HAVZA MESLEK YKSEKOKULU FZYOTERAP FTP 203 FZK TEDAV

HAVZA MESLEK YÜKSEKOKULU FİZYOTERAPİ FTP 203 -FİZİK TEDAVİ YÖNTEMLERİ II ÖĞR. GÖR. KÜBRA TUZ

ULTRASON FTP 203 -FİZİK TEDAVİ YÖNTEMLERİ II Hafta-6

ULTRASON

• Ultrason ses enerjisidir. • FTR de derin sıcaklık ve ağrı giderici etkilerinden dolayı kullanılmaktadır.

• Ultrason mekanik enerjinin bir formudur, elektrik enerjisi değildir bu nedenle tam olarak elektroterapi sınıfına dahil edilemez. • 1 -20 Hz frekans aralığındaki ses dalgaları insan kulağı tarafından duyulamaz ve İNFRASON olarak adlandırılır. • İnsan kulağının duyacağı frekans aralığı 20 -18. 000 Hz’dir. • 18. 000 Hz üzerindeki ses dalgaları ise ULTRASON olarak adlandırılır. • Fizik tedavide kullanılan ultrason frekansları genellikle 1. 0 ve 3. 0 MHz arasındadır.

• Uygulama Şekilleri • Devamlı mod • Cihaz tarafından oluşturulan ses dalgalarının sürekli olmasını ifade eder. Devamlı modda dokulara ulaşan ses dalgalarının üste binmesi sonucu termal etkiler elde edilir. • Kesikli mod • Cihaz tarafından oluşturulan ses dalgalarının belirli bir aralıkla atımlar şeklinde olmasını ifade eder. Kesikli modda bir sonraki atım dokuya ulaşana dek geçen sürede önceki dalganın etkisi azalır veya kaybolur. Dalgalar üste binmediği için termal etkiler ya hiç oluşmaz ya da atımın sıklığına bağlı olarak çok az oluşur.

• Uygulama sırasında US başlığı ile cilt arasında en ufak bir hava boşluğu kalması durumunda US dalgalarının %99’u yansır. Bunu engellemek için ara madde olarak su, jel, kremler ve çeşitli yağlar kullanılmaktadır.

• Uygulama Yöntemleri • Tam temas yöntemi • Ses dalgalarının dokuya geçişini sağlayacak bir ara madde kullanılarak (çoğunlukla ultrason jeli) US başlığının tedavi bölgesine temas ettirilmesiyle uygulanan, daha çok düzgün vücut yüzeyleri için tercih edilen bir yöntemdir. Uygulama yaparken ses dalgalarının yansımaya uğramadan dik açıyla dokuya ulaşabilmesi için US başlığının cilt yüzeyine paralel tutulması gerekir.

• Su içi uygulama yöntemi • Ses dalgalarının dokuya geçişini sağlayacak ara madde olarak suyun kullanıldığı bu yöntem daha çok el ve ayak gibi düzgün olmayan, ciltaltı dokunun fazla olmadığı vücut yüzeylerinde tercih edilir. Uygulamada musluk suyu doldurulmuş seramik veya plastik bir kap kullanılmalıdır. US dalgalarını yansıtıp aşırı doz etkisi oluşturacağından dolayı çelik vb materyalden oluşan kaplar kullanılmamalıdır. • Su içi uygulama yaparken US başlığı ile cilt yüzeyi arasında 0. 5 -3 cm uzaklık olmalıdır. Uygulama sırasında dalgaların dokuya geçişini olumsuz etkilememesi için suyun yüzeyinde oluşan hava kabarcıkları dağıtılmalıdır.

• Tampon ara madde yöntemi • Diğer yöntemleri uygulamanın mümkün olmadığı durumlarda US başlığı ile tedavi bölgesi arasında ses dalgalarını ileten, esnek bir tampon ara maddenin (sıklıkla jel pedler) kullanıldığı yöntemdir.

• Uygulama Teknikleri • Uygulama teknikleri statik ve dinamik olmak üzere ikiye ayrılır. Statik teknikte, US başlığı sabit tutularak uygulama yapılır. Ancak tekniğin dokuda aşırı ısınma ve ağrıya neden olma ihtimali vardır. Güvenli bir teknik olmadığı için uygulanması tavsiye edilmemektedir. • Dinamik teknikte ise US başlığının birbiri üstüne binen alanlar olacak şekilde yavaş bir hızda (� 4 cm/sn) sürekli hareket ettirilmesiyle sirküler ve/veya longitudinal biçimlerde uygulama yapılır.

