizması taklit edilerek, gözün ışığı alma süresi değiştirilerek hayvanların östrusa gelmeleri sağlanabilir. Besleme durumu : Normal vücut kondisyonunda olan hayvanlar, üreme mevsiminin başında ve sonunda enerji oranı yüksek yemle beslendiklerinde genellikle yüksek ovulasyon oranına sahip olurlar. ● Feromonlar : ● ● Karşı cinsin koku alma sistemi tarafından algılanan ve cinsel aktiviteye olumlu uyarılar yapan maddelerdir. Feromonlarin etkili olabilmesi için en az 4 -6 hafta dişiler ve erkekler ayrı tutulmalıdır.

2. Yapay Yöntemler Üreme mevsimi yaklaşırken, mevsim içinde ve mevsim dışında. 1. 2. 3. 4. 5. Melatonin PMSG (e. CG) Gn. RH PGF 2α ve analoglari Progestagenler

Mevsim Yaklaşırken Melatonin İmplantı (18 mg. ) n Flushing n Koç Katımı n Kontrollü aydınlatma (10 -12 saat aydınlık) n

Mevsim İÇİNDE : PGF 2α n 9 gün ara ile çift enjeksiyon Siklus Günü 1. Enjeksiyon 0 -3 (Fol. ) ETKİSİZ 4 -14 (Lüt. ) ETKLİ 14 - 17 (Fol. ) 3 -4 -5 2. Enjeksiyon 1 EYLÜL 10 EYLÜL ETKİSİZ - ÖSTRUS (0. Gün) - 10 -13. Gün (Lüt) 6 -7. Gün (Lüt) 7 -10. Gün (Lüt) 12 -16 EYLÜL ÖSTRUS+S. T E T ÖSTRUS+S. T K İ L ÖSTRUS+S. T İ

Mevsim İÇİNDE n n n n n Progestagenlerle : (12 -14 gün) Progesteron Medroxyprogesteron Acetate (MAP), Flurogestone Acetate (FGA), Megestrol Acetate (MA), Melengestrol Acetate (MGA), Chlormadinone Acetate (CAP), Norethandrolone Acetate (NEA) Norethisteron Acetate (NET). Süre Bitiminde 500 I. U. PMSG Yapılırsa, İkizlik Oranı Artırılabilir.

Verilme Yolu n n n Oral Enjeksiyon Deraltı İmplant Vaginal Sünger Progestagen Uygulaması Bitiminin Ardından, 2448 Saat Sonra Östruslar Görülmektedir.

Mevsim Dışında Kombine Yöntem: Progestagen+ PGF 2α n Progestagenli Süngerler takılır (12 -14 gün) Süngerler çıkartılmadan 2 gün önce, PGF 2α + PMSG yapılır. 24 -48 Saat Sonra, Östruslar görülür.

KEÇİLERDE Östrus Siklusu ve Süreleri ÖSTRUS 12 -24 saat DİÖSTRUS 16 -18 gün PROÖSTRUS 1 gün MEVSİMSEL ANÖSTRUS 7 -8 ay

KEÇİLERDE n n n Ovulasyon: Östrus Başlangıcından 12 -30 saat sonra olur (Östrus Bitiminde) Östrus senkronizasyonları: Koyunlarla aynı yöntemlerle yapılabilir. Diöstrus süresi uzun Olduğundan: (17 gün) Progestagenler : 17 gün uygulanır PGF 2α : 11 gün arayla çift enjeksiyon Teke sperması: Donmaya daha dayanıklıdır.

Gebelik Kontrolü: † NRR: † Koyunlarda 18. , Keçilerde 21 -23. günlerdeki serum- süt Progesteron düzeyi (Gebelerde: > 4. 8 ng/ml) Gebe Olmayanlarda: < 1. 41 † Güvenirlilik Düzeyi: Gebelerde % 85, Gebe olmayanlarda: %100. † Ultrasound