KOYUN BESLEME KOYUN BESLEME Koyun mera ve otlak

KOYUN BESLEME

KOYUN BESLEME Koyun mera ve otlak alanlarını en iyi şekilde değerlendirebilen hayvan türüdür. Koyun rasyonlarının % 75 90'ünü kaba yem, % 10 25’ini da konsantre yem oluşturur. Çiftlik hayvanlarının beslenmesinde konsantre ve kaba yem oranı, % Hayvan türleri Konsantre yem Kaba yem Besi sığırları (ekstansif besi) 15. 5 84. 5 Süt sığırları 41. 3 58. 7 Koyun ve keçiler 10 -25 75 -90 Domuzlar 95. 7 4. 3 At ve eşekler 27. 0 73. 0 Kanatlılar 100. 0

Koyunculuğun Avantajları Koyunculuğun ekonomik olabilmesi için çayır ve mera alanlarının fazla olması gerekir. Koyunlar, senenin 300 325 gününü meralarda geçirir. Tekstil sanayinin ham maddesi olan elyaf kapatılmasında da ekonomik öneme sahiptirler. açığının Türkiye'de toplam et üretiminin 1/4'ü, sütün ise 1/5'i koyundan elde edilmektedir. Diğer hayvancılık kollarında olduğu gibi pahalı barınak ve ekipmana ihtiyaç duyulmaz. Her yıl gelir kaynağı olarak yapağı, süt ve besi kuzusu sağlar. Tarım için uygun olmayan sarp ve tepelik alanlardaki otları tüketerek hayvansal ürüne çevirme yeteneğine sahiptir.

Koyunun en fazla yaşama süresi 15 20 yıl, ekonomik ömrü 8 10 yıldır. Kuzunun büyüme hızı (doğum ağırlığının iki katına ulaştığı gün) 15 gün, Ergin ağırlığının %50'sine 3 5 ayda ulaşır. Erken gelişen koyunların damızlıkta ilk kullanma yaşı erkek ve dişide 7 18 ay, Geç gelişen ırklarda ise 16 20 aydır.

ENERJİ VE BESİN MADDELERİ İHTİYAÇLARI Kuru Madde (KM) İhtiyacı Koyunda yem tüketimini etkileyen faktörler ; 1. Hayvana bağlı etkenler, 2. Rasyona (yeme) bağlı etkenler, 3. Çevreye bağlı etkenler olarak ifade edilebilir. Hayvana Bağlı Etkenler Hayvanın canlı ağırlığı yem tüketimini etkilemektedir. Canlı ağırlığı fazla olan hayvan daha fazla kuru madde tüketir.

Farklı fizyolojik dönemde olan koyunların kuru madde ihtiyacı, kg/gün Canlı Ağırlık, kg KM ihtiyacı Yaşama payı Gebeliğin haftası son 40 0. 9 1. 5 50 1. 7 60 1. 1 1. 9 70 1. 2 2. 1 80 1. 3 2. 2 6

Koyunun yaşı, fizyolojik durumu (gebelik ve laktasyon gibi), sindirim sistemi özellikleri ve sağlığı yem tüketimini etkiler. Rumeni gelişmiş bir koyunun kuru madde tüketimi fazladır. Kuru madde tüketimi, gebeliğin ilk 15 haftasında canlı ağırlığın %2'si, Gebeliğin son 4 haftası ve laktasyonun son 4 6. haftalarda canlı ağırlığın %3'ü kadardır. Laktasyonun ilk 6 8. haftalarda tek yavrulu ve laktasyonun son 4 6. haftalarda ikizlik durumunda canlı ağırlığının %3 4, Laktasyonun ilk 6 8. haftalarda ikiz kuzulu koyunun canlı ağırlığının %4'ü kadardır.

Rasyona Bağlı Etkenler Rasyonun besin maddeleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile veriliş şekli yem tüketimini etkiler. Koyunlar iyi kaliteli rasyonları canlı ağırlığının %4 5'i, Orta kaliteli rasyonları ise canlı ağırlığının % 3. 5'i kadar tüketir. Koyunların yaşama payı kuru madde tüketimi, genel olarak canlı ağırlığın %1. 5 2'sidir. Çevreye Bağlı Etkenler Havanın sıcaklığı, ağılın hijyenik durumu gibi koşullar hayvanın kuru madde tüketimini etkiler.

Enerji İhtiyacı Enerji eksikliği, ya düşük kaliteli kaba yem tüketilmesinden ya da yeteri kadar yem alınamamasından kaynaklanabilir. Hayvanın yetersiz yem tüketimi; a) Meraların aşırı otlatılmasında b) Kuraklıkta c) Meranın karla örtülmesi sonucunda d) Özsu bakımından zengin yemlerin verilmesinde kuru madde düzeyinin düşük olması, e) Merada yeterli otun olmaması nedeniyle hayvanın yem tüketmek için uzun mesafeleri yürümek mecburiyetinde kalması Düşük kaliteli kaba yemler koyunların enerji ihtiyacını karşılayamadığı gibi sindirilme derecelerinin düşük olması nedeniyle daha az yem tüketilmesine neden olur.

Koyun rasyonları kaba yeme dayandığı için enerji ihtiyacı bu yemlerle karşılanır. Kaba yem, rumende bu yem maddelerini uçucu yağ asitlerine dönüştürür. Kurudaki koyunun karşılanabilir. enerji ihtiyacını kaba yemlerle Bazı fizyolojik dönemlerde rasyona enerjice zengin tahıl taneleri ilavesi yapılarak enerji ihtiyacı karşılanmalıdır. Örneğin kuru dönemde koyunun günlük enerji ihtiyacı 2. 0 Mcal ME olurken, laktasyonda bu değer 5. 7 Mcal ME'ye çıkar. İyi kaliteli kaba yem, bir koyunda gebeliğin son dönemi (son 6 8. hafta) ve laktasyon dönemi hariç, enerji ve diğer besin maddeleri ihtiyacını karşılayabilir.

Koyunların fizyolojik durumlarına göre enerji ihtiyacı (KM) Hayvanın fizyolojik durumu ME, MJ/kg ME, Mcal/kg Kuruda (gebeliğin ilk üç ayı) 7. 5 1. 8 -2. 0 Gebeliğin son dönemi (son iki ay) 9. 0 2. 1 Laktasyonda 9. 0 2. 2 Laktasyonun ilk 6 -8. haftaları (tek kuzu) ve son 6 -8. haftaları (çift kuzulu koyun) 11. 0 2. 4

Enerji İhtiyacını Etkileyen Faktörler 1. Irk: Hızlı büyüyen ırklar, daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar ve enerjiyi küçük ırklara göre daha etkili kullanırlar. 2. Cinsiyet: Erkekler daha hızlı canlı ağırlık kazanır ve enerji ihtiyacı daha fazladır. 3. Erken sütten kesme: Kuzular 5 ve 6. haftalarda sütten kesilir. Enerjiyi karşılamak için rasyonun, %80 90'ini konsantre yem kapsamalıdır. 4. Besiye alınacak kuzularda enerji ihtiyacı fazladır. 5. Kondisyon ve ikizlik durumu enerjiyi etkiler. 6. Gebeliğin son 6. haftasında hayvanın enerji ihtiyacı artar.

7. Gebe hayvanın tek, çift ve üçüz kuzulu olma durumu enerjiyi etkiler. Örneğin; tek kuzulu koyunlar 260 kcal/gün NE, çift kuzulu koyunlar 440 kcal/gün NE, üçüz kuzulu koyunlar 570 kcal/gün NE'ye ihtiyaç duyarlar. 8. Laktasyon: Bu dönemde enerji ihtiyacı, yaşama payından ve gebelikten daha fazladır. Çift kuzulu hayvanların enerji ihtiyacı, tek kuzulu hayvanlara göre %20 40 daha fazladır. 9. Kırkım: Enerji ihtiyacını artırır. Özellikle soğuk havalarda yalıtım azalır. 10. Stres: İç ve dış parazitler koyunun enerji ihtiyacını artırır. 11. Çevre: Isı, nem ve rüzgar gibi faktörler de enerjiyi etkiler.

Enerji Eksikliği Genellikle diğer besin maddeleri ile beraber seyreder. Enerji eksikliğinde genç kuzularda özellikle; • Büyüme yavaşlar ve durur, • Canlı ağırlık kaybı görülür, • Ergin gebe koyunlarda gebelik toksemisi oluşur, • Fertilite azalır ve üreme bozulur, • Süt verimi ve laktasyon süresi kısalır, • Yapağı verimi ve kalitesi düşer, • Enfeksiyoz hastalıklara karşı direnç azalır ve mortalite artar.

Protein İhtiyacı Hayvanın büyüme, gebelik ve laktasyon dönemlerinde proteine olan ihtiyaç daha fazladır. Örneğin, 1 kg süt verimi için 90 g SHP ihtiyaç duyulurken, Yapağı verimi için 50 60 kg canlı ağırlığında bir koyun günde 60 g SHP'e ihtiyaç duyar. Gebe koyunların (45 55 kg CA) son aylarda günlük protein ihtiyacı 200 250 g dir. Bu değerler gebeliğin son döneminde ikiz kuzulu hayvanlar için yeterli değildir. Koyunların protein ihtiyacını karşılamak için iyi kaliteli çayır otu ve baklagil otları yeterlidir. Hayvan yaşlandıkça protein ihtiyacı azalır.

Koyunlarda proteinin kalitesinden çok miktarı önemlidir, rumende basit azotlu maddelerden protein sentezleyebilirler. Protein eksikliği sonucu; hayvanın iştahı ve yem tüketimi azalırken yemden yararlanma olumsuz yönde etkilenir. Yem tüketiminin azalması sonucu verim (et, süt, yapağı ve yavru verimi) düşer. Aşırı durumlarda ise sindirim bozuklukları, anemi ve ödem görülür. Yazın yeşil çayır ve baklagil otları koyun beslemede yeterli protein kaynakları olup, kışın ise iyi kaliteli kaba yem verilmediği zaman hayvan başına 100 150 g/gün yağlı tohum küspeleri verilmesi gerekir. Protein İhtiyacını Etkileyen Faktörler Hayvanın yaşı, büyüme, gebelik, laktasyon, ırk, kondisyon, canlı ağırlık artışı, rasyonun protein enerji oranı ve by pass protein miktarı protein ihtiyacını etkiler.

Koyunların ihtiyacı fizyolojik durumuna Hayvanın fizyolojik durumu göre protein HP, % HP, g/gün Kuruda, gebeliğin ilk üç ayında 9 -10 125 -130 Gebeliğin son iki ayı ve laktasyonun son 4 -6. haftalarında (tek kuzu) 11 -13 200 -250 Laktasyonun ilk 6 -8. haftaları (tek kuzu) ile son 4 -6. haftaları (çift kuzu) 13 -14 300 -350 Laktasyonun ilk 6 -8. haftaları (çift kuzu) 15 350 -400

Mineral Maddeler Koyun beslemede on beş mineral element önemlidir. Bunlar makro (Ca, P, K, Na, CI, S ve Mg gibi) ve mikro (iz) elementler (Fe, Zn, Cu, Se, Mo, Mn, Co ve I gibi) olarak ifade edilebilirler. Koyunlarda genelde kalsiyum, fosfor ve tuz eksiklikleri daha fazla görülür. Toprakta bu mineraller eksik değilse bu elementlerin noksanlığı fazla görülmez. mineral madde açlığı çeken hayvanların, diğer besin maddeleri açlığı çeken hayvanlara göre daha çabuk ölür.

Kalsiyum Genç hayvanların gelişiminde ve süt veriminde rol oynar. Her kg koyun sütü için net Ca ihtiyacı, 1. 3 g dır. Koyun sütünde Ca, 1. 9 g/kg civarındadır. Kaba yemler baklagil otları Ca zengin olup, kaba yem rasyonunun 1/3'ünü baklagil otu oluşturduğunda koyunların kalsiyum ihtiyacı karşılanabilir. Kötü kaliteli kaba yem ve yoğun konsantre yemle beslenen besi kuzularında kalsiyum eksikliği görülebilir. Saman ve mısır silajında kalsiyum yeterli değildir.

Koyunlarda kronik internal parazit invazyonları, kalsiyum ve fosfor eksikliğine neden olabilir. Eksikliğinde kuzularda kemik ve dişlerin gelişmesi bozulur. Gençlerde kemik malformasyonu (raşitizm), erginlerde ise osteomalasi ve süt veriminde düşme görülür. Koyunların beslenmesinde en fazla kullanılan kalsiyumca zengin kaynaklar sırasıyla; kireç taşı, kemik unu, dikalsiyum fosfat ve baklagil otlarıdır. İhtiyaç: Koyunda kalsiyum ihtiyacı rasyonda, %0. 20 0. 82 (KM) dir. Eğer rasyonda fosfor yeterli ise koyun Ca/P = 7/1 oranına tolerans gösterebilir ve rasyonda kalsiyumun en fazla %2. 0 olmalıdır.

Fosfor Eksikliğinde koyunlar performansı düşer. östrus göstermez ve üreme Hayvanda genel zayıflık ve kalsiyum ile beraber genç hayvanlarda raşitizm, erginlerde osteomalasi meydana gelir. Gebe koyunlar, % 0. 16'dan daha az fosfor kapsayan kaba yemlerle beslendikleri zaman eksiklik görülür. Eğer rasyona fosfor ilavesi yapılmazsa merada otlayan koyunlarda P eksikliği çok yaygın olarak şekillenir. Fazlası Ca emilmesini azaltır ve böbrek taşları şekillenir. İhtiyaç: P ihtiyacı karşılamak için rasyonda, %0. 16 0. 38 (KM) oranında bulunmalıdır.

Sodyum ve Klor (Tuz) Koyunun vücudunda ortalama 80 g sodyum bulunur. Merada otlayan hayvanlarda tuz eksikliği görülebilir. Laktasyon döneminde ve sıcak mevsimlerde sıcak stresinden fazla etkilenmemeleri için fazla tuz yararlı olmaktadır. Tuz eksikliğinde iştah kaybolur, canlı ağırlık azalır ve verim düşer. Yenmeyecek nitelikteki maddeleri yer. İhtiyaç: Tuz, total rasyona % 0. 5, konsantre yeme % 1 oranında katılır. Pratikte hayvan yetiştiricileri bir ayda koyuna 250 350 g tuz verirler. Tuzun, koyunlarda rasyonda maksimum tolere edilebilir düzeyi % 9'dur. Zehirlenme olaylarında, kusmak hareketi, sancı, mukus görünümünde dışkı, koyulaşmış kan görülebilir. Koyuna bol su verilirse durum düzelir.

Magnezyum Ergin bir koyunda ortalama 18 g magnezyum bulunur. Kötü merada otlayan koyunlarda hypomagnesemiye neden olabilir. Koyunlara koruyucu doz olarak günde 7 g Mg. O verilir. Çayır tetanisinden korumak için laktasyon dönemindeki koyunlara 30 g magnezyum bolleri intraruminal olarak verilebilir. Koyunların kalsiyum, fosfor ve magnezyum ihtiyaçları (g/gün ) Canlı ağırlık (CA), kg Ca P Mg 20 (100 g/gün CAA ) 2. 5 1. 1 0. 35 30 (200 g/gün CAA) 3. 7 2. 1 0. 40 35 (220 g/gün CAA) 4. 1 2. 3 0. 42 40 (0 g/gün CAA ) 2. 5 0. 8 0. 45 40 (250 g/gün CAA) 4. 6 2. 6 0. 50 40 (gebelikte) 6. 0 2. 5 0. 77 40 (laktasyonda) 8. 0 3. 1 0. 99 45 (250 g/gün CAA) 4. 8 2. 7 1. 00 55 (gebelikte) 7. 4 5. 1 1. 30 55 (laktasyonda) 8. 1 6. 8 2. 20