FONOFOREZİS • Topikal olarak uygulanan analjezik, antiinflamatuar gibi tıbbi krem veya jellerin tedavi edilmek istenen bölgeye verilmesidir. • Aynı zamanda US dalgalarının dokuya geçişini sağlamak üzere ara madde olarak kullanılan bu tıbbi krem veya jellerin içeriklerinden ötürü dokuya geçiş oranları da farklı olabilmektedir. Fonoforezisin kullanım amacı daha çok inflamasyon ve ağrıyı azaltmaktır.

• Tedavi Dozajının Ayarlanması • US tedavi dozajının belirlenmesi sırasında kullanılacak dört temel parametre vardır: frekans, şiddet, mod ve süre. • Tedavide en çok 1 MHz ve 3 MHz frekanslar tercih edilmektedir. 3 MHz frekanslı US enerjisi dokular tarafından çabuk absorbe edilir bu yüzden yüzeyel dokuların tedavisinde tercih edilmesi gerekir. Tam tersi 1 MHz frekanslı US enerjisi ise dokular tarafından daha geç absorbe edilir ve bu nedenle daha derin dokulara penetre olabilir. • Cilt yüzeyinden yaklaşık 2 cm’ye olan dokular yüzeyel, 2 cm’den daha derindeki dokular ise derin olarak kabul edilmektedir. Özetle hedef doku cilt yüzeyinden itibaren ilk 2 cm içindeyse 3 MHz, daha derinde ise 1 MHz frekanstaki US tercih edilmelidir.

• Tedavide uygun US modunun seçilmesinde ana kriter dokunun durumudur. Doku durumundan kasıt akut, subakut veya kronik dönemde olmasıdır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta hastalığın değil dokunun bu dönemlerden hangisinde olduğudur. • Doku akut, subakut veya kronik dönemlerden hangisinde ise ona uygun yoğunlukta US şiddeti uygulanmalıdır. • Temel prensip akut dönemdeki bir dokunun daha hassas olduğu ve iyileşmesine yardımcı olmak için termal etkiler oluşturmayan daha düşük miktarda US enerjisinin seçilmesi gerektiğidir.

• Tedavi süresi, US başlığının yüzey alanı ve tedavi bölgesinin büyüklüğü ile doğru orantılı olarak belirlenmelidir. Efektif bir uygulama için önerilen, tedavi sahasında US başlığı boyutundaki her bir alanın 1’er dakikalık US enerjisine maruz kalmasıdır. Dolayısıyla dar alanlarda uygulama süresi daha kısa (yaklaşık 3 -5 dakika), geniş alanlarda ve/veya kesikli US daha uygulanmak istendiğinde daha uzun (yaklaşık 5 -10 dakika) olacak şekilde belirlenmelidir.

• Endikasyonları • Genel olarak US, yumuşak doku yaralanmalarında iyileşmeyi desteklemek ve ağrıyı azaltmak amacıyla kullanılır. Örnek olarak; • Artrit, periartrit • Miyofasial ağrı • Bursit, tendinit • Lumbalji, miyalji, nevralji • Eklem kontraktürü • Adheziv kapsülit • Disk hernileri • Skar doku • Fantom ağrısı • Yara iyileşmesi (venöz, kronik veya basınç ülserleri) • Tuzak nöropatileri • Kas spazmı

• Kontraendikasyonları • Hamilelikte pelvik ve lumbal bölgeye • Kanserli lezyon veya malignite varlığında • Hemorajik alanlar üzerine • Duyu kaybı varlığında • Plastik veya elektronik implant üzerine • Derin ven trombozu, emboli, ileri derece ateroskleroz varsa • Enfekte alanlar üzerine • Hemofili varlığında • Gözler üzerine

• • Kafatasına Kalp hastalıklarında göğüs kafesine Kemik çıkıntılarının üzerine Büyüme çağındaki çocuklarda epifiz plaklarının üzerine Yumurtalık ve testislerin üzerine Büyük sinirlerin yüzeyelleştiği noktalar üzerine Menstruasyon döneminde pelvik ve lumbal bölgeye Radyoterapi uygulanmış bölgeye 6 aydan öce

• US Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Ara madde olmaksızın US cihazı çalıştırılmamalıdır. • Aynı şiddette, su içi uygulama tekniğinde tam temas tekniğine oranla daha az ısınma elde edileceği göz önünde bulundurulmalıdır. • US’un ısı etkisi obez hastalarda da kolaylıkla elde edilebilir çünkü yağ dokusu yalıtkan bir bariyer değildir. • Büyümekte olan kemiklerin epifiz bölgelerine uygulama yapılmamalıdır. • Metal implantlar üzerine US uygulaması konusunda henüz fikir birliğine varılmamıştır. Güvenli bir uygulama için metal implant üzerine devamlı US yapılmaması önerilir.