Kapittel 10 Sprk og sprkpolitikk i Norden Lreplanen

Kapittel 10 Språk og språkpolitikk i Norden Læreplanen seier at du skal kunne • gjere greie for og samanlikne språksituasjonen og språkpolitkken i dei nordiske landa • gjennomføre arbeidet med ei sjølvvald fordjupingsoppgåve og utforme henne som ein munnleg, skriftleg eller samansett tekst med språkleg, litterært eller anna norskfagleg emne Tema Vg 3, kap 10 1

Tore Hansen (f. 1949): Diagonal, 1985 Tema Vg 3, kap 10 2

Oversikt over kapittel 10 • • • Ein felles nordisk språkpolitikk Språksituasjonen i Norden Språkpolitikk i Norden Tema Vg 3, kap 10 3

Nasjonalspråk Språket som lovene i eit land er skrivne på, og som blir brukt i all offentleg kommunikasjon (norsk, dansk, svensk, finsk og islandsk er nasjonalspråk i Norden) Tema Vg 3, kap 10 4

Hovudspråk Språk som blir brukt som administrasjons-, undervisnings- og kyrkjespråk, men som ikkje har status som nasjonalspråk (grønlandsk og færøysk er hovudspråk på Grønland og på Færøyane) Tema Vg 3, kap 10 5

Minoritetsspråk Språk som blir snakka av minoritetsgrupper i ein region eller nasjon (døme: samisk, kvensk og tyrkisk) Tema Vg 3, kap 10 6

To slags minoritetar • • Nasjonale minoritetar: kjem inn under det europeiske sjarteret for region- og minoritetsspråk, ein del av den europeiske kulturarven – Døme: kvenar, samar og rom-folket Nye minoritetar: har kome til ein region/nasjon i nyare tid – Døme: tyrkarar, vietnamesarar og pakistanarar Tema Vg 3, kap 10 7

Språket til nasjonale minoritetar i Noreg • • Kvenar og skogfinnar: kvensk og finsk Jødar: jiddisk og hebraisk Taterar: romani Sigøynarar/rom-folket: romanes Tema Vg 3, kap 10 8

Nasjonale minoritetsspråk i andre nordiske land • • • Danmark: tysk Sverige: finsk, samisk, tornedalsfinsk, romani, jiddisk Finland: samisk, russisk, romani, jiddisk, tatarisk Tema Vg 3, kap 10 9

Teiknspråk • • • Språk der hender, kropp og ansiktsmimikk – ikkje språklydar – utgjer det primære uttrykket Meir enn hundre ulike teiknspråk på verdsbasis Teiknspråk i Norden: norsk teiknspråk, svensk teiknspråk, finlandssvensk teiknspråk, dansk teiknspråk, finsk teiknspråk og islandsk teiknspråk Tema Vg 3, kap 10 10

Språkpolitikk i Noreg • • • 2006: Norsk i hundre! Norsk som nasjonalspråk i globaliseringens tidsalder 2008: Stortingsmelding nr. 35 (2007– 2008): Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk 2004: Samisk er tøft! 2005: Kvensk blir eige språk. 2007: Kvensk språkråd blir danna. Tema Vg 3, kap 10 11

Språkpolitikk på Islandsk språkpolitikk har to hovudformål: 1 2 Ta vare på det islandske språket Syte for at språket utviklar seg i takt med samfunnsutviklinga, og at islandsk kan brukast på så mange samfunnsområde som råd Island har ingen minoritetsspråk, og det er derfor ikkje behov for å regulere forholdet mellom slike språk. Tema Vg 3, kap 10 12

Språkpolitikk i Sverige • • • 2005: Bästa språket – en samlad svensk språkpolitik lagd fram 2008: Bästa språket – en samlad svensk språkpolitik endeleg vedteken Hovudmål: 1 Svensk skal vere hovudspråket i Sverige. 2 Svensk skal vere eit fullstendig og samfunnsberande språk. 3 Svensk brukt i offentlege samanhengar skal vere korrekt og velfungerande. 4 Alle skal ha rett til språk. Tema Vg 3, kap 10 13

Språkpolitikk i Danmark • • 2003: Dansk sprognævn (= det danske språkrådet) formulerer fire sentrale mål for ein nasjonal dansk språkpolitikk: 1 Dansk som vitskapsspråk og språk i høgare undervisning 2 Korrekt og velfungerande dansk i det offentlege rommet 3 Forsterka undervisning i dansk på alle nivå 4 Forsterka undervisning i framandspråk 2007: Dansk sprognævn (= det danske språkrådet) karakteriserer dansk som eit komplett og samfunnsberande språk. Tema Vg 3, kap 10 14

Språkpolitikk på Færøyane • Føroyska málnevndin (= det færøyske språkrådet) har ansvaret for språkpolitikken på Færøyane og har desse hovudoppgåvene: 1 Samle inn og registrere nye færøyske ord 2 Føreslå færøyske avløysarord for importord 3 Halde kontakt med tilsvarande organ i andre land Tema Vg 3, kap 10 15

Språkpolitikk på Grønland • Oqaasileriffik (= det grønlandsk språkrådet) har ansvaret for språkpolitikken på Grønland, som har desse hovudoppgåvene: 1 Gi råd til dei grønlandske styresmaktene om bruk av nye utanlandske ord og namn 2 Fastsetje reglar for teiknsetjing og ortografi 3 Spreie informasjon om det grønlandske språket og samarbeide med språkråda for inuittsamfunna i Canada, USA og Russland Tema Vg 3, kap 10 16

Språkpolitikk i Finland Forskningscentralen för de inhemska språken har ansvaret for den offisielle finske språkpolitikken, som omfattar både nasjonalspråka finsk og svensk og språka til dei nasjonale minoritetane. Hovudoppgåva er å gi råd til finske styresmakter og til folk flest om språk og språkbruk. Tema Vg 3, kap 10 17

Biletliste side 2 Nasjonalmuseet for kunst, arkitektur og design, Museet for samtidskunst/Morten Thorkildsen © Tore Hansen Tema Vg 3, kap 10 18