KONU ISI MADDELER NASIL ETKLER IsnmaSouma GenlemeBzlme BuharlamaKaynamaYouma

KONU: ISI MADDELERİ NASIL ETKİLER? - Isınma-Soğuma - Genleşme-Büzülme - Buharlaşma-Kaynama-Yoğuşma

KAZANIMLAR; Isının madde üzerindeki etkileri ile ilgili olarak öğrenciler; 1. Isı-sıcaklık ilişkisi deneyimlerinden, ısının maddeler üzerindeki en belirgin etkisinin ısınma-soğuma olduğu çıkarımını yapar. 2. Isı etkisiyle maddelerin hacimlerinin arttığını, gündelik hayattan örneklerle doğrular. 3. Isı alma-verme ile genleşme-büzülme arasında ilişki kurar. 4. Genleşmenin çevremizdeki olumlu ve olumsuz etkilerinin farkına varır. 5. Bir sıvı kaynarken gözlemlerini ifade eder. 6. Kaynama ve buharlaşma arasındaki farkı açıklar.

Mısır taneleri, nişasta ve bir miktar nem içerir. Isınan mısır tanesi içindeki nem, buharlaşıp genişler. Oluşan basınca dayanamayan mısır taneleri de patlar.

Kış Yaz

Demir yolu rayları döşenirken uç uca ve boşluk bırakılmadan yerleştirilirse, genleşme sonucu raylar eğilip bükülür. Bunu önlemek için demir yolu rayları aralıklı olarak döşenir.

Kış Yaz

Elektrik telleri yazın genleşmeden dolayı uzar, kışınsa genleşme yerini büzülmeye bırakır. Yaz aylarında teller ısındıkça boylarıyla birlikte çapları da büyür. Fakat boydaki artış çaptaki büyümeden fazla olduğundan yalnızca tellerin uzadığını fark ederiz.

Balonun sepetine konulan bir çeşit tüp gaz yakılarak, balonun içindeki hava ısıtılır. Isınan hava genişleyince, dışarıdaki soğuk havadan daha hafif olur ve balonun havada yükselmesini sağlar. Balonu yükseltmek için ısıyı arttırmak, alçalmasını sağlamak için ısıyı düşürmek gerekir.

Gök neden gürler?

Şimşek çakması sonucunda ortaya çıkan sıcaklık havayı ısıtır ve genişletir. Bu genleşme sonucunda birbirinden hızla uzaklaşan hava molekülleri, gök gürültüsü dediğimiz o sesi çıkarırlar.

Isınan maddenin tanecikleri hızlanır, soğuyan maddenin tanecikleri ise yavaşlar. Hızlanan tanecikler birbirinden uzaklaşmaya çalışır. Bunun sonunda maddenin hacminde değişme meydana gelir. Bu olay genleşmedir. Kısaca, bir maddenin ısınarak hacminin artmasına genleşme diyoruz.

Maddeler soğutulduğunda hacmi küçülür. Maddelerin hacimce küçülmesine büzülme denir. Genleşme ve büzülme birbirinin tersidir. Çok genleşen madde çok büzülür, az genleşen madde az büzülür. Katılar, sıvılara göre daha az büzülür. Gazlar ise hem katılardan hem de sıvılardan daha fazla büzülür.

Genleşme ve büzülmenin hayatımızdaki önemi ne olabilir?

- Gazların genleşmesinden yararlanarak insanlar balonu yapmışlardır. Balondaki hava ısıtılır. Isınana hava genleşerek hafifler. Böylece balon yükselir, içindeki hava soğuyunca da balon alçalır. - Sıcaklığı ölçmek için kullandığımız termometreler, sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır. - Genleşme oranı farklı iki metalin kullanıldığı metal çiftlerinden yararlanarak termostat yapılır. Termostat, buzdolabının istenilen sıcaklıkta kalmasını sağlar. Elektrikli fırınlarda, ütülerde sıcaklığı; kalorifer kazanlarında suyun sıcaklığını istenilen düzeyde tutmak için de termostat kullanılır. - Kapağı sıkışmış şişe ve kavanozlar, maddelerin genleşmesinden yararlanılarak kolayca açılabilir. - Gözlük camları çerçeve içine yerleştirilirken önce çerçeve ısıtılarak genleşmesi sağlanır. Sonra genleşen çerçeve içine cam takılır. Çerçeve soğuyunca da camı sıkıca kavrar.

Peki sizce, genleşme ve büzülmenin olumsuz etkileri neler olabilir?

- Sıcak yaz günlerinde metal gözlük çerçeveleri genleşebilir ve mercekler düşebilir. - Adi cam ve porselen kaplar, ani sıcaklık değişiklikleriyle karşılaşınca çatlayıp kırılırlar. - Açılmamış konserve kutuları ve spreyler fazla ısınınca çok şiddetli ve tehlikeli şeklide patlar. - Köprü kirişleri ve demir yolu rayları döşenirken uç uca ve boşluk bırakılmadan yerleştirilirse, genleşme sonucu raylar eğilip bükülür. Bunu önlemek için köprü kirişlerinin uçlarından biri silindirik yastıklar üzerine yerleştirilir. Demir yolu rayları da aralıklı olarak döşenir. - Genleşme oranı dikkate alınmadan çekilmiş elektrik ve telefon tellerinden kışın kopmalar, yazın sarkmalar görülür. - Mutfak, banyo, havuz gibi fayans döşenen mekanlarda fayanslar arasında genleşme boşluğu bırakılmazsa sıcaklık artışı ile oluşacak genleşmenin kuvvetine dayanamayıp fayanslar patlar veya kalkar.

Kaynayan çorbadaki su buharlaştıkça suyu azalır ve çorbanın kıvamı artar.

Kaynama, bütün sıvının kabarcıklar halinde hızlı bir şekilde buharlaşması olayıdır. - Suda oluşan kabarcıklar su buharıdır. - Kaynama belli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

Kaynama ile Buharlaşma arasındaki farklar neler olabilir?

Buharlaşma her sıcaklıkta olur, kaynama belirli sıcaklıkta belirli basınçtadır. * * Buharlaşma yüzeyseldir, kaynama sıvının her noktasında olur. * Sıcaklık artıkça buharlaşma hızı artar, kaynama sırasında buharlaşma hızı maksimum olur.