ISI MADDELER ETKLER v Bir maddeye s verildiinde

ISI MADDELERİ ETKİLER

v Bir maddeye ısı verildiğinde madde ısınır ve sıcaklığı artar. Diğer bir deyişle madde ısınır. Maddeler ısı verdiğinde soğur ve bu maddelerin sıcaklığı düşer. Isınma ve soğuma, ısının maddeler üzerindeki en belirgin etkisidir. ısınma -----> BÜZÜLME GENLEŞME < -----soğuma

v Maddeler soğutulduğunda hacmi küçülür. v Maddelerin hacimce küçülmesine BÜZÜLME denir. v Katılar, sıvılara göre daha az büzülür. Gazlar ise hem katılardan hem de sıvılardan daha fazla büzülür. v Genleşme ve büzülme birbirinin tersidir. Her maddenin genleşme oranı farklıdır. v Bazı maddeler az, bazı maddeler çok genleşir. Çok genleşen madde çok büzülür, az genleşen madde az büzülür.

v Isının maddeler üzerindeki en belirgin etkisi ISINMA VE SOĞUMA dır. v Isınan maddelerin sıcaklığı artar, soğuyan maddelerin sıcaklığı azalır. v Yazın elektrik ve telefon telleri sarkar, kışın ise gerginleşir. Bunun nedeni tellerin ısınması ve soğumasıdır. v Maddeler ısıtıldıkça genleşir, hacmi büyür.

v Isının etkisiyle maddelerin hacimlerinde artma olur. Bu olaya GENLEŞME denir.

KATI MADDELERDE GENLEŞME v Isınan katı maddelerin boyları uzar, yüzeyleri genişler yani hacimleri artar. Katılar ısıtıldıklarında genleşir. Telefon ve elektrik telleri yazın sarkar, kışın ise gergin durur. Bunun nedeni yazın havaların sıcaklığı nedeniyle tellerin ısınması ve genleşmesidir. Kışın ise daha gergin dururlar.

v Tren raylarında genleşme payı bırakılması zorunludur. Genleşen raylar tren kazaların neden olur. Çelik köprülerin bir ucu sabitken diğer ucu makaralar üzerine oturtulur.

SIVI, GAZ MADDELERDE GENLEŞME v Isınan sıvıların hacmi genleşir. Bütün sıvılar aynı oranda genleşir. v Isınan gazlar genleşir, hacimleri büyür. Soğuyan gazların ise hacimleri küçülür. Katılar, sıvılar ve gazlar ısıtıldığında genleşir, soğutulduğunda ise büzülür.

GENLEŞME VE BÜZÜLMENİN OLUMLU ETKİLERİ v Sıcaklığı ölçmek için kullandığımız termometreler, sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır. v Genleşme oranı farklı iki metalin kullanıldığı metal çiftlerinden yararlanarak termostat yapılır. Termostat, buzdolabının istenilen sıcaklıkta kalmasını sağlar. v Elektrikli fırınlarda, ütülerde sıcaklığı; kalorifer kazanlarında suyun sıcaklığını istenilen düzeyde tutmak için de termostat kullanılır. v Kapağı sıkışmış şişe ve kavanozlar, maddelerin genleşmesinden yararlanılarak kolayca açılabilir.

GENLEŞME VE BÜZÜLMENİN OLUMSUZ ETKİLERİ v Katı cisimler ısıtılır ve aniden soğutulursa çatlayıp kırılabilir. v Metal ve metalden yapılmış cisimler, ısı aldıklarında genleşir. v Genleşme oranı dikkate alınmadan çekilmiş elektrik ve telefon tellerinden kışın kopmalar, yazın sarkmalar görülür. v Demir yolu rayları, ısının etkisi düşünülmeden döşenirse eğilip bükülür ve kazalara neden olur.

HAL DEĞİŞİMİ v. Erime, v. Donma, v. Buharlaşma, v. Kaynama, v. Yoğuşma,

v ERİME: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale gelmesine erime denir. KATI SIVI ISI ALIR BUZ

v DONMA: Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hale gelmesine donma denir. SIVI KATI ISI VERİR SU BUZ

v BUHARLAŞMA: Sıvı bir maddenin ısı enerjisi alarak gaz haline gelmesine buharlaşma denir. SIVI GAZ ISI ALIR SU BUHAR

v. Buharlaşma hızı: v. Sıcaklık artışıyla, v Rüzgarla, v Havadaki nemin azalması ve v Sıvı yüzeyinin genişlemesiyle artar.

v Buharlaşma hızı: v Sıcaklık artışıyla, v Rüzgarla, v Havadaki nemin azalması ve v Sıvı yüzeyinin genişlemesiyle artar.

v YOĞUŞMA: Gaz halindeki bir maddenin ısı kaybederek sıvı hale gelmesine yoğuşma denir. Su buharının, su damlacıklarına dönüşmesi. v Yoğunlaşma da buharlaşma gibi her sıcaklıkta olur.

v Sıvının sıcaklığının sabit kalarak buharlaşmanın hızlı bir şekilde devam etmesine KAYNAMA denir.