Kükürt Metiyonin ve sistin gibi kükürtlü amino asitlerin sentezinde kullanılır. Yapağıda (%4) fazla miktarda kükürt kapsar. Yapağı ve tiftik üretimi ile ilişkilidir. İhtiyaç: Rasyon kuru maddesinde ergin koyunlarda %0. 14 0. 18, genç kuzularda ise % 0. 18 0. 26'dır. Yaygın olarak kullanılan yemlerde % 0. 1'den daha fazla kükürt bulunur. Olgun çayır ve çayır kuru otunda optimum performans için yeterli kükürt olmayabilir. Düşük kaliteli kaba yemler ve rasyonda önemli miktarda üre kullanılıyor ise, kükürtün rasyonlara ilave edilmesi gerekir. Sodyum sülfat kullanılabilir. Kükürt eksikliği sonucunda; koyunlarda iştah, canlı ağırlık artışı azalır, yemden yararlanma ve yapağı verimi düşer. Salivasyon, gözde akıntı ve yapağı dökülmesi artar.

Koyunların makro element ihtiyaçları, % Makro element Büyümekte olan Laktasyondaki kuzunun ihtiyacı koyunun ihtiyacı Kalsiyum 0. 60 0. 61 Fosfor 0. 28 0. 43 Magnezyum 0. 07 0. 10 Sodyum 0. 11 0. 08 Klor 0. 14 0. 18 Kükürt 0. 22 0. 18

Kobalt Rumen mikroorganizmaları kobaltı kullanarak vit. B 12'yi sentezler. Propiyonik asidin glikoza dönüşümünde vit. B 12 önemlidir. Eksikliği, kuzu ve koyunlarda oldukça fazla görülür. Kuzular erginlere göre daha hassastır. Kobalt bakımından yetersiz olan meralarda otlayan koyunlarda iştah ve canlı ağırlık kaybı gözlenir. Süt, yapağı verimi düşer, abort vakaları artar, selüloz sindirimi azalır, anemi, ölüm görülebilir. İhtiyaç: Koyun rasyonlarında 0. 10 mg/kg miktarlarında (KM) bulunması yeterlidir. Günlük ihtiyaç, 0. 1 mg dir. Kobalt yetersiziği olan yörelerde hayvanlara kobalt tuzları, Co. O'li kapsüllü pelet veya boller şeklinde verilir. Koruma: Merada otlayan koyunlara kobalt oksit+demir kapsayan boller verilebilir. Toprağın bu mineralle gübrelenmesi.

Bakır Kemik şekillenmesinde, hemoglobinin oluşumunda, deri pigmentasyonunda, kıl ve yapağı büyümesinde rol oynar. Eksikliğinde koyunlarda anemi, yeni doğan kuzuların sinir sisteminde demyelinizasyona neden olur. Koyunlarda bakır metabolizmasında, molibden ve kükürt arasında bir ilişki vardır. Çayır otlarında normal bakır miktarı, 8 10 mg/kg KM dir. Eksiklik durumunda mineral yem karmasına % 0. 50 Cu. SO 4 katılır. Vücutta depo edilen bakır, koyuna 4 6 ay yeterli olabilir.

Bakır eksikliğinde kuzular, zayıf ve ölü doğabilir. Emen kuzularda muskuler koordinasyon bozukluğu, enzootik ataksi (arka ayaklarda felç) şekillenir. Koyunların yapağı kalitesi, verimi düşer ve koyu renkli yapağılarda renk açılması, depigmentasyon, kısırlık şekillenir. İhtiyaç: Rasyonda optimal doz, 5 10 mg/kg KM'dir. Toksik miktarı ise 100 mg/kg'dir. Koruma: Koyunlara gebeliğin ilk üç ayında bakır sülfat eriğinden (30 35 g Cu. SO 4/4 L su) verilir. Koyunlara bu karışımdan üç hafta süresince birer hafta ara ile ağızdan 50 ml verilir. Yem karmalarına (%0. 25 0. 50 Cu. SO 4 5 H 20) katılır.

Selenyum Koyunlarda büyüme ve fertilite için gereklidir. Eksikliğinde; kuzularda beyaz kas hastalığı (White muscle disease) ve koyunlarda üreme sorunlarına yol açar. Fazlası zehirlenmelere neden olur. Se kapsayan bitkilerde (Astragalus), kükürtlü amino asitlerin kükürdü yerine Se girdiği saptanmıştır. Bu nedenle kükürt kapsayan yapağı ve tırnak selenyum zehirlenmesinde ilk etkilenen dokulardır. İhtiyaç: Rasyonda selenyum miktarı, 0. 10 0. 15 mg/kg KM, koyunlarda günlük ihtiyaç 0. 23 mg'dir. Balık unu, et ürünleri ve yağlı tohum küspeleri, sodyum selenit ve selenat gibi preparatlarda yeterli miktarda bulunur.

Selenyum zehirlenmesi: Akut zehirlenme şeklinde sınıflandırılır. ve kronik Zehirlenme, koyun ve diğer gelir hayvanların da görülür. Akut şekilde, yem bitkilerindeki selenyum miktarı 100 ppm üzerinde olduğu zaman koyunlarda ölümlere neden olur. Kronik biçimde ise selenofor yem bitkileri 3 20 ppm selenyum kapsadığında, bu gibi yem maddeleri tüketen koyun ve diğer hayvanlar da "Alkali disease" şekillenir.

İyot Iyot, koyunlar için esansiyel bir elementtir. Tiroid bezinde tiroksin sentezinde rol oynar. İyot eksikliğinde tiroid aktivitesi bozulur ve guatr, tiroid bezinin büyümesi şekillenir. Kuzular ölü doğar, guatr ve kılsızlık (alopecia) şekillenir. İhtiyaç: İyot, rasyonda guatrojenik madde olduğunda 2. 0 mg/kg olup, toksik düzey ise 50 100 mg/kg KM dir. Koruma: Yemde iyot, 0. 25 mg/kg KM koyunlar için uygun, mineral karmada %0. 007 KI olmalıdır.

Çinko Deri, kemik ve genital organlarda çinko bulunur. Erkek kuzularda çinko yetersizliğinde, testislerin büyümesinin gerilemesi ve spermatogenezisin durması. Koyunlarda çinko eksikliğinde proteinlerden yararlanma azalır. Yapağı dökülmesi, tükürük salgısında artış, iştahsızlık ve zayıflama, yapağı yemeye karşı meyil artar, büyümede azalma görülür. İhtiyaç: Çinko ihtiyacı, 25 40 mg/kg olup, toksik düzey 750 1000 mg/kg KM'dir.

Manganez Koyunlarda manganezin üreme ve iskelet gelişimi üzerine etkilidir. Eksikliğinde büyüme yavaşlar, yeni doğan kuzularda iskelette anormallikler ve koordinasyon bozukluğu gözlenir. Rasyonda fazla miktarda kalsiyum ve demirin bulunması manganez ihtiyacını arttırır. İhtiyaç: Manganez ihtiyacı 30 40 mg/kg olup, toksik düzey 1000 mg/kg KM'dir.

Flor, kemik ve dişlerin yapısını oluşturur. Suda fazla flor ve florlu kaya fosfatı kapsayan bölgelerde otlayan koyunlarda zehirlenme görülmüştür. Besi kuzuları rasyonun kuru maddesinde 150 mg'a kadar flora tolerans gösterebilir. Akut toksik düzey 200 mg/kg KM dir. Flor zehirlenmesinde, iştah ve canlı ağırlık azalır. Kemiklerde tebeşir beyazı görünüm ve kalınlaşma, dişlerde beneklenme ve çürüme görülür. Toksikasyon; içme suyuyla, mineral karmalarla ve meranın endüstriyel kirlenmesiyle meydana gelebilir.

Demir ihtiyacı en fazla gebelikte, çok hızlı büyüyen, kalitesiz yemle (saman) ve sütle beslenen kuzularda görülür. Sindirim sisteminde fazla parazit bulunan gebe koyunlarda önem taşır. Çoğu yemler koyunların ihtiyaç duyduğu (50 mg/kg) miktardan daha fazla demir kapsar. Kuzular 1. 5 aylığa kadar 100 mg/gün demire ihtiyaç duyabilir. Sütte yeterli demir bulunmadığından kuzularda anemi ve enfeksiyon hastalıklara karşı direnç azalır. Bunun için gençlerin rasyonlarında bol yeşil yapraklı baklagil otları bulunmalıdır. İhtiyaç; Koyunun demir ihtiyacı, 50 mg/kg olup, toksik düzey ise 500 mg/kg KM'dir.

Molibden eksikliği memelilerde gözlenmemiştir. Molibdenin toksik oluşu koyunlarda önem taşımaktadır. Toksikasyon, yüksek miktarda molibdenli topraklarda yetişen mera otlarında görülmüştür. Fazla molibden miktarı, bakır metabolizmasını olumsuz yönde etkiler. Toksik düzey, 7. 5 mg/kg KM‘dir.

Koyunların rasyonlarında iz element ihtiyaçları ve toksik düzeyleri, mg/kg Element Kaba yemdeki miktarı İhtiyaç düzeyi Toksik düzeyi Kobalt 0. 03 0. 30 0. 10 0. 20 >50 Bakır 5 8 5 10 100 İyot 0 10 0. 20 50 100 Demir 60 300 50 500 Manganez 500 900 30 1000 Molibden 0. 20 10 0. 50 5 10 Nikel 0. 90 1. 00 >100 Selenyum 0 50 0. 08 0. 15 8 10 Çinko 15 40 25 40 1000

Kuzu ve laktasyondaki koyunların iz element ihtiyacı, mg/gün Element Kuzu (10 kg CA) Laktasyondaki koyun (75 kg CA) Demir 25. 00 60. 00 Kobalt 0. 05 0. 20 Çinko 10. 00 70. 00 Manganez 15. 00 50. 00 İyot 0. 20 Selenyum 0. 05 0. 20 Bakır** 0. 40 12. 00 **Cu/Mo=5/1

Koyun Beslemede Vitaminler, koyunların yaşamın devam ettirmesi, Gelişmesi ve düzenli büyümesi için gerekli olan organik mikro besin maddeleridir. Erişkin ruminantlarda vitamin eksiklikleri diğer besin maddelerinin noksanlığına nazaran daha az görülür. Normal, dengeli rasyonlarla beslenen koyunlarda genelde vitamin eksiklikleri fazla şekillenmez.

Vitamin A yeşil yem bitkilerinde karotenler halinde bulunur. Karoten koyun vücudunda vitamin A'ya dönüşür. Vitamin A'yi karaciğerde depo eder, karaciğerinde 180 mikrogram/g vitamin A depolanır ve 6 ay boyunca kullanır. İlkbahar ve yazın yeşil çayır ve merada otlayan ve kışın da iyi kaliteli kaba yemlerle beslenen bu hayvanlarda vitamin A eksikliği görülmez. Kışın uzun süre genç damızlık koyunlara, kötü kaliteli kaba yem verildiğinde ve yazın uzun süreli kurak dönemlerde bulundukları zaman vitamin A eksikliği görülebilir. Yemlerde antioksidanların olmayışı ve vitamin E'nin düşük oluşu, rasyonda P fazla oluşu, guatrojenik ajanların varlığı ve hijyenik şartların kötü olması gibi faktörler karoten ve vitamin A'nin değerini düşürür. Aynı zamanda ihtiyacı arttırır.

Eksikliğinde, epitel dokuların keratinizasyonu, enfeksiyoz hastalıklara karşı direnç azalır, kuzularda anormal kemik gelişimi, canlı ağırlık azalması, doğan kuzuların zayıf ve ölü doğar. Damızlık koyunlarda vitamin A eksikliği sonucu ovülasyan gecikir ve hayvan östrus göstermez. İhtiyaç: Yaşama payı ihtiyacı için 2742 IU/kg KM, gebeliğin son dönemi (son 6 hafta) ise 3306 IU/kg KM vitamin A önerilmektedir. Erken sütten kesilen kuzu rasyonlarında vitamin A miktarı ise, 1417 1821 IU/kg KM dir. Genel olarak günde bir koyunun 4000 IU vitamin A ihtiyacı vardır.

Vitamin D Ca, P metabolizmasının emilmesinde rol oynar. düzenlenmesinde, bağırsaktan Eksikliğinde Ca, P metabolizması bozulur. Kuzularda raşitizm, erginlerde ise osteodistrofi şekillenir. Genelde koyunlar dışarıda olup, güneşin ultraviole ışınları ve kışın kuru otla beslendikleri için vitamin D eksikliği meydana gelmez. Normalde kuru otta vitamin D 2 (ergosterol) vardır. Bu hayvanlar vitamin D 2 ve D 3'ü eşit oranda yararlanır. İhtiyaç: Vitamin D ihtiyacı, 175 300 IU/kg KM yemde olup, damızlık koyunlara günde 500 800 IU, besi kuzularına ise günde 500 IU vitamin D verilmesi yeterlidir. Koyunlarda normal koşullarda vit. D eksikliği şekillenmez.

Vitamin E Doğal antioksidan bir vitamin olup, fosfolipitleri peroksidatif tahribata karşı korur. İyi kaliteli kaba yemler ve tahıl tanelerinde uygun miktarlarda vitamin E bulunur. Hayvansal ürünlerde ise vitamin E yetersizdir. Konsantre yemde vitamin E az ise ve kötü kaliteli kaba yem verilen kuzularda vitamin E eksikliği görülebilir. Eksikliğinde, kuzularda beyaz kas hastalığı görülür. Beyaz kas hastalığında vitamin E, vitamin E+Se kombinasyonu kullanılır. İhtiyaç: Hayvanın performansına bağlı olarak günlük olarak 2 4 mg vitamin E/kg CA verilir. Genel olarak koyunlara günde 20 30 mg vitamin E yeterlidir.

Vitamin B grubu: Koyunlar suda eriyen B gubu vitaminler ile yağda eriyen K vitamini rumen bakterileriyle sentezler. Kuzuların B grubu vitamin ihtiyacının karşılanmasına özen gösterilmelidir. Vitamin C, Koyunların vücut dokularında sentezlenir.

Su İhtiyacı Su tüketimini, çevre ısısı, aktivite, yaş, fizyolojik durumu (gebelik, laktasyon), rasyonun bileşimi (protein, mineral) ve meranın durumu gibi faktörler etkiler. Koyunlar, genel olarak tükettikleri her kg kuru madde için üç katı su içerler. Gebeliğin son döneminde tek yavru için % 140, ikiz kuzu durumunda ise % 200, laktasyonun ilk döneminde (sütçü olmayan) % 50, son döneminde % 25 daha fazla suya ihtiyaç duyarlar.

Özellikle genç, hızlı büyüyen kuzular ile gebelik, laktasyon dönemindeki koyunlar daha fazla suya ihtiyaç duyarlar (laktasyonun pikinde olan bir koyun günde 12 15 L su tüketebilir). Kuruda bulunan bir koyuna günde 4 L su yeterli olabilir. Besi kuzuları günde 2. 5 L kadar su içer. Su hayvanların önünde hazır, bol ve temiz olmalıdır. Durgun suları içmelerine müsaade edilmemelidir